Kwas tenuazonowy, mykotoksyna wytwarzana przez niektóre gatunki grzybów Alternaria, stał się stałym, ale sporadycznym problemem w zakresie bezpieczeństwa żywności. Chociaż ogólna liczba incydentów utrzymywała się na niskim poziomie w ciągu ostatniej dekady, ich pojawienie się wzbudziło czujność organów ds. bezpieczeństwa żywności ze względu na potencjalne zagrożenie dla zdrowia związane z tą toksyną. Obecność kwasu tenuazonowego w żywności, nawet w ograniczonych ilościach, stanowi zagrożenie dla zdrowia publicznego, co czyni go substancją wymagającą stałego monitorowania. Niniejszy artykuł analizuje wczesne sygnały ostrzegawcze wykryte na rynku europejskim, konkretne zarejestrowane incydenty oraz środki niezbędne do ograniczenia przyszłych zagrożeń.

Czym jest kwas tenuazonowy i jakie niesie ze sobą zagrożenia?

Kwas tenuazonowy jest naturalnie występującą mykotoksyną związaną z różnymi produktami spożywczymi, w szczególności zbożami, przyprawami i niektórymi warzywami. Toksyna ta znana jest z działania neurotoksycznego i hematotoksycznego, co budzi obawy wśród toksykologów i ekspertów ds. bezpieczeństwa żywności. To, co sprawia, że kwas tenuazonowy jest szczególnie niebezpieczny, to jego odporność na powszechnie stosowane metody przetwarzania żywności. Odporność ta czyni go trwałym zanieczyszczeniem, które może wpływać na szeroką gamę produktów spożywczych, jeśli nie jest odpowiednio monitorowane.

Struktura chemiczna tego związku umożliwia mu zakłócanie syntezy białek, potencjalnie prowadząc do uszkodzenia komórek i supresji układu odpornościowego. Chociaż badania wciąż trwają, możliwe działanie rakotwórcze kwasu tenuazonowego sprawiło, że znalazł się on pod większą kontrolą. Ten toksyczny potencjał skłonił organy ds. bezpieczeństwa żywności do utworzenia priorytetu dla wykrywania i kontroli kwasu tenuazonowego w łańcuchu dostaw żywności, nawet w przypadkach niskiego stężenia.

Ostatnie incydenty: dokładne spojrzenie na dane

Zanieczyszczenie kwasem tenuazonowym wzbudziło poważne obawy w ostatnich latach, co zostało podkreślone przez kilka kluczowych incydentów, które zwróciły uwagę organów ds. bezpieczeństwa żywności. Incydenty te, choć nie są powszechne, podkreślają ciągłe zagrożenie tą toksyną dla globalnego zaopatrzenia w żywność i wzmacniają potrzebę czujności.

Wykres przedstawia wzrost przypadków zanieczyszczeń żywności kwasem tenuazonowym.

Ten wgląd został zidentyfikowany w odpowiednim czasie i jest dostępny dla użytkowników za pośrednictwem SGS Digicomply Food Safety Intelligence Hub. Zachęcamy do zapoznania się z prezentacją Food Safety Intelligence Hub i wypróbowania tego narzędzia w praktyce.

Jeden z najnowszych i najbardziej znaczących przypadków miał miejsce we wrześniu 2024 r., kiedy wykryto kwas tenuazonowy w papryce w proszku pochodzącej z Hiszpanii i dystrybuowanej przez Holandię, przy czym krajem zgłaszającym były Niemcy. Komisja Europejska zatwierdziła powiadomienie, co uruchomiło działania następcze. Chociaż nie zgłoszono żadnego bezpośredniego kryzysu zdrowotnego, sprawa ta uwypukliła słabe punkty w łańcuchu dostaw, w szczególności w imporcie i obsłudze przypraw. Incydent ten służy jako wyraźne przypomnienie, że ryzyko zanieczyszczenia występuje nawet w dobrze monitorowanych kategoriach żywności, takich jak papryka, często używana na rynku europejskim.

Wcześniej, w maju 2024 r., pojawił się niepokojący raport dotyczący wysokiego poziomu kwasu tenuazonowego w przyprawie paprykowej, wykrytego przez szwajcarskie organy ds. bezpieczeństwa żywności. Przypadek ten był szczególnie istotny, ponieważ dotyczył popularnej przyprawy szeroko stosowanej w Europie, rodząc pytania o warunki, w których doszło do zanieczyszczenia i podkreślając znaczenie ścisłego monitorowania przypraw, które często mogą być siedliskiem mykotoksyn ze względu na procesy suszenia i przechowywania.

Dodatkowy incydent z kwietnia 2023 r. dotyczył suszonych fig z Turcji, które zawierały kwas tenuazonowy wśród innych mykotoksyn. Niemcy, ponownie na czele powiadomienia, zgłosiły zanieczyszczenie. Incydent ten wskazał na ryzyko związane z importem suszonych owoców z regionów, w których warunki przechowywania i obsługi mogą sprzyjać rozwojowi grzybów Alternaria, głównej przyczyny występowania kwasu tenuazonowego.

Te ostatnie przypadki nie są odosobnionymi zdarzeniami; reprezentują one sytuację, który wymaga bardziej proaktywnego stanowiska ze strony organów regulacyjnych. Incydenty dotyczą głównie produktów importowanych, co podkreśla złożoność zarządzania zglobalizowanym łańcuchem dostaw żywności, w którym ryzyko zanieczyszczenia może pochodzić z różnych regionów i przechodzić przez wiele rąk, zanim dotrze do konsumentów.

Wpływ geograficzny: perspektywa europejska

Większość incydentów związanych z kwasem tenuazonowym odnotowano w Europie, a kraje takie jak Niemcy, Szwajcaria i inne państwa członkowskie UE przodują w ich wykrywaniu. Ta koncentracja geograficzna nie wynika z wyższego ryzyka zanieczyszczenia, ale raczej odzwierciedla rygorystyczne europejskie standardy monitorowania. Kraje europejskie, ze swoimi zaawansowanymi ramami bezpieczeństwa żywności, były w stanie skuteczniej identyfikować te sporadyczne przypadki, stanowiąc wzór dla innych regionów.

Znacząca pozycja Niemiec w raportach o incydentach jest bezpośrednim wynikiem ich kompleksowej infrastruktury bezpieczeństwa żywności, która obejmuje regularne inspekcje i zaawansowane techniki wykrywania. Rola Szwajcarii w zgłaszaniu incydentów związanych z kwasem tenuazonowym w produktach na bazie pomidorów podkreśla znaczenie śledzenia importu żywności i wyzwań związanych z kontrolowaniem zanieczyszczeń w handlu transgranicznym.

Jakie produkty są najbardziej narażone na zanieczyszczenie kwasem tenuazonowym?

Wykrycie kwasu tenuazonowego zostało powiązane z różnymi produktami spożywczymi, co sugeruje, że żadna kategoria żywności nie jest na niego odporna. Jednak niektóre grupy żywności wydają się bardziej podatne, czego dowodzą ostatnie incydenty.

• Przyprawy: w szczególności papryka wielokrotnie pojawiała się w ostatnich zgłoszeniach, wskazując na podatność na zanieczyszczenie na etapach suszenia i przetwarzania. Szerokie zastosowanie przypraw w kuchni europejskiej zwiększa znaczenie monitorowania tych produktów.
  Suszone owoce: produkty takie jak suszone figi z Turcji wykazały ślady kwasu tenuazonowego, podkreślając ryzyko związane z warunkami przechowywania i importu, które sprzyjają rozwojowi grzybów.
  Produkty na bazie pomidorów: incydenty związane z odcedzonymi pomidorami i produktami pokrewnymi wskazują na wyzwania związane z utrzymaniem jakości przetworzonej żywności, w której zanieczyszczenie może pozostać niezauważone do czasu przeprowadzenia rutynowych kontroli.
  Te specyficzne dla produktu słabe punkty podkreślają potrzebę ukierunkowanego monitorowania i świadomości branży na temat potencjalnego ryzyka zanieczyszczenia podczas produkcji i przechowywania.

Zagrożenia dla zdrowia: wpływ na konsumentów

Wpływ kwasu tenuazonowego na zdrowie jest znaczący, nawet przy niskich poziomach narażenia. Neurotoksyczne właściwości tej mykotoksyny mogą prowadzić do zawrotów głowy, dezorientacji i zaburzeń neurologicznych, szczególnie wśród wrażliwych populacji, takich jak dzieci i osoby starsze. Dodatkowo zdolność kwasu tenuazonowego do wywoływania efektów hematotoksycznych, w tym krwotoków i krwawień wewnętrznych, wymaga ostrożnego podejścia do zarządzania zanieczyszczeniem.

Długotrwałe narażenie, choć nie w pełni zbadane, budzi obawy o potencjał rakotwórczy, co doprowadziło do wezwań o wprowadzenie bardziej rygorystycznych norm regulacyjnych. Sprawia to, że kwas tenuazonowy jest priorytetowym celem dla agencji bezpieczeństwa żywności, które dążą do zminimalizowania narażenia poprzez rygorystyczne kontrole i kampanie uświadamiające społeczeństwo.

Reakcja regulacyjna: działania podjęte przez władze

Europejskie organy ds. bezpieczeństwa żywności zareagowały na zagrożenie związane z kwasem tenuazonowym ze zwiększoną czujnością. Zastosowanie systemów szybkiego ostrzegania, takich jak RASFF, odegrało kluczową rolę w identyfikacji skażonych produktów, zanim dotrą one do konsumentów. Obecne podejście koncentruje się na:

• rutynowych testach: wdrożenie zaplanowanego pobierania próbek w różnych kategoriach żywności w celu wczesnego wykrywania mykotoksyn;
  systemach identyfikowalności: wzmocnienie identyfikowalności od pola do stołu, zapewniając, że zanieczyszczone partie mogą być szybko zidentyfikowane i usunięte z łańcucha dostaw;
  komunikacji społecznej: informowanie opinii publicznej o potencjalnych zagrożeniach, nawet jeśli incydenty pozostają odosobnione, w celu utrzymania zaufania konsumentów.
  Wysiłki te, choć skuteczne w zarządzaniu ryzykiem, wymagają ciągłych aktualizacji w celu dostosowania do zmieniających się praktyk rolniczych i warunków środowiskowych, które mogą wpływać na poziomy mykotoksyn.

Przyszłe trendy: podejmowanie wyzwań w zakresie monitorowania i zapobiegania

Patrząc w przyszłość, wyzwanie związane z zanieczyszczeniem kwasem tenuazonowym będzie zależało od postępu w technologiach wykrywania i bardziej zintegrowanego globalnego podejścia do bezpieczeństwa żywności. Wdrożenie zaawansowanych metod analitycznych, takich jak chromatografia cieczowa ze spektrometrią mas (LC-MS), daje możliwość wykrywania niższych stężeń kwasu tenuazonowego, umożliwiając władzom szybsze i bardziej precyzyjne działanie.

Ponadto międzynarodowa współpraca między agencjami ds. bezpieczeństwa żywności będzie miała zasadnicze znaczenie dla zajęcia się transgranicznym charakterem zanieczyszczenia mykotoksynami, zapewniając dostosowanie standardów i przejrzystą wymianę danych. Takie wspólne podejście będzie miało kluczowe znaczenie dla zminimalizowania ryzyka i zapewnienia skutecznego reagowania na wczesne ostrzeżenia.