CZYM JEST LISTERIA?

Listeria to rodzaj bakterii Gram-dodatnich, należących do rodziny Listeriaceae. W jej skład wchodzi m.in. Listeria monocytogenes, która jest niebezpieczna dla ludzi i zwierząt, oraz Listeria ivanovii, patogenna głównie dla zwierząt. Listeria monocytogenes wywołuje listeriozę – jedną z najpoważniejszych chorób przenoszonych drogą pokarmową.

Bakterie te są powszechnie obecne w przyrodzie, a do zakażenia dochodzi głównie poprzez spożycie skażonej żywności, np. produktów mlecznych oraz gotowych do spożycia wyrobów mięsnych i rybnych.

CZEGO SIĘ DOWIESZ Z TEGO ARTYKUŁU?

• Charakterystyka bakterii Listeria monocytogenes
• Drogi przenoszenia Listerii
• Metody wykrywania i zwalczania listerii w przemyśle spożywczym
• Ryzyko dla polskich konsumentów
• Leczenie listeriozy
• Branże w Polsce narażone na występowanie Listerii

JAK DOCHODZI DO ZAKAŻENIA Listeria monocytogenes?

Bakterie Listerii mogą występować w glebie, wodzie, roślinności, ściekach oraz odchodach ludzi i zwierząt, co prowadzi do skażenia żywności. Listeria monocytogenes często występuje w surowej żywności, niepasteryzowanym mleku i gotowych produktach spożywczych.
W przeciwieństwie do wielu innych bakterii, L. monocytogenes potrafi przetrwać i namnażać się w niskich temperaturach, co czyni ją szczególnie niebezpieczną w warunkach przechowywania żywności w lodówkach. Bakterie te giną podczas gotowania.
Główną drogą zakażenia jest spożycie skażonej żywności, ale zakażenie może być również przenoszone między ludźmi, szczególnie z matki na płód.

JAK ZAPOBIEGAĆ ZAKAŻENIU LISTERIĄ W POLSKIM PRZEMYŚLE SPOŻYWCZYM?

Polskie inspekcje sanitarne oraz międzynarodowe organizacje zdrowia wydają zalecenia i regulacje, które mają na celu zapobieganie rozprzestrzenianiu się Listerii w przemyśle spożywczym. W Polsce, podobnie jak w innych krajach UE, sektor spożywczy powinien wdrażać zasady Dobrej Praktyki Higienicznej (GHP) oraz Dobrej Praktyki Produkcyjnej (GMP), które są częścią systemu HACCP (Analiza Zagrożeń i Krytyczne Punkty Kontroli).

Producenci żywności powinni również regularnie wykonywać testy mikrobiologiczne, prowadzić monitoring środowiska, który pomaga eliminować zagrożenia związane z występowaniem oraz namnażaniem się Listerii w zakładach produkcyjnych.

JAK WYKRYWAĆ LISTERIĘ W PRZEMYŚLE SPOŻYWCZYM?

W polskich laboratoriach do wykrywania Listerii stosuje się zarówno tradycyjne metody hodowlane, jak i nowoczesne technologie, takie jak testy PCR czy testy ELISA, które dają szybsze wyniki. Normy ISO 11290-1:2017 i ISO 11290-2:2017 są powszechnie stosowane do wykrywania i oznaczania ilościowego bakterii.

W tradycyjnych metodach wyniki wstępne są dostępne po 3 dniach, jednak na potwierdzenie potrzeba dodatkowych 2 dni.

Alternatywne metody diagnostyczne obejmują testy immunologiczne, zautomatyzowane testy ELISA, a także PCR. Nowoczesne technologie, jak np. MALDI-TOF MS, pozwalają na szybszą i bardziej precyzyjną identyfikację bakterii.

JAK KONTROLOWAĆ LISTERIĘ W POLSKICH ZAKŁADACH SPOŻYWCZYCH?

Kontrola Listeria monocytogenes jest kluczowa na każdym etapie łańcucha produkcji żywności. Przepisy Unii Europejskiej i polskiego prawa żywnościowego wymagają regularnego monitorowania obecności bakterii w produktach gotowych do spożycia, takich jak sery miękkie, wędzone ryby, wędliny.

W Polsce jak i innych krajach UE obowiązują regulacje dotyczące regularnego testowania gotowych produktów spożywczych pod kątem L. monocytogenes, z limitem 100 CFU/g pod koniec okresu przydatności. W USA stosuje się podejście „zero tolerancji”.

Listeria może kolonizować powierzchnie w zakładach produkcyjnych, tworząc biofilmy, które są trudne do usunięcia i mogą stanowić źródło trwałego skażenia produktów. Dlatego konieczne jest stałe monitorowanie i utrzymywanie wysokich standardów higieny w fabrykach.

JAKIE RYZYKO STWARZA LISTERIA DLA POLSKICH KONSUMENTÓW?

Listerioza jest groźna głównie dla osób starszych, kobiet w ciąży oraz osób z obniżoną odpornością. Objawy obejmują gorączkę, bóle mięśni, nudności oraz, w cięższych przypadkach, zapalenie opon mózgowych. Zakażenie u kobiet w ciąży może prowadzić do poronienia lub zakażenia noworodka.

JAK LECZYĆ ZAKAŻENIE LISTERIĄ?

Listeriozę można leczyć za pomocą antybiotyków, takich jak amoksycylina z gentamycyną, pod warunkiem szybkiego zdiagnozowania. W przypadku ciąży, szybka interwencja pozwala na ochronę płodu. Listeria jest naturalnie odporna na niektóre antybiotyki, dlatego konieczne jest stosowanie odpowiednich leków.

KLUCZOWE DANE:

Według CDC w USA występuje 1600 przypadków listeriozy rocznie, z czego 260 kończy się śmiercią. W Europie w 2017 roku odnotowano 2480 przypadków i 225 zgonów.

NAJBARDZIEJ ZAGROŻONE BRANŻE W POLSCE

Polskie zakłady mięsne, mleczarnie i producenci żywności gotowej do spożycia są szczególnie narażeni na skażenie Listerią. Produkty o długim okresie przechowywania, takie jak wędzone ryby, sery miękkie, wędliny, są szczególnie podatne na skażenie, ponieważ bakteria ta ma zdolności do namnażania się w niskich temperaturach.

Gatunki Listeria są również powszechnymi kolonizatorami zakładów przetwórstwa spożywczego, gdzie mogą tworzyć biofilmy, które są trudne do usunięcia. Te biofilmy mogą stanowić rezerwuary trwałego skażenia Listeria monocytogenes w przetworzonej żywności, jeśli nie są odpowiednio kontrolowane.

Aby zmniejszyć ryzyko skażenia Listerią, polscy producenci muszą przestrzegać surowych norm higieny i systematycznie monitorować swoje produkty oraz linie produkcyjne.