Jak wynika z wyroku TSUE z 29 kwietnia 2021 r. prawo UE zabrania dodawania alg Lithothamnium calcareum do wytwarzania ekologicznych środków spożywczych, takich jak napoje na bazie ryżu i soi, w celu ich wzbogacenia w wapń.

WPROWADZENIE

Niemiecka firma Natumi produkuje napoje sojowe i ryżowe. Dodaje do tych napojów algę Lithothamnium calcareum w postaci proszku otrzymanego z oczyszczonego, zmielonego i wysuszonego osadu tej algi. Ta alga morska zawiera głównie węglan wapnia i węglan magnezu. Natumi sprzedaje między innymi napój o nazwie „Soja DrinkCalcium”, oznaczony jako „ekologiczny” i oznakowany informacją: „wapń”, „zawiera algi morskie bogate w wapń” i „zawiera wysokiej jakości wapń z alg morskich Lithothamnium”.

W ramach urzędowej kontroli wszczęto postępowanie o nałożenie kary na Natumi z uwagi na fakt, że stosowanie węglanu wapnia jako składnika mineralnego do wzbogacania produktów ekologicznych w wapń jest zabronione, nawet jeśli wzbogacanie odbywa się poprzez dodanie glonów. Ponadto, zdaniem urzędu zabronione jest umieszczanie na takich produktach odniesień do wapnia. Producent przyznał, że stosowanie węglanu wapnia do wzbogacania produktów ekologicznych jest zabronione i z tego powodu wielu producentów ekologicznych napojów na bazie soi, ryżu i zbóż dodaje do nich algę Lithothamnium calcareum, która jest naturalnie bogata w wapń.

W 2019 r. niemiecki federalny sąd administracyjny zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości UE o wykładnię zapisów Rozporządzenia nr 889/2008[1].

W wyroku z 29 kwietnia 2021 r. TSUE stwierdza, że składnik nieekologiczny pochodzenia rolniczego umieszczony w zamkniętym wykazie zawartym w załączniku IX do rozporządzenia nr 889/2008 może być stosowany w żywności ekologicznej tylko wtedy, gdy spełnia kryteria przewidziane w art. 21 rozporządzenia nr 834/2007[2].

Jakie są to kryteria? Stosowanie produktu lub substancji jest:

• z jednej strony uzależnione od warunku braku środków alternatywnych dopuszczonych zgodnie z rozdziałem 4 tytułu III tego rozporządzenia, którego przepis ten stanowi część,
• a z drugiej strony od warunku niemożliwości wyprodukowania lub konserwowania żywności lub spełnienia wymogów żywieniowych określonych na podstawie prawodawstwa Unii bez użycia tych produktów lub substancji.

Art. 28 i załącznik IX do rozporządzenia nr 889/2008 w związku z art. 21 rozporządzenia nr 834/2007 należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwiają się one stosowaniu proszku uzyskanego z osadów glonu Lithothamnium calcareum, które są czyszczone, suszone i rozdrabniane, jako nieekologicznego składnika pochodzenia rolniczego do przetwarzania żywności ekologicznej, takiej jak napoje ekologiczne na bazie ryżu i soi w celu jej wzbogacenia w wapń.

Ponadto, art. 19 ust. 2 lit. b) i art. 21 rozporządzenia nr 834/2007 w związku z art. 27 rozporządzenia nr 889/2008 i załącznikiem VIII do niego zakazują dodawania wapnia w przetwórstwie żywności ekologicznej, takiej jak napoje na bazie ryżu i soi, w celu jej wzbogacenia w wapń.

Firma stała na stanowisku, że przedmiotowy glon jest naturalną alternatywą dla wapnia, którego stosowanie w celu wzbogacenia żywności ekologicznej powinno być dozwolone. Jednak według TSUE taka wykładnia powodowałaby bezskuteczność surowych zasad dotyczących dodawania produktów i substancji takich jak składniki mineralne w produkcji żywności ekologicznej ustanowionych w przepisach i byłaby sprzeczna z realizowanymi przez nie celami. Zezwolenie na stosowanie omawianego proszku jako nieekologicznego składnika pochodzenia rolniczego w przetwórstwie ekologicznych środków spożywczych w celu wzbogacenia ich w wapń oznaczałoby zezwolenie producentom tych środków spożywczych na obejście tego zakazu.

TSUE orzekł, że prawo Unii sprzeciwia się wykorzystywaniu proszku uzyskanego z oczyszczonego, wysuszonego i zmielonego osadu glonów Lithothamnium calcareum jako nieekologicznego składnika pochodzenia rolniczego w przetwarzaniu ekologicznych środków spożywczych takie jak organiczne napoje na bazie ryżu i soi w celu ich wzbogacenia w wapń.

Stosowanie nieekologicznego składnika pochodzenia rolniczego w żywności ekologicznej jest dozwolone tylko pod pewnymi warunkami, w szczególności, gdy niemożliwe jest, wytwarzanie lub konserwowanie tej żywności lub spełnienie określonych wymagań żywieniowych przewidzianych w art. podstawę prawodawstwa UE. Nie wydaje się jednak, aby te kryteria zostały spełnione w przypadku omawianego proszku.

Treść orzeczenia:

Rozporządzenie Komisji (WE) nr 889/2008 z dnia 5 września 2008 r. ustanawiające szczegółowe zasady wdrażania rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych w odniesieniu do produkcji ekologicznej, znakowania i kontroli, zmienione rozporządzeniem wykonawczym Komisji (UE) 2018/1584 z dnia 22 października 2018 r., należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się ono stosowaniu proszku uzyskanego z osadów glonu Lithothamnium calcareum, które są czyszczone, suszone i rozdrabniane, jako nieekologicznego składnika pochodzenia rolniczego w rozumieniu art. 28 rozporządzenia nr 889/2008, zmienionego rozporządzeniem wykonawczym 2018/1584, przy przetwarzaniu żywności ekologicznej, takiej jak napoje ekologiczne na bazie ryżu i soi, w celu jej wzbogacenia w wapń.

ZNACZENIE DLA FIRM

WAŻNE: Już od 14 dni, z dniem ogłoszenia wyroku TSUE wiele produktów znajdujących się również na rynku polskim narusza przepisy jakości handlowej w zakresie znakowania produktów ekologicznych. 

Nie ma żadnego okresu przejściowego.

Wyrok dotyczy produktów oznakowanych jako ekologiczne. Rozwiązaniem może być zmiana oznakowania w celu usunięcia informacji odnoszących się do ekologicznego charakteru produktu, ALE przed podjęciem decyzji o takiej zmianie, należy sprawdzić czy produkt będzie spełniał wszystkie wymogi żywności wzbogacanej zgodnie z rozporządzeniem 1925/2006 i rozporządzeniem Ministra Zdrowia. Dobrowolne deklaracje dotyczące zawartości wapnia muszą być zgodne z przepisami w zakresie stosowania oświadczeń zdrowotnych i żywieniowych.

Referencje:

• Sprawa C‑815/19
• Rozporządzenie Rady (WE) nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylające rozporządzenie (EWG) nr 2092/91 (Dz. U. UE. L. z 2007 r. Nr 189, str. 1 z późn. zm.).
• Rozporządzenie Komisji (WE) nr 889/2008 z dnia 5 września 2008 r. ustanawiające szczegółowe zasady wdrażania rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych w odniesieniu do produkcji ekologicznej, znakowania i kontroli (Dz. U. UE. L. z 2008 r. Nr 250, str. 1 z późn. zm.).
• Rozporządzenie (WE) nr 1925/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie dodawania do żywności witamin i składników mineralnych oraz niektórych innych substancji (Dz. U. UE. L. z 2006 r. Nr 404, str. 26 z późn. zm.).
• Rozporządzenie (WE) nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności (Dz. U. UE. L. z 2006 r. Nr 404, str. 9 z późn. zm.).
• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 września 2010 r. w sprawie substancji wzbogacających dodawanych do żywności (Dz. U. Nr 174, poz. 1184). 

[1] Rozporządzenie Komisji (WE) nr 889/2008 z dnia 5 września 2008 r. ustanawiające szczegółowe zasady wdrażania rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych w odniesieniu do produkcji ekologicznej, znakowania i kontroli (Dz. U. UE. L. z 2008 r. Nr 250, str. 1 z późn. zm.).
[2] Rozporządzenie Rady (WE) nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylające rozporządzenie (EWG) nr 2092/91 (Dz. U. UE. L. z 2007 r. Nr 189, str. 1 z późn. zm.).