Metody analityczne w służbie bezpieczeństwa żywności – ocena przydatności przez FSAI

Urząd do spraw Bezpieczeństwa Żywności w Irlandii (FSAI) wraz ze swoim komitetem naukowym opracował kryteria kontroli analitycznej, które należy wziąć pod uwagę przy badaniu potencjalnego wykorzystania nowoczesnych technik oceny autentyczności żywności.

Różne techniki analityczne, poparte recenzowanymi badaniami, są szeroko stosowane w badaniach i rozwoju, jednakże ich zastosowanie regulacyjne wymaga akredytacji zarówno metod, jak i laboratoriów.

W przypadku braku akredytowanych metod, nieakredytowane analizy mogą być czasami wykorzystywane do oceny autentyczności żywności, a nietypowe wyniki skłaniają do dalszych badań.

Raport FSAI przedstawia dostępne techniki analityczne, podkreślając niezbędne kontrole w celu zapewnienia wiarygodności i odtwarzalności. Podkreśla znaczenie rygorystycznych kontroli na wszystkich etapach analizy, w tym, gdy jest to wykonalne, testów z próbą ślepą. Współpraca z ekspertami analitycznymi pomaga FSAI być na bieżąco z zaawansowanymi technikami laboratoryjnymi stosowanymi w celu weryfikacji autentyczności żywności. Komitet zajął się odpowiedzią na dwa kluczowe pytania, mianowicie:

1. Jakie są podstawowe kryteria (np. swoistość, liniowość, zakres, dokładność, powtarzalność, precyzja itp.), które nieakredytowane techniki analityczne muszą spełniać, aby być akceptowalnymi i wiarygodnymi narzędziami w badaniu łańcucha pokarmowego, a w szczególności w ocenie autentyczności żywności?
2. Jakie kontrole analityczne są możliwe do przeprowadzenia lub konieczne dla różnych kategorii testów analitycznych (np. spektroskopowych, molekularnych, omicznych itp.), aby zapewnić, że metody są odpowiednie do celu, a wyniki dokładne, wiarygodne i powtarzalne?

Zakres i metodologia

Analiza objęła przegląd dostępnych metod analitycznych, zarówno tych akredytowanych, jak i nieakredytowanych, stosowanych w ocenie autentyczności żywności. Szczególną uwagę zwrócono na ich zastosowanie w różnych matrycach żywnościowych oraz na ich zdolność do wykrywania specyficznych oszustw, takich jak fałszowanie składu czy pochodzenia geograficznego.

Metody badawcze

W raporcie omówiono szereg metod analizy autentyczności żywności, takich jak techniki chromatograficzne, w tym chromatografia gazowa (GC), cieczowa (HPLC), w stanie nadkrytycznym (SFC), elektroforeza kapilarna (CE) oraz separacja jonów w mobilnej fazie gazowej (IMS). Przedstawiono również techniki spektrometryczne, takie jak spektrometria optyczna oraz spektrometria masowa (MS), a także szeroki wachlarz technik spektroskopowych, w tym spektroskopia UV/Vis, fluorescencyjna, w podczerwieni (IR), Ramana, terahercowa, magnetycznego rezonansu jądrowego (NMR), absorpcji atomowej (AAS), obrazowanie hiperspektralne, spektroskopia laserowo indukowanej plazmy (LIBS) oraz rentgenowska fluorescencja dyspersyjna energii (EDXRF). Omówiono również indukcyjnie sprzężoną plazmową spektrometrię emisyjną i masową, obejmującą ICP-OES i ICP-MS. W zakresie analiz izotopowych uwzględniono spektrometrię masową stosunków izotopowych (IRMS). W odniesieniu do analizy DNA opisano metody oparte na reakcji łańcuchowej polimerazy (PCR), w tym PCR w czasie rzeczywistym (qPCR) oraz klasyczną elektroforezę na żelu agarozowym, a także sekwencjonowanie Sangera i nowej generacji (NGS). W zakresie proteomiki omówiono spektrometrię masową białek, natomiast w profilowaniu bioanalitycznym uwzględniono bioanalizę identyfikacji zagrożeń oraz testy wzrostu mikrobiologicznego. Raport uwzględnia również metabolomikę jako metodę analizy autentyczności żywności.

Główne ustalenia z raportu

Złożoność łańcucha dostaw i ryzyko fałszowania

• Globalizacja łańcucha dostaw zwiększa ryzyko celowego lub przypadkowego zastępowania składników niezadeklarowanymi substancjami.
• Metody laboratoryjne, zarówno ukierunkowane, jak i nieukierunkowane, stanowią kluczowe narzędzie w wykrywaniu takich przypadków​.

Znaczenie badań laboratoryjnych i kontroli urzędowych

• W Irlandii oficjalne laboratoria kontrolne przeprowadzają szeroko zakrojone analizy, zapewniając rzetelność i porównywalność wyników na poziomie UE.
• Poza analizami laboratoryjnymi, autentyczność żywności jest weryfikowana przez audyty i inspekcje firm spożywczych​.

Nowe technologie w analizie autentyczności żywności

• Metody nieakredytowane mogą być stosowane jako wstępne narzędzie do identyfikacji anomalii, ale wymagają rygorystycznych kontroli i walidacji, aby zapewnić ich wiarygodność.
• Technologie znane z badań naukowych, takie jak metabolomika, spektroskopia mas, analiza DNA, oferują nowe możliwości, ale nie zawsze są jeszcze standardem w badaniach regulacyjnych​.

Kryteria oceny metod analitycznych

• Aby metoda była wiarygodna, powinna spełniać takie wymagania jak specyficzność, liniowość, dokładność, powtarzalność i odtwarzalność.
• Wyniki uzyskane metodami nieakredytowanymi powinny być potwierdzane dodatkowymi badaniami, np. poprzez inspekcje urzędowe​.

Współpraca z ekspertami

• Ścisła współpraca z ekspertami laboratoryjnymi pozwala FSAI na dostęp do najnowszych technologii i metod analitycznych, co zwiększa skuteczność kontroli autentyczności żywności​

Rekomendacje i podsumowanie

FSAI zaleca dalszy rozwój i walidację metod analitycznych w celu zapewnienia ich przydatności w ocenie autentyczności żywności. Podkreśla się potrzebę współpracy między laboratoriami, organami regulacyjnymi i przemysłem spożywczym w celu ustanowienia standardów i wytycznych dotyczących stosowania tych metod.

Podsumowując, metody analityczne odgrywają kluczową rolę w zapewnieniu autentyczności żywności. Ich odpowiedni dobór i zastosowanie mogą znacząco przyczynić się do wykrywania i zapobiegania oszustwom w sektorze spożywczym, co jest istotne dla ochrony konsumentów i utrzymania zaufania do rynku żywności.

Źródło: https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.2903/fr.efsa.2024.FR-0051