Food 2030: Strategiczna mapa drogowa dla innowacji i odporności w branży spożywczej

Komisja Europejska, po dekadzie realizacji programu Food 2030, opublikowała w czerwcu 2025 r. kompleksowy raport podsumowujący efekty unijnej strategii badań i innowacji w systemach żywnościowych. Raport nie tylko ocenia dotychczasowe działania, ale formułuje też dziewięć kluczowych rekomendacji na przyszłość. Dla kadry zarządzającej i decydentów z branży spożywczej to konkretna mapa drogowa – wskazująca, gdzie i jak inwestować w badania, technologie i modele biznesowe, by sprostać wyzwaniom środowiskowym, zdrowotnym i ekonomicznym.

Jednym z głównych wniosków raportu jest to, że Food 2030 przyczyniło się do powstania 11 „ścieżek transformacyjnych” (pathways), które obejmują m.in. alternatywne białka, cyfryzację, mikrobiom, gospodarkę o obiegu zamkniętym czy bezpieczeństwo żywności.

Wśród osiągnięć programu wymienia się m.in. stworzenie ponad 100 zestawów narzędzi dla przemysłu i administracji, 58 demonstracyjnych rozwiązań dla małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) – w tym aplikacji mobilnych, czujników jakości czy prototypów produktów – oraz uruchomienie ponad 100 Living Labs i Food Hubs. Living Labs to przestrzenie testowania i współtworzenia innowacji z udziałem użytkowników końcowych w rzeczywistych warunkach, natomiast Food Hubs pełnią rolę lokalnych centrów integrujących rolników, przetwórców, dystrybutorów i konsumentów, często wspierając krótkie łańcuchy dostaw i innowacyjne modele żywieniowe.

Program umożliwił również testowanie nowych modeli biznesowych – przykładowo, projekt NextGenProteins opracował technologię produkcji białek z mikroalg i owadów na bazie odpadów spożywczych, a w ramach FOODTRAILS ponad połowa uczestniczących miast wdrożyła miejskie budżety polityki żywnościowej.

Raport wskazuje jednak również ograniczenia

Jednym z głównych problemów jest to, że wiele projektów kończy się na wczesnym etapie rozwoju technologii – tzw. TRL 5–6 (Technology Readiness Level, czyli poziom gotowości technologicznej), co oznacza, że rozwiązanie zostało przetestowane w warunkach laboratoryjnych lub pilotażowych, ale nie osiągnęło jeszcze dojrzałości rynkowej. Aby zwiększyć szanse na komercjalizację takich rozwiązań, autorzy raportu proponują wprowadzenie dodatkowego modułu „Transition to Impact”, czyli elastycznego finansowania końcowej fazy wdrożeniowej – obejmującego m.in. dopracowanie produktu, certyfikację i pozyskanie klientów.

Z punktu widzenia cyfryzacji raport zauważa, że dane wytwarzane w projektach są rozproszone i często nieprzydatne dla innych inicjatyw – brakuje wspólnych standardów i platform. W odpowiedzi rekomenduje się utworzenie otwartych repozytoriów (np. w ramach Zenodo), rozwój interoperacyjnych systemów wymiany danych oraz szersze wykorzystanie narzędzi do analizy i predykcji. Wspomniane w tym kontekście „sensory” należy rozumieć jako nowoczesne elektroniczne czujniki – urządzenia wykrywające np. obecność alergenów, toksyn czy jakość powietrza i wody w łańcuchu produkcyjnym. Warto dodać, że raport zaleca ujednolicenie oceny nie tylko technologicznej (TRL), ale też społecznej gotowości innowacji – SRL (Social Readiness Level), czyli stopnia, w jakim społeczeństwo, konsumenci lub instytucje są gotowe na przyjęcie danego rozwiązania.

W kontekście sprawiedliwości społecznej dokument sygnalizuje potrzebę zastąpienia jednego z dotychczasowych priorytetów – „wzmacnianie społeczności” – priorytetem „sprawiedliwość systemów żywnościowych”. Postuluje przy tym m.in. uczciwe wynagradzanie uczestników konsultacji i Living Labs, większe uwzględnianie głosu grup marginalizowanych oraz działania na rzecz zmniejszenia asymetrii wpływu w łańcuchach dostaw.

Dla menedżerów branży spożywczej raport zawiera kilka strategicznych zaleceń:

1. Nawiązujcie kontakt z projektami UE – wiele z nich oferuje gotowe rozwiązania technologiczne i modele operacyjne, które mogą być wdrożone z pominięciem kosztownej fazy badań.
2. Budujcie kompetencje w zakresie danych i systemowego myślenia – analiza danych, modelowanie scenariuszy oraz zrozumienie powiązań w łańcuchach wartości stają się kluczowe.
3. Angażujcie się w tworzenie interoperacyjnych rozwiązań cyfrowych – zgodność danych i technologii w ramach jednolitego rynku cyfrowego UE może zadecydować o konkurencyjności.
4. Uczestniczcie w tworzeniu wskaźników TRL i SRL – standaryzacja oceny innowacji zwiększa szanse na ich finansowanie i wdrożenie.
5. Utrzymujcie aktywność po zakończeniu projektów – zapewnienie trwałości stron internetowych, materiałów szkoleniowych i narzędzi wspierających wdrożenia zwiększa efektywność inwestycji.

Food 2030 jawi się dziś jako kluczowy instrument polityki badawczo-innowacyjnej Unii Europejskiej w obszarze żywności. Z punktu widzenia sektora spożywczego to nie tylko źródło innowacji – ale także istotny regulator oczekiwań społecznych, kierunków polityki i sposobu mierzenia wpływu firm na zdrowie ludzi, środowisko i gospodarkę. W nadchodzących latach aktywne uczestnictwo w tym ekosystemie może przesądzać o konkurencyjności i odporności firm spożywczych w Europie.

Źródło:

https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/05bc5510-5174-11f0-a9d0-01aa75ed71a1/language-en​