Aktualizacja oceny ryzyka fluoru w wodzie i żywności - EFSA

Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności zaktualizował ocenę ryzyka związanego z fluorem pochodzącym z żywności i wody, uwzględniając także sól fluorowaną oraz pasty do zębów.  Dla niemowląt, małych dzieci (1-3 lat) i dzieci w wieku 4- 8 lat ustalono dawki tolerowanego dziennego spożycia na poziomie odpowiedni: 1,0; 1,6; 2,0 mg dziennie. Dla starszych dzieci i dorosłych ustalono bezpieczny próg 3,3 mg na dobę. Analiza pokazała, że przy średnich stężeniach fluoru w wodzie w UE całkowite narażenie zazwyczaj nie przekracza tych wartości, lecz w przypadku wyższych stężeń wody lub dużego jej spożycia, zwłaszcza u najmłodszych, często dochodzi do przekroczeń. W ocenie wskazano, że obecny limit 1,5 mg na litr wody pitnej może nie zapewniać wystarczającej ochrony.

W scenariuszu podstawowym średnie stężenie fluoru w wodzie wynosiło 0,185 mg/L. W wariancie z wyższymi stężeniami – obserwowanymi u osób pijących wodę z rejonów o dużej zawartości fluoru – było to 0,70 mg/L, a przy limicie prawnym 1,5 mg/L już osiem razy więcej niż w scenariuszu podstawowym. Najwyższe dopuszczone stężenie 5 mg/L, dotyczące części wód butelkowanych, dostarcza pięć razy więcej fluoru niż limit dla wody kranowej.

W ocenie całkowitego narażenia stwierdzono, że przy średnim stężeniu fluoru w wodzie wartości odniesienia nie są przekraczane w żadnej grupie wiekowej. Jednak już przy stężeniu 0,70 mg/L u większości grup, poza nastolatkami, osoby pijące najwięcej fluoru z wody przekraczają wartości zalecane. U dorosłych sama dieta, przy wodzie o stężeniu 1,5 mg/L, może dostarczać średnio około 3,5 mg fluoru dziennie, a u osób pijących jej najwięcej – nawet 6 mg, co przekracza bezpieczny poziom. U niemowląt przy takim stężeniu wody dzienne pobranie wynosi około 1,1 mg w wieku do 6 miesięcy i 1,4 mg w wieku 6–12 miesięcy, a więc na poziomie lub powyżej wartości tolerowanej.

W scenariuszu średnich stężeń główne źródła fluoru to produkty zbożowe, mleko i jego przetwory, herbata oraz woda. U dorosłych herbata dostarcza ponad 45% fluoru, a woda około 38%, przy czym przy wyższych stężeniach wody jej udział rośnie nawet do 92%. Sól fluorowana wnosi około 15% całkowitej podaży fluoru u dzieci i do 33% u dorosłych. U najmłodszych istotne znaczenie ma też pasta do zębów, której część jest połykana. U niemowląt i małych dzieci może ona odpowiadać za trzy czwarte całkowitego narażenia, a typowe dzienne dostarczenie fluoru wraz z pastą wynosi od 0,3 mg w wieku 6–18 miesięcy do 1,1 mg w wieku 3–6 lat.

Analiza badań nad wpływem fluoru na zdrowie wykazała, że przy stężeniach wody poniżej 1,5 mg/L wyniki dotyczące rozwoju poznawczego dzieci są niejednoznaczne, natomiast przy wyższych stężeniach częściej obserwuje się gorsze wyniki testów inteligencji. W podsumowaniu EFSA zaleca ostrożność, podkreślając, że wysokie stężenie fluoru w wodzie lub duże spożycie produktów takich jak herbata może szybko doprowadzić do osiągnięcia lub przekroczenia poziomów uznawanych za bezpieczne, szczególnie w przypadku niemowląt i małych dzieci.

Żródło: https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.2903/j.efsa.2025.9478