Sześć miesięcy polskiego przewodnictwa w Radzie UE - podsumowanie

W Sali Kolumnowej Sejmu RP w dniu 3 lipca br. odbyło się spotkanie z udziałem Czesława Siekierskiego, Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi poświęcone znaczeniu polskiego przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej dla sektora rolno-spożywczego i obszarów wiejskich. Podczas wydarzenia Przemysław Rzodkiewicz, Główny Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych wraz z przedstawicielami korpusu prezydencji i innymi pracownikami GIJHARS przekazali informacje o działaniach Inspekcji w ramach polskiej prezydencji.

Główne zadanie prezydencji

Główny Inspektorat Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych aktywnie zaangażował się w działania polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej w I połowie 2025 roku. GIJHARS, z uwagi na kompetencje dotyczące koordynacji współpracy Polski z wybranymi organizacjami międzynarodowymi, jest instytucją wiodącą w Polsce dla kilku formatów prac Grupy Roboczej Rady UE do spraw Międzynarodowych Kwestii Żywnościowych i Rolnych (F.22). Najistotniejsze zadania prezydencji dotyczyły współpracy Unii Europejskiej z Komisją Kodeksu Żywnościowego FAO/WHO. W przeciwieństwie do najszerszego obszaru działalności przewodnictwa w Radzie UE, jakim jest legislacja unijna, w naszym przypadku rola prezydencji polegała przede wszystkim na koordynacji wspólnych stanowisk Unii Europejskiej na forach międzynarodowych, w ramach wielostronnych relacji zewnętrznych w obszarze światowych norm bezpieczeństwa i jakości żywności. Działania te wpisywały się w jeden z głównych priorytetów polskiej prezydencji – Bezpieczeństwo żywnościowe.

Jest to bardzo istotny obszar, ponieważ:

• normy dla żywności stanowią bazę dla zapewnienia konsumentom bezpiecznej żywności o wysokiej jakości, jednocześnie ustalają dla producentów zasady uczciwych praktyk w handlu żywnością;
• decyzje o podjęciu nowych prac wynikają ze sprawnej reakcji na rozwój naukowy i techniczny związany z produkcją żywności;
• działania Komisji Kodeksu Żywnościowego (KKŻ) wspierają również realizację celów zrównoważonego rozwoju ONZ w zakresie zwiększenia bezpieczeństwa żywnościowego, stąd obszar globalnej standaryzacji poszerza się o nowe lub poprzednio lokalne, egzotyczne produkty.

Działania GIJHARS w ramach polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej w obszarze rolnictwa obejmowały reprezentowanie Unii Europejskiej na forum Komisji Kodeksu Żywnościowego FAO/WHO (KKŻ). KKŻ jest jedynym tak szerokim forum międzynarodowym z zakresu bezpieczeństwa i jakości żywności oraz żywienia, które gromadzi przedstawicieli rządów, naukowców, ekspertów technicznych, reprezentantów międzynarodowych organizacji konsumenckich oraz przemysłu. W skład Komisji wchodzi 188 państw członkowskich oraz Unia Europejska. W charakterze obserwatorów w pracach Komisji uczestniczy ponad 230 międzynarodowych organizacji pozarządowych, w tym międzynarodowe zrzeszenia producentów, organizacje konsumenckie i agendy ONZ.

W ramach polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej odbyły się:

Spotkania Grupy Roboczej Rady UE F.22

• rolą prezydencji było wytypowanie zagadnień do omówienia i prowadzenie posiedzenia przygotowującego strategię Unii Europejskiej na 2025 rok w ramach współpracy z Komisją Kodeksu Żywnościowego,
• prowadzenie 6 spotkań przygotowawczych w Brukseli do sesji 6 komitetów Komisji Kodeksu Żywnościowego w różnych obszarach: świeżych owoców i warzyw, substancji dodatkowych do żywności, metod analiz i próbkobrania, zbóż i roślin strączkowych, zanieczyszczeń żywności oraz zasad funkcjonowania Komisji Kodeksu Żywnościowego.

Sesje komitetów KKŻ

• prezentowanie stanowisk państw członkowskich Unii Europejskiej,
• prowadzenie ponad 20 spotkań koordynacyjnych państw członkowskich UE,
• reprezentowanie państw członkowskich UE podczas spotkań negocjacyjnych z państwami Europy, Azji, Afryki, Bliskiego Wschodu, Ameryki Łacińskiej oraz QUAD (USA, Kanada, Australia, Nowa Zelandia).

Wybrane przykłady podjętych decyzji

Decyzje KKŻ objęły w I połowie 2025 roku przyjęcie szeregu nowych norm i innych dokumentów oraz aktualizacje istniejących. Rozpoczęto także nowe prace, w tym w nowych obszarach produkcji żywności.

• W zakresie ochrony zdrowia konsumentów zaktualizowano kodeksy praktyki zapobiegania i ograniczania zanieczyszczenia żywności ołowiem i kadmem, zapobiegania i redukcji zanieczyszczenia orzeszków ziemnych aflatoksynami oraz przyjęto nowe środki zarządzania ryzykiem w celu zmniejszenia występowania akrylamidu w żywności.
• Jednym z przykładów nowych prac jest podjęcie dyskusji nad nową normą zbiorową dla zbóż z grupy prosa, które stanowią cenne źródło składników odżywczych, szczególnie dla osób wymagających diety bezglutenowej.
• Przyjęto również nowe normy dla świeżych daktyli i świeżych liści curry. Nowe normy mają szczególne znaczenie dla konsumentów w obliczu coraz szerszej oferty artykułów spożywczych na polskim rynku i coraz większego zainteresowania wprowadzeniem do diety nowych produktów, w tym zainteresowania kuchnią innych regionów.
• W zakresie metod analitycznych, przeprowadzono rewizję norm dotyczących metod analiz i planów próbkobrania dla różnych kategorii żywności, m.in. mleka i jego przetworów, soków owocowych, wyrobów czekoladowych i produktów kakaowych oraz żywności specjalnego przeznaczenia żywieniowego. Jest to przykład aktualizacji norm KKŻ w odpowiedzi na rozwój naukowy i techniczny.

