ZNAKOWANIE ŻYWNOŚCI „Pochodzenia naturalnego”, „składnik barwiący”, „z owoców” – opisy składników w wykazie

WPROWADZENIE
Wykaz składników jest jednym z kluczowych elementów oznakowania żywności. To właśnie do niego często sięgają konsumenci (a przynajmniej powinni) aby sprawdzić, jakie komponenty kryją się w produkcie i czy wykaz potwierdza cechy środka spożywczego eksponowane zazwyczaj na froncie opakowania (np. brak dodatków, naturalny charakter itp.).

Obecność w składzie dodatków do żywności jest często nieunikniona i pozwala zapewnić pożądane cechy produktów, takie jak właściwa gęstość, atrakcyjna barwa lub słodycz. Jednocześnie jest niezbyt dobrze postrzegana przez konsumentów, choć trzeba jasno powiedzieć, że dodatki różnią się między sobą m.in. sposobem pozyskiwania oraz stopniem przetworzenia. Na rynku można zaobserwować coraz to nowe sposoby „ocieplania” wizerunku składników o działaniu technologicznym i to nie tylko dodatków do żywności, ale także innych wykorzystywanych w podobnym celu (tzw. żywność barwiąca czy teksturaty białkowe w zamiennikach produktów mięsnych).

OPISYWANIE SKŁADNIKÓW
Producenci stosują m.in. opisy składników w wykazie. Dla przykładu:

• „regulator kwasowości – kwas cytrynowy (pochodzenia naturalnego)”
• „stabilizator – węglany sodu (z naturalnych źródeł)”
• „koncentrat z buraka (składnik barwiący)”
• „substancja zagęszczająca – pektyny (z owoców)”

Różnego rodzaju wyjaśnienia dotyczące charakteru użytych do produkcji składników bywają też podawane poza wykazem, w tekstach marketingowych lub w postaci grafiki umieszczonej w pobliżu składu (odnoszącej się do konkretnego składnika).

Czy takie opisy są zgodne z przepisami rozporządzenia 1169/2011[1] w sprawie informacji dla konsumentów?

WYKAZ SKŁADNIKÓW A PRZEPISY
Spójrzmy najpierw jak sformułowane są wymogi odnośnie deklaracji składników w wykazie. Zgodnie z art. 18 rozporządzenia 1169/2011:

• „Wykaz składników rozpoczyna się lub jest poprzedzony właściwym nagłówkiem, który składa się z wyrazu „składniki” lub zawiera ten wyraz. Obejmuje on wszystkie składniki środka spożywczego, w malejącej kolejności ich masy w momencie użycia składników przy wytwarzaniu tego środka spożywczego.
• Składniki oznaczane są ich szczegółowymi nazwami, o ile mają one zastosowanie, zgodnie z zasadami określonymi w art. 17 i w załączniku VI.”

Jak widać przepisy zobowiązują do wymienienia składników (z zastrzeżeniem pewnych odstępstw) oznaczając je nazwami (a w przypadku dodatków do żywności także nazwą kategorii, co wynika właśnie z załącznika VI). Nazwom tym z kolei mogą (w przypadkach określonych w zał. VI)  towarzyszyć szczegółowe dane. Zatem z założenia wykaz stanowi po prostu listę składników. Z drugiej strony wydaje się, że brak jest w przepisach przesłanek do zakazu dodatkowych opisów, przy czym z pewnością każdy przypadek należy odrębnie analizować.

Jakie aspekty wziąć pod uwagę w takiej ocenie? W szczególności rozważyć, czy dodatkowy opis:

• jako element dobrowolny nie będzie wprowadzał w błąd lub dezorientował konsumenta?
• nie będzie nadmiernie podkreślał cech właściwych dla wszystkich składników tego rodzaju? (np. naturalne pochodzenie kwasu cytrynowego)
• nie będzie utrudniał czytelności/przejrzystości wykazu składników jako całości (np. na skutek zawarcia licznych, czy długich opisów)?

Warto też zawsze szukać najbardziej optymalnych sposobów zamieszczania ww. opisów, czy to poprzez odnośniki czy wspomniane na wstępie elementy graficzne. Praktyka pokazuje, że pracownicy działów marketingu potrafią być niezwykle kreatywni.

SKUTKI DLA FIRM  
Szukając nowych pomysłów do wykorzystania na etykietach żywności nie należy zapominać o ich weryfikacji zarówno od strony odbioru przez konsumenta, ale też zgodności z przepisami prawa żywnościowego i orzecznictwem. Atrakcyjna etykieta to nie tylko taka, która przyciągnie uwagę odbiorcy, ale też taka, która nie zainspiruje działań organów kontrolnych często motywowanych do działań przez konkurencję.

[1] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, zmiany rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1924/2006 i (WE) nr 1925/2006 oraz uchylenia dyrektywy Komisji 87/250/EWG, dyrektywy Rady 90/496/EWG, dyrektywy Komisji 1999/10/WE, dyrektywy 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, dyrektyw Komisji 2002/67/WE i 2008/5/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 608/2004 (Dz. U. UE. L. z 2011 r. Nr 304, str. 18 z późn. zm.).

Słowa kluczowe: #foodinnovation #foodsafety #foodtech #znakowaniezywnosci, foodlaw, plantbased