Nowa strategia ANSES: Ku kompleksowej kontroli PFAS w całym łańcuchu żywności

Francja idzie o krok dalej w zrozumieniu i kontroli szeroko rozpowszechnionych związków grupy PFAS, tzw. „wiecznych chemikaliów”. ANSES zaproponowała właśnie kompleksowy program monitoringu obejmujący aż 247 substancji PFAS, bazując na pierwszym tego typu przeglądzie zanieczyszczeń i toksyczności związanych z tą grupą chemikaliów.

Dotychczas w UE regulacjom podlegały jedynie cztery wybrane PFAS w wybranych produktach spożywczych, a od 2026 r. w wodzie do spożycia monitorowane będzie dwadzieścia PFAS. Ocena ANSES pokazała, że dane dotyczące powyższych związków są wciąż mocno ograniczone: dominowały pomiary w wodzie i żywności, natomiast wiedza o obecności PFAS w powietrzu, kurzu czy glebie pozostaje niewystarczająca.

W ramach przeprowadzonego przeglądu agencja zebrała około 2 milionów wyników dotyczących 142 substancji PFAS dane obejmowały m.in. wodę pitną, środowisko, żywność, powietrze, kurz, tkanki ludzkie i materiały konsumenckie. Na ich podstawie ANSES opracowała metodę kategoryzacji PFAS, łącząc informacje o ich obecności w różnych nośnikach: wodzie, żywności, środowisku oraz o ich toksyczności: czy zostały sklasyfikowane jako rakotwórcze, mutagenne, toksyczne dla rozrodu lub zaburzające gospodarkę hormonalną.

Na podstawie swoich ustaleń ANSES proponuje trzy strategie nadzoru. Długofalowy monitoring substancji budzących największe obawy, monitorowanie eksploracyjne dla słabo poznanych związków oraz lokalny monitoring tam, gdzie istnieją konkretne źródła zanieczyszczeń. Zakres obejmuje wiele nośników: wodę przeznaczoną do spożycia, wody środowiskowe, sedymenty, żywność, powietrze, kurz, glebę oraz ludzkie matryce biologiczne, takie jak krew, mocz czy mleko matki.

Dla sektora bezpieczeństwa żywności oraz regulatorów oznacza to konieczność dostosowania strategii monitoringu i kontroli, ponieważ PFAS mogą pochodzić nie tylko z żywności czy wody, ale także z materiałów mających kontakt z żywnością, opakowań, a także z migracji w procesach technologicznych. ANSES podkreśliła też potrzebę ograniczania emisji PFAS oraz wspiera działania na poziomie UE, m.in. w ramach European Chemicals Agency (ECHA).

Ponadto agencja wskazała, że podstawowe dane toksykologiczne obejmują tylko niewielką część PFAS, a mechanizmy działania oraz trwałość, akumulacja w organizmach i degradacja wielu związków pozostają słabo poznane. Apeluje więc o rozwój badań nad substancjami powstającymi w wyniku degradowania PFAS oraz nad tymi, które charakteryzują się wysoką trwałością i/lub akumulacją.

Podsumowują, propozycja ANSES wyznacza istotny krok w kierunku szerszego, bardziej kompleksowego monitoringu PFAS we wszystkich nośnikach środowiska i żywności. Dla Polski i innych krajów UE to również sygnał, że wkrótce mogą pojawić się nowe standardy oceny i raportowania. Implementacja takiego programu pomoże lepiej zdefiniować skalę ekspozycji, identyfikować źródła zanieczyszczeń oraz podejmować bardziej precyzyjne działania ochronne.

Źródło: ANSES​