Wartość odżywcza. Znakowanie na froncie – wyniki badania JRC a przyszłość systemów FoPNL. Zmiana 1169/2011

WPROWADZENIE
Realizując cele strategii od Pola do Stołu (Farm to Fork) Komisja Europejska (KE) pracuje nad zmianą przepisów podstawowego aktu prawnego dotyczącego znakowania żywności, tj. rozporządzenia 1169/2011 w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności.

Znamy już rezultat prac badawczych Join Research Centre (JRC – Wspólne Centrum Badawcze Komisji Europejskiej) przeprowadzonych na zlecenie KE w ramach ww. rewizji rozporządzenia 1169/2011. Mają one posłużyć Komisji do przygotowania pierwszej propozycji zmian prawnych, którą zaplanowano na IV kwartał 2022 r.

Wyniki badania JRC
JRC zrealizowało 4 projekty badawcze dotyczące:

- Znakowania na froncie opakowań (FoPNL)
- Analizy rynku w zakresie znakowania napojów alkoholowych
- Informacji przekazywanych konsumentom za pośrednictwem środków innych niż etykiety
- Znakowania informacją o pochodzeniu.

Jedną z najbardziej oczekiwanych zmian jest ta dotycząca frontu opakowań – KE zapowiedziała, że zamierza zaproponować obowiązkowe znakowanie wartością odżywczą (lub szerzej – żywieniową), czyli tzw. FoPNL (Front of Pack Nutrition Labelling) jako narzędzie wspierające wybieranie zdrowszej żywności i w konsekwencji – profilaktykę chorób dietozależnych.

RAPORT z projektu badawczego dotyczącego znakowania na froncie (Front-of-pack nutrition labelling schemes: an update of the evidence[1]) stanowi uzupełnienie poprzedniego raportu zleconego przez KE, opublikowanego w 2020 r. Uwzględnia on dodatkowe aspekty związane ze znakowaniem na przodzie opakowań, ich wpływ na zrozumienie systemów FoPNL przez konsumentów i ich decyzje zakupowe, w szczególności:

i) wpływ ilości referencyjnych stosowanych w systemach FoPNL (100 g/ml lub porcja/ilość jednostkowa);

ii) wpływ wdrożenia dobrowolnego lub obowiązkowego;

iii) jednoczesna obecność różnych systemów FoPNL;

iv) relacja między FOPNL a oświadczeniami żywieniowymi i zdrowotnymi;

v) FoPNL a produkty wysokoprzetworzone oraz jednoskładnikowe, a także produkty tradycyjne oraz produkty z chronionym oznaczeniem geograficznym.

Najistotniejsze wnioski (w opinii Autorki) płynące z RAPORTU są następujące:

- Ogólnie rzecz biorąc, konsumenci zdają się doceniać etykiety opatrzone FoPNL, które postrzegają jako szybki i łatwy sposób na zdobycie informacji żywieniowych, mających wpływ na decyzje zakupowe.
- Konsumenci lepiej rozumieją proste, oceniające systemy (tj. oparte o konkretną ocenę), oparte o kolory. Są one przydatne zwłaszcza wtedy, jeśli podejmują decyzje pod presją czasu.
- Konsumenci w większym stopniu skupiają uwagę na informacji żywieniowej, jeśli na etykiecie jest ogólnie mniej treści.
- System FoPNL powinien wymagać od odbiorcy niewiele czasu i wysiłku, aby mógł być prawidłowo zrozumiany w trakcie podejmowania decyzji zakupowych.
- Ważne jest, aby ilość referencyjna produktu, na której bazuje dany system FoPNL powinna być określona w sposób jasny i spójny.
- Badania eksperymentalne pokazują, że systemy FoPNL (zwłaszcza oparte o kolory) mogą korzystnie wpływać na wybieranie produktów o wyższej wartości żywieniowej szczególnie u osób zmotywowanych do zdrowego odżywiania.
- Dowody wskazują, że Fraffic Lights i Nutri-Score są szczególnie skuteczne wśród konsumentów o niższym statusie społeczno-ekonomicznym, pomagając im w wyborze zdrowszej opcji.
- Obowiązkowy charakter systemów jest pożądany przez konsumentów i może wpływać na zwiększenie ich zaufania do systemów (jako takich, które są przyjęte na poziomie administracyjnym, a nie komercyjnym).
- Zaobserwowano, że obecność dobrowolnych oświadczeń/grafik o charakterze marketingowym (powiązanych z wartością żywieniową) nie pozostaje bez wpływu na właściwe rozumienie FoPNL (może je potencjalnie utrudniać).
- Ograniczona jest dostępność badań na temat wpływu kilku różnych systemów FoPNL na jednym opakowaniu. Podobnie w przypadku rozumienia przez konsumentów znakowania FoPNL zamieszczanego na produktach wysokoprzetworzonych w porównaniu do żywności z jednym lub kilkoma składnikami.
- Systemy mogą w istocie przyczynić się do korzystnych zmian w składzie żywności, szczególnie jeśli chodzi o zawartość cukru i soli. Więcej badań potrzeba, aby ocenić faktyczną skalę poprawy składu żywności i jej wpływ na spożycie składników odżywczych.
- Nadal brak dowodów empirycznych, aby stwierdzić, że systemy FoPNL rzeczywiście mogą wpłynąć na dietę i zdrowie. Jednak dane eksperymentalne wskazują, że obecność FOPNL
(zwłaszcza bazujących na ocenie) może pomóc w zmniejszeniu spożycia energii i składników odżywczych, takich jak nasycone kwasy tłuszczowe, cukry i sód, przy jednoczesnej poprawie spożycia białka i błonnika. Ponadto, teoretyczne badania modelowe przemawiają za tym, że wprowadzenie FOPNL może być związane z poprawą diety oraz spadkiem śmiertelności z powodu chorób dietozależnych.

PODSUMOWANIE I WNIOSKI DLA FIRM
Podsumowując powyższe można stwierdzić, że wyniki RAPORTU dają KE podstawy do tego, aby – zgodnie z wcześniejszymi planami – przyjąć wybrany system FoPNL jako obligo w oznakowaniu środków spożywczych. Pomimo braku dowodów empirycznych (które pomogłyby ocenić faktyczny wpływ na zdrowie konsumentów i skalę tego wpływu) ważny wydaje się wniosek, że znakowanie na froncie mogłoby poprawić dietę europejskich konsumentów (w szczególności spożycie składników odpowiedzialnych za kluczowe schorzenia zależne od diety, wskazywane jako istotne także przez EFSA w opinii dotyczącej profilowania na potrzeby FoPNL[2]).

W świetle RAPORTU mało prawdopodobna wydaje się więc zmiana kierunku działań KE w zakresie frontu opakowań. Pozostają zatem takie pytania:

Który system zostanie przyjęty?
Czy będzie faktycznie powiązany ze stosowaniem oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych?
Czy zostaną zaproponowane odstępstwa (np. dla wybranych kategorii żywności)?

[1] https://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/handle/JRC130125 

[2] https://www.efsa.europa.eu/en/news/nutrient-profiling-scientific-advice-eu-farm-fork-initiative 

Słowa kluczowe: