Organizacje i Stowarzyszenia producentów wsparciem dla rolników

Według raportu opublikowanego pod koniec października przez Arcadia International E.E.I.G., Ernst & Young (EY) i niezależnych ekspertów[1], organizacje skupiające producentów działają korzystnie na funkcjonowanie sektora rolnego. Poprzez strategiczne wzmacnianie pozycji rolników w przemyśle żywieniowym, zapewniają im jednocześnie wsparcie technologiczne.

Gospodarstwa rolne w Unii Europejskiej są stosunkowo małe – 65,6% gospodarstw ma powierzchnię poniżej 5 hektarów. Gospodarstwa o powierzchni równej lub większej niż 50 ha i 100 ha stanowią odpowiednio tylko 3,6% i 3,3%. Biorąc pod uwagę kwestie ekonomiczne, z 10,5 mln gospodarstw rolnych w UE, 4,0 mln ma standardową wydajność niższą niż 2000 euro. Dla mniej niż 3% gospodarstw, produkcja jest równa lub wyższa niż 250 000 euro. Ponad połowę produkcji rolniczej wytwarzanej w UE stanowią gospodarstwa francuskie, niemieckie, włoskie i hiszpańskie. 32% rolników ma więcej niż 65 lat, a tylko 11% mniej niż 40. Ponad jedna trzecia z 10,3 miliona rolników i zarządzających gospodarstwami to kobiety. Siłę roboczą w rolnictwie Unii Europejskiej stanowią rolnicy i członkowie ich rodzin – 96% wszystkich gospodarstw opiera się wyłącznie na pracy rodzinnej.

Organizacje i stowarzyszenia producenckie można zdefiniować jako „jakąkolwiek współpracę rolników opartą na osobach prawnych”. W samej Unii Europejskiej istnieje ponad 42 tyś. organizacji. Około 3505 z nich są uznawane przez rządy państw członkowskich. Aż około 60% wszystkich uznawanych przez rządy organizacji i stowarzyszeń znajdują się w trzech państwach UE – Francji, w której działa 759 organizacji, Niemczech (658) i w Hiszpanii, w której istnieje 588 uznawanych grup producenckich.

Około 1850 organizacji producentów znajduje się w sektorze owoców i warzyw, 334 – mleka i przetworów, 254 dotyczy oliwy z oliwek i oliwek, 222 – wina, 210 – wołowiny i cielęciny, 177 – zbóż, a 101 – wieprzowiny. Główne cele tych stowarzyszeń są wspólne dla wszystkich sektorów – obejmują planowanie produkcji, dostosowywanie się do popytu, koncentrację działalności i wprowadzanie produktów na rynek. Prowadzone działania polegają na tworzeniu między sektorami wspólnych strategii, planów i celów, które staną się perspektywiczne dla ich rozwoju.

Najczęstszą formą organizacji producenckich jest spółdzielnia rolnicza. W Polsce spółdzielnie rolnicze zaczęły powstawać w XIX wieku, a przed II wojną światową zrzeszały około miliona członków. W wyniku zmian w 1989 r. proces tworzenia formalnych struktur rolniczych musiał ulec totalnym transformacjom. W 2000 r. opracowano pierwsze kompleksowe rozwiązania prawne dotyczące formalnej współpracy między rolnikami. Do końca 2017 r. w Polsce zarejestrowano około 250 organizacji producenckich, które uznanie przez rząd uzyskały w latach 2009 – 2012. Według danych z tego okresu, organizacje zrzeszały około 7000 członków.

W 2018 r. produkcja owoców w Polsce osiągnęła rekordowy poziom - ok. 5,1 mln. Rejony: grójecko - warecki i sandomierski plasują się na 1. miejscu w zestawieniu obszarów produkujących najwięcej jabłek w Unii Europejskiej. Tuż za nimi jest południowo – zachodnia Francja, Trydent – Główna Adyga we Włoszech i okolice Jeziora Bodeńskiego w Niemczech. Jeśli chodzi o odsetek sadowników, którzy są członkami uznawanych przez rząd grup producenckich, Polska uzyskuje najniższy wynik – 40%. Porównując go do ogólnej średniej krajowej, którą szacuje się na około 20%, wynika, że członkostwo w grupach producenckich jest wyższe w najważniejszych krajowych obszarach produkcji. W Polsce sadownicy są członkami około 200 uznawanych organizacji producenckich.

Z analizy eksperckiej wynika, że organizacje producenckie promują „odnawialne praktyki rolnicze”. Tworzą miejsca pracy i promują jakość rolnictwa regionalnego oraz lokalnego. To, co skłania rolników do zakładania lub dołączania do organizacji i stowarzyszeń producenckich, to głównie korzyści ekonomiczne, techniczne, ale też społeczne. Organizacje są w stanie pomóc rolnikom w komunikacji z wyższymi instytucjami – kierowaniu profesjonalnych wniosków, itp. Udoskonalają też zaplecze techniczne, dzięki którym rolnicy mogą poprawić wydajność swoich gospodarstw. Z kolei, korzyści społeczne to głównie demokratyczne funkcjonowanie organizacji, które prowadzi do poczucia wspólnoty i zwiększa zaufanie.

Organizacje są postrzegane jako siła przetargowa rolników podczas negocjacji z innymi podmiotami w sektorze żywnościowym. Pojawiają się jednak opinie niektórych rolników o traconej przez to autonomii. Są też tacy, którzy twierdzą, że współpraca z organizacjami producenckimi to zbyt duże obciążenie administracyjne wiążące się z dodatkowymi kosztami.

Choć organizacje i stowarzyszenia producenckie mają bezpośredni wpływ na rolników i ich pracę, przyczyniają się również do działań lokalnego społeczeństwa, w którym się znajdują. Dają możliwości do promowania wizerunku i praktyk oraz jakości lokalnego rolnictwa.

Źródła

[1] https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/food-farming-fisheries/key_policies/documents/report-producer-organisations-study_en.pdf