Belgia w 2024 roku: więcej ognisk, więcej zachorowań – wnioski z raportu FASFC

Roczny raport FASFC za 2024 rok potwierdza utrzymanie wysokiego poziomu bezpieczeństwa żywności w Belgii, choć odnotowano wzrost liczby ognisk zatruć pokarmowych. Dokument przedstawia szczegółowe dane dotyczące kontroli w całym łańcuchu żywnościowym, działań przeciw oszustwom (m.in. fałszowaniu miodu i nielegalnym praktykom przy dystrybucji tuńczyka) oraz analizuje przyczyny wycofywania produktów z rynku. Poniżej prezentujemy kluczowe wnioski z raportu, istotne dla branży spożywczej.

Więcej ognisk zatruć pokarmowych w 2024 r.

Belgijska Agencja FASFC odnotowała w 2024 r. 777 ognisk zbiorowych zatruć pokarmowych, w porównaniu do 722 w 2023 r. (wzrost o ok. 7,6%). Zachorowało łącznie 4 248 osób, z których 205 trafiło do szpitali, a 6 zmarło. Około 83% incydentów miało źródło poza domem (np. w lokalach gastronomicznych lub na imprezach zbiorowych), tylko ~17% ognisk dotyczyło żywności przygotowanej w warunkach domowych. FASFC podkreśla w raporcie, że osoby starsze, małe dzieci, kobiety w ciąży oraz osoby z obniżoną odpornością pozostają grupami najwyższego ryzyka ciężkiego przebiegu zatrucia. Zwrócono również uwagę, że poprawa metod wykrywania (m.in. szersze zastosowanie sekwencjonowania całogenomowego patogenów) przyczyniła się do identyfikacji większej liczby ognisk niż w poprzednich latach.

Wyniki kontroli i zgodność firm z przepisami

W 2024 r. inspektorzy FASFC przeprowadzili ponad 107 tys. misji kontrolnych w przedsiębiorstwach sektora spożywczego, obejmując swym nadzorem 56 793 obiektów na wszystkich etapach (od produkcji rolnej po handel detaliczny). Łącznie zastosowano ponad 218 tys. list kontrolnych, z czego 85% zakończyło się wynikiem pozytywnym (pełną zgodnością z wymaganiami). Około 15% kontroli wykazało nieprawidłowości, co skutkowało działaniami naprawczymi lub sankcjami. W skrajnych przypadkach 467 obiektów (ok. 0,8% skontrolowanych) zostało tymczasowo zamkniętych z powodu poważnych naruszeń zasad bezpieczeństwa żywności. Dla porównania, rok wcześniej liczba takich zamknięć była nieco niższa (399 w 2023 r.). Inspektorzy w 2024 r. wydali także blisko 10 tys. oficjalnych raportów z kontroli (protokołów) w związku z stwierdzonymi uchybieniami. W laboratoriach przebadano 67 592 próbek żywności i pasz, z czego 98% spełniało normy jakości i bezpieczeństwa – tylko w 2% próbek wykryto przekroczenia lub zanieczyszczenia, co świadczy o wysokiej ogólnej jakości produktów na rynku.

Walka z oszustwami żywnościowymi

Raport podkreśla intensywne działania specjalnej Krajowej Jednostki Śledczej FASFC (UNE) wymierzone w oszustwa w sektorze spożywczym. W 2024 r. zarejestrowano 821 sygnałów o potencjalnych przypadkach fraudu (fałszowania lub nielegalnego obrotu żywnością). Na ich podstawie wszczęto 576 postępowań wyjaśniających w zakresie oszustw żywnościowych – liczba ta nieco spadła względem 614 dochodzeń w 2023 r. Zamknięto łącznie 478 spraw, przy czym inspektorzy sporządzili 1059 protokołów (PV) z czynności, z czego 384 dotyczyło stwierdzonych naruszeń (ok. 36% wszystkich protokołów) Kilkadziesiąt najpoważniejszych spraw prowadzono we współpracy z organami ścigania i prokuraturą.

Wśród ujawnionych w 2024 r. przypadków oszustw znalazły się m.in.: fałszowanie pochodzenia i jakości miodu oraz nielegalne praktyki poprawiania wyglądu tuńczyka. FASFC przeprowadziła specjalną akcję kontroli miodów sprzedawanych przez lokalnych pszczelarzy – po badaniach okazało się, że część rzekomo „belgijskich” miodów była tak naprawdę produktami importowanymi. Na 20 próbek miodu jedna została uznana za niezgodną z przepisami (wysoki poziom HMF >40 mg/kg oraz pyłek wskazujący na pochodzenie mieszanki z Turcji, Grecji i Bułgarii), a 8 kolejnych zakwalifikowano jako podejrzane (HMF >10 mg/kg) Ujęto trzech lokalnych sprzedawców, którzy oferowali miód importowany jako wyrób własny. W ramach operacji „Tuńczyk” we współpracy z urzędem celnym wykryto natomiast stosowanie tlenku węgla (CO) do konserwacji i poprawy koloru mięsa tuńczyka – metoda ta, nadająca rybie nienaturalnie różową barwę, jest w UE prawnie zakazana. Analizy 5 próbek tuńczyka z różnych źródeł wykazały, że 2 partie były traktowane CO. W rezultacie zarekwirowano 1090 kg tuńczyka zakonserwowanego tlenkiem węgla (pochodzącego z kilku krajów Azji, przeznaczonego na rynek europejski). Raport wskazuje, że informacje o tego typu oszustwach są na bieżąco wymieniane w ramach unijnej sieci AAC-FF, co pozwala skuteczniej zapobiegać podobnym praktykom na rynku wewnętrznym.

Wycofania produktów i główne przyczyny

W 2024 r. odnotowano wzrost liczby wycofań i ostrzeżeń dotyczących żywności. Łącznie wydano 370 powiadomień o wycofaniu produktu lub publicznych ostrzeżeń – 308 ogłoszeń opublikowały firmy (pod nadzorem FASFC), a 62 komunikaty wydała bezpośrednio sama Agencja. Dla porównania, w 2023 r. takich przypadków było 344 (264 po stronie firm i 80 interwencji FASFC). Głównymi przyczynami wycofywania produktów z rynku okazały się zagrożenia mikrobiologiczne, które stanowiły 45% wszystkich notyfikacji – najczęściej wykrywanym patogenem była Salmonella spp. Na kolejnych miejscach uplasowały się zagrożenia chemiczne (28% powiadomień, obejmujące m.in. niedozwolone substancje, pozostałości i alergeny) oraz przypadki zanieczyszczeń fizycznych (ciała obce). W ujęciu bezwzględnym to właśnie skażenia żywności Salmonellą należały do najczęstszych powodów uruchomienia procedury wycofania produktu lub ostrzeżenia publicznego w 2024 roku.

Inne istotne obserwacje

W raporcie zwrócono uwagę na skuteczność działań monitoringowych prowadzonych przez Agencję. Przykładowo, kontrole obecności substancji z grupy PFAS w żywności wykazały wysoki poziom zgodności – na ponad 400 przebadanych próbek różnych produktów (mięso, ryby i owoce morza, jaja, mleko) tylko 3 próbki przekroczyły obowiązujące limity (były to dwie partie krewetek szarych z Morza Północnego oraz mrożona ryba słodkowodna z importu). FASFC podjęła natychmiast działania dla wycofania tych produktów z rynku i przeprowadziła dodatkowe ukierunkowane badania w regionach mogących być źródłem skażenia – pozostałe próbki w tym programie okazały się zgodne z normami.

Warto odnotować, że ogólny barometr bezpieczeństwa żywności w Belgii nieznacznie spadł – o 2,0% w 2024 r. względem roku poprzedniego. Według raportu jest to skutkiem wzrostu liczby osób dotkniętych zatruciami (w przeliczeniu na 100 tys. mieszkańców), co z jednej strony pogarsza statystyki, ale z drugiej odzwierciedla lepsze wykrywanie chorób przenoszonych przez żywność dzięki nowym technologiom diagnostycznym. FASFC podkreśla potrzebę dalszego utrzymania wysokiej kultury bezpieczeństwa żywności wśród operatorów oraz kontynuacji inwestycji w systemy kontroli, tak aby zarówno konsumenci, jak i firmy mogły nadal ufać belgijskiemu systemowi nadzoru nad żywnością.

Źródło: Raport roczny FASFC 2024