WPROWADZENIE

Jesteśmy w trakcie wdrażania strategii Od pola do stołu (w ramach Europejskiego Zielonego Ładu), która zakłada m.in. przejście na bardziej przyjazny dla środowiska i zrównoważony system żywnościowy. Mocno podkreśla się znaczenie poprawy pozycji rolników, których udział jest kluczowy w skutecznej realizacji całej strategii. Istotnym tematem dