Analiza zgłoszonych przypadków chorób przenoszonych przez żywność w Szwecji (2019–2023)

Szwedzki Urząd ds. Żywności opublikował raport, który zbiera i analizuje zgłoszone podejrzenia chorób przenoszonych przez żywność w Szwecji w okresie 2019–2023. W raporcie choroba przenoszona przez żywność jest definiowana jako choroba wywołana przez mikroorganizmy, toksyny, histaminy lub lektyny obecne w żywności, z wyłączeniem wody pitnej. Analiza danych z tego okresu pozwala na uzyskanie wglądu w obecny stan, trendy oraz czynniki ryzyka związane z chorobami przenoszonymi przez żywność w Szwecji. Pomaga także oszacować, ile osób zostało dotkniętych chorobą oraz które grupy żywności przyczyniają się do największej liczby przypadków, co umożliwia redukcję ryzyka.

Władze kontrolne gmin, wraz z jednostkami kontroli chorób zakaźnych, administracją wojewódzką oraz Szwedzką Agencją Zdrowia Publicznego, są zobowiązane do prowadzenia dochodzeń w przypadku wybuchów epidemii związanych z żywnością oraz do zgłaszania wyników Szwedzkiemu Urzędowi ds. Żywności (SFA) jak najszybciej.

W omawianym okresie 142 z 290 szwedzkich gmin zgłosiło przypadki chorób przenoszonych przez żywność do SFA. Łącznie zgłoszono 1621 incydentów, obejmujących 10 139 przypadków zachorowań. Średnio odpowiada to 324 zgłoszeniom i 2027 przypadkom rocznie, co jest mniej niż w poprzednim pięcioleciu (2014–2018), kiedy odnotowano średnio 434 zgłoszenia i 3 573 przypadki rocznie. Spadek ten można częściowo wyjaśnić dużym wybuchem kampylobakteriozy w poprzednim okresie (2016–2017) oraz ograniczeniami podczas pandemii COVID-19 (2020–2022), które spowodowały zmniejszenie transmisji infekcji drobnoustrojowych w społeczeństwie, w tym chorób przenoszonych przez żywność.

Czynniki sprawcze i kategorie żywności

W 80% wszystkich zgłoszeń nie udało się zidentyfikować mikroorganizmu lub substancji, która wywołała chorobę przenoszoną przez żywność. Bakterie, toksyny bakteryjne lub histaminy wskazano jako przyczynę w 11% zgłoszeń, podczas gdy wirusy i pasożyty (Cryptosporidium) stanowiły odpowiednio 7% i 1% zgłoszeń. Wśród zgłoszonych przypadków zachorowań 45% pochodziło z epidemii o nieznanym czynniku etiologicznym. Bakterie i wirusy odpowiadały za około 20% przypadków każdy, natomiast pasożyty za 7% przypadków.

W okresie 2019–2023 zgłoszono dziewięć przypadków chorób przenoszonych przez żywność związanych z lektynami lub biotoksynami morskimi. W przypadku większości zgłoszonych chorób nieznana była kategoria żywności, która była ich źródłem. W przypadkach, w których udało się zidentyfikować konkretny produkt żywnościowy, warzywa stanowiły największą kategorię pod względem liczby zgłoszonych przypadków zachorowań, następnie posiłki złożone, owoce morza oraz jedzenie z bufetu.

Łącznie kategorie żywności pochodzenia roślinnego obejmowały 57 zgłoszeń i 1925 przypadków zachorowań. Odpowiednie liczby dla kategorii pochodzenia zwierzęcego to 200 zgłoszeń i 1397 przypadków. Inne kategorie żywności (z wyłączeniem nieznanych) obejmowały 187 zgłoszeń i 1803 przypadki.

Najważniejsze patogeny i trendy

Wśród zgłoszeń, w których określono przyczynę, kaliciwirusy (głównie norowirus) wywołały największą liczbę przypadków (112 zgłoszeń, 2308 przypadków zachorowań). Choroby przenoszone przez żywność związane z kaliciwirusami zgłaszano przez cały rok, jednak liczba przypadków była wyższa zimą i wiosną, osiągając szczyt w marcu, co pokrywa się z sezonowym wzorcem „wymiotnej choroby zimowej”. Najczęściej identyfikowano posiłki złożone, owoce morza (zwłaszcza ostrygi) oraz jedzenie z bufetu jako źródła wybuchów epidemii wywołanych kaliciwirusem. W większości przypadków transmisja była spowodowana przez zakażone osoby przygotowujące żywność. W przypadku ostryg były one zanieczyszczone kaliciwirusami w miejscu produkcji.

Salmonella również wywołała wiele przypadków zachorowań (33 zgłoszenia, 749 przypadków), z których większość miała miejsce późnym latem i jesienią. Salmonella została zidentyfikowana jako przyczyna zanieczyszczenia w różnych produktach pochodzenia zwierzęcego i roślinnego. Żywność pochodzenia roślinnego była źródłem większej liczby przypadków niż żywność pochodzenia zwierzęcego, co jest zgodne z poprzednimi zestawieniami. Łącznie w zgłoszeniach występowało 15 serotypów Salmonella. Salmonella Enteritidis była najczęściej zgłaszanym serotypem i wywołała drugą co do wielkości liczbę przypadków. Salmonella Typhimurium, w tym monofazowa Salmonella Typhimurium, była serotypem, który zainfekował największą liczbę osób.

Cryptosporidium był trzecim najczęściej identyfikowanym patogenem (20 zgłoszeń, 697 przypadków zachorowań). Liściaste warzywa, zwłaszcza jarmuż, były częstym źródłem zanieczyszczenia. Widać długoterminowy trend wzrostu liczby zgłoszeń wybuchów epidemii i przypadków chorób przenoszonych przez żywność związanych z Cryptosporidium. W analizowanym okresie obserwowano dalszy wzrost. Może to być częściowo spowodowane większą świadomością tego patogenu wśród pracowników służby zdrowia oraz lepszymi metodami diagnostycznymi, ale także zwiększoną konsumpcją jarmużu i innych liściastych warzyw.

Lektyny zidentyfikowano w 8 zgłoszeniach, obejmujących łącznie 357 przypadków zachorowań. Największy wybuch epidemii dotyczył 280 przypadków. Niedostatecznie ugotowane fasole, często w postaci kotletów z fasoli, były przyczyną tych wybuchów. Są wskazania, że zatrucia lektynami stały się bardziej powszechne w porównaniu do poprzednich zestawień, co można tłumaczyć zmianami w zwyczajach żywieniowych połączonymi z brakiem wiedzy na temat odpowiedniego przygotowania niektórych roślin strączkowych.

Wpływ pandemii COVID-19 i rekomendacje

Podobnie jak w poprzednich zestawieniach, częstym czynnikiem sprzyjającym były nieprawidłowości w kontroli temperatury (podgrzewanie, chłodzenie, przechowywanie w lodówce), przy czym najczęstszym problemem była zbyt wysoka temperatura podczas chłodzenia. Inne częste czynniki to zanieczyszczone składniki lub zła higiena rąk. Najczęstszym miejscem zanieczyszczenia żywności były restauracje i kuchnie instytucjonalne, a następnie produkcja pierwotna i przemysł.

Proste środki, takie jak poprawa procedur higienicznych oraz utrzymywanie żywności w odpowiedniej temperaturze, mogłyby zapobiec wielu przypadkom chorób przenoszonych przez żywność, co potwierdzają efekty obserwowane podczas pandemii COVID-19, która znacząco wpłynęła na liczbę zgłoszeń chorób przenoszonych przez żywność. Ograniczenia pandemiczne spowodowały ogólny spadek liczby zgłoszeń chorób przenoszonych przez żywność oraz zmniejszenie liczby przypadków określonych rodzajów zatruć pokarmowych. Na przykład rozprzestrzenianie się kaliciwirusów w społeczeństwie gwałtownie spadło w 2020 roku, gdy wprowadzono środki związane z COVID-19, co znalazło odzwierciedlenie w statystykach chorób przenoszonych przez żywność. Choroby przenoszone przez żywność wywołane przez toksyny bakteryjne i Salmonellę również się zmniejszyły. Te spadki mogą mieć kilka wyjaśnień, takich jak trudności w śledzeniu infekcji z powodu ograniczeń, mniejsza liczba wizyt w restauracjach lub zastępowanie bufetów innymi formami obsługi, takimi jak obsługa przy stoliku lub na wynos.

Warzywa, posiłki złożone i nieznane produkty żywnościowe odnotowały największy spadek liczby zgłoszeń zachorowań w latach 2020–2021, gdy obowiązywały ograniczenia pandemiczne.

Źródło: chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.livsmedelsverket.se/globalassets/publikationsdatabas/rapporter/2025/l-2025-03-analys-av-rapporterade-matforgiftningar-i-sverige.pdf

​