Zorganizowane wydarzenia

Ważnym elementem polityk Unii Europejskiej jest włączanie społeczne i wzmacnianie młodzieży, w tym duchu w dniu 17 lutego 2025 r. GIJHARS zorganizował w swojej siedzibie w seminarium dla uczniów szkół rolniczych pt. „Bezpieczeństwo, Europo! Rola Komisji Kodeksu Żywnościowego FAO/WHO w zapewnieniu bezpieczeństwa żywności a Prezydencja Polski w UE”. Seminarium miało na celu przybliżenie młodzieży tematyki prezydencji w Radzie Unii Europejskiej, jej znaczenia dla Polski oraz wyzwań i zobowiązań z nią związanych. Organizatorom zależało również na poszerzeniu ogólnej wiedzy uczniów o procesie decyzyjnym, strukturze oraz funkcjonowaniu instytucji UE. Istotnym elementem spotkania było przedstawienie roli naszej Inspekcji w tym złożonym mechanizmie oraz omówienie zarówno organizacyjnych, jak i praktycznych aspektów prezydencji.

18 marca 2025 r. w siedzibie Opolskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Łosiowie IJHARS zorganizował konferencję dla producentów wina „Wino bez tajemnic”.

Wino jest jednym z najbardziej cenionych na świecie produktów rolnictwa Unii Europejskiej, ściśle uregulowanym przepisami. Celem konferencji było praktyczne zapoznanie z przepisami obowiązującymi w tym zakresie dynamicznie rozwijającej się polskiej branży winiarskiej. Organizatorom wydarzenia przyświecała też idea stworzenia impulsu do występowania przez krajowych producentów lub grupy producentów win z wnioskiem do Komisji Europejskiej o rejestrację nazwy produktu chronionej oznaczeniem geograficznym.

Konferencja była również okazją do oficjalnego zaprezentowania nowej publikacji merytorycznej przygotowanej przez IJHARS. Wychodząc naprzeciw potrzebom i zainteresowaniu branży winiarskiej, ogólnopolski zespół ekspertów IJHARS opracował i wydał „Przewodnik po znakowaniu win innych niż musujące”. W formie elektronicznej dostępny jest dla wszystkich zainteresowanych pod linkiem: WINO przewodnik po znakowaniu win innych niż musujące.

Z okazji Światowego Dnia Bezpieczeństwa Żywności (World Food Safety Day), 10 czerwca 2025 r. w siedzibie Stałego Przedstawicielstwa RP przy UE w Brukseli odbyło się międzynarodowe spotkanie pt. „Bezpieczeństwo żywności: Nauka w działaniu”.

Wydarzenie, zorganizowane przez GIJHARS we współpracy ze Stałym Przedstawicielstwem RP przy UE oraz Biurem Łącznikowym FAO w Brukseli, zgromadziło przedstawicieli instytucji unijnych, organizacji międzynarodowych – w tym FAO i WHO – oraz ekspertów z Polski i państw członkowskich UE na czele ze znamienitymi gośćmi:

• prof. Corinna Hawkes, Dyrektor ds. Systemów Żywnościowych i Bezpieczeństwa Żywności w FAO;
• Betül Vazgeçer, Wiceprzewodnicząca Komisji Kodeksu Żywnościowego FAO/WHO; 
•  Sebastien Goux, Zastępca Szefa Jednostki ds. Stosunków Wielostronnych, DG SANTE, Komisja Europejska;
• Vittorio Fattori, FAO Food Safety Foresight Programme;
• Peter Hoejskov, Regionalny Ekspert WHO ds. Bezpieczeństwa Żywności.

W trakcie dyskusji podkreślano znaczenie podejścia opartego na dowodach naukowych w kształtowaniu polityki żywnościowej, skutecznym zarządzaniu ryzykiem oraz wzmacnianiu odporności łańcuchów dostaw w złożonym środowisku globalnym. Spotkanie było również ważną platformą wymiany wiedzy oraz budowania współpracy międzynarodowej na rzecz bezpiecznego i zrównoważonego systemu żywnościowego.

Przedstawiciele GIJHARS wzięli również udział w wydarzeniu Food Fakty Safety Week (9-13 czerwca) organizowanym pod patronatem polskiej prezydencji. Podczas wspominanej inicjatywy, pracownicy GIJHARS wygłosili 5 prezentacji dotyczących między innymi wpływu nauki na prace międzynarodowych organizacji standaryzacyjnych, zafałszowań produktów spożywczych czy wymogów jakościowych dla żywności.

Podsumowanie

Prezydencja w obszarze kompetencji GIJHARS została bardzo dobrze oceniona przez przedstawicieli innych państw członkowskich UE oraz przez Komisję Europejską. W szczególności doceniono rzetelne przygotowanie merytoryczne oraz sprawne osiąganie kompromisów pomiędzy państwami członkowskimi.

Polska prezydencja w Radzie UE była ważnym okresem zarówno dla GIJHARS, jak i całego kraju – to czas intensywnej, wymagającej pracy, ale również źródło dużej satysfakcji. Była to doskonała okazja do zaprezentowania potencjału Polski na forum międzynarodowym oraz do umocnienia naszej pozycji w strukturach Unii Europejskiej.​