Herbata to napój, który jest spożywany równie często jak kawa, ale nie każdy z nas jest świadomy w jaki sposób oddziałuje na organizm. Według statystyk w naszym kraju herbatę spożywa 76-90% populacji, a przeciętny Polak pije herbatę aż 2-3 razy dziennie. Herbatą nazywamy napar, który sporządza się z liści oraz pączków liściowych rośliny zaliczanej do rodzaju Camellia. Wyróżnia się trzy rodzaje herbat, które różnią się od siebie smakiem, kolorem oraz składem. Są to: herbata zielona (nie podawana fermentacji), czerwona (podawana częsćiowej fermentacji) oraz czarna (otrzymywana w procesie pełnej fermentacji). W świetle obecnych badań herbata wykazuje pozytywny wpływ na organizm człowieka m.in korzystnie oddziałuje na układ sercowo - naczyniowy, przyczynia się do redukcji masy ciała oraz niweluje ryzyko wystąpienia chorób nowotworowych. Herbata zaliczana jest do bezpiecznych produktów w naszej diecie, jednak należy zwracać uwagę na czas parzenia oraz intensywność herbaty. Mocna herbata może przyczynić do zwiększenia poboru kofeiny oraz zmniejszenia przyswajalności żelaza niehemowego, w wyniku czego może negatywnie wpływać na zdrowie niektórych grup konsumentów.

Herbata w znaczeniu żywieniowym

Herbata spożywna bez cukru nie wykazuje wartości energetycznej. Wartość energetyczna herbaty zależy od wybranej substancji słodzącej. Szklanka herbaty (250 ml) z jedną łyżeczką cukru zawiera około 20 kcal. Według najnowych badań herbata cechuje się wysoką zawartością:

• polifenoli, które wykazują właściwości antyoksydacyjne;
• kofeiny, która odpowiedzialna jest za stymulację układu nerwowego;
• teiny, która przyczynia się do poprawy koncentracji;
• taniny, która wykazuje właściwości uspokajające.

Polifenole

Herbata jest cennym źródłem polifenoli. W zależności od warunków klimatycznych, rodzaju uprawy, poziomu nasłonecznienia oraz wilgotności ilość polifenoli zawarta w liściach herbaty może ulec zmianie. Większą zawartością polifenoli cechują się młode liście herbaciane w porównaniu do starszych. 

Analiza składu  herbaty zielonej i czarnej pozwala zauważyć, że herbata zielona cechuje się wyższą zawartością katechin, zaś herbata czarna wykazuje w swym składzie większą zawartość taniny. Istotna dla znaczenia żywieniowego  jest zawartość polifenoli w gotowym naparze herbaty zależy od naturalnej ilości polifenoli w liściach oraz sposobu przyrządzania naparu (temperatura wody oraz czas parzenia). W opraciu o przeprowadzone badania można stwierdzić, że największą zawartością polifenoli tzn. na poziomie 170 mg/L cechują się herbaty, których czas parzenia wynosi w przybliżeniu 10 minut.Dla konsumentów herbata o długim czasie parzenia jest mniej atrakcyjna sensorycznie,co spowodowane jest  gorzkim smakiem wynikającym z wysokiego stężenia polifenoli. Herbata zielona charakteryzuje się wysoką zawartość katechin (126 mg/100 ml naparu) oraz galusanu epigalokatechiny na poziomie 71 mg/100 ml naparu.

Teina

Herbata jest cennym źródłem teiny, której zawartość w zależności od rodzaju herbaty występuje w zmiennych ilościach. Herbata czarna cechuje się największą zawartością teiny (ok. 100 mg/filiżankę, zaś zielona zawiera zaledwie tylko kilka miligramów. Teina zawarta w herbacie przyczynia się do poprawy pracy ośrodkowego układu nerwowego oraz polepszenia koncentracji.

Składniki mineralne 

Herbata jest bogatym źródłem składników mineralanych. W swym składzie zawiera m.in fluor, cynk, mangan, żelazo oraz wapń. Zawartość składników mineralnych w herbacie zależy od takich czynników jak: warunki uprawy, a także fermentacji oraz wielkości liści herbacianych. W świetle obecnych badań wykazano, że herbata jest cennym źródłem fluoru oraz manganu. Ilość fluoru w 100 ml naparu kształtuje się na poziomie 0,15 mg. Dzięki czemu jedna filiżanka herbaty pokrywa 7 - 10% dziennego zapotrzebowania w przypadku osób dorosłych oraz 25 - 30% w przypadku dzieci. Zawartość manganu w jednej porcji herbaty wynosi 0,17 - 0,66 mg. Regularne spożywanie herbaty przyczynia się do wzbogacenia codziennej diety w mangan. W herbacie występują również śladowe ilości wapnia (5 mg/100 ml naparu z herbaty), magnezu (2 mg/100 ml naparu z herbaty) oraz cynku (0,07 mg/ 100 ml naparu z herbaty).

Działanie herbaty na organizm 

W ciągu ostatnich dziesięcioleci przeprowadzono wiele badań w kierunku poznania oddziaływania herbaty na organizm oraz zdrowie człowieka. W świetle obecnych badań wykazano korzystne działanie herbaty zielonej. W składzie herbaty zielonej zawarte są katechiny, które wykazują właściwości antyoksydacyjne. Spożywanie w ciągu dnia 2 porcji herbaty zielonej przyczynia się do redukcji stężenia cholesterolu całkowitego oraz cholesterolu LDL. Regularne spożywanie herbaty usprawania pracę serca oraz redukuje ryzyko wystąpienia zgonu spowodowanego chorobami układu krążenia o 20 - 30%. Z przeprowadzonych badań można stwierdzić, że systematyczne spożywanie herbaty może przyczynić się do prawidłowego utrzymania masy ciała. Spożywanie 3 porcji naparu z herbaty w ciągu dnia zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób serca. W oparciu o badania wykazano, że herbata może zredukować zagrożenie związane z zachorowaniem na cukrzycę typu 2 o około 20% pod warunkiem, że w ciągu dnia będziemy spożywać minimum 4 porcje herbaty dziennie.

Podsumowanie

Regularne spożywanie herbaty może mieć korzystny wpływ na zdrowie oraz organizm człowieka. Herbata zaliczana jest do produktów o małym stopniu przetworzenia oraz posiada niską kaloryczność. W oparciu o badania statystyczne przeprowadzone przez GUS można stwierdzić, że Polska jest na czwartym miejscu w Europie, a na dziewiątym w skali światowej w spożyciu herbaty. Polscy konsumenci najczęściej spożywają herbatę czarną (58%), ziołową (14%), Earl Grey (10%), zieloną (8%) oraz owocową (7%). W ciągu roku do przygotowania herbaty statystyczny Polak zużywa 1 kg liści herbacianych. Podsumowując, herbata może być korzystnym zamiennikiem kawy oraz innych napojów (w tym słodzonych), gdyż wykazuje wiele pozytywnych właściwości zdrowotnych.

Słowa kluczowe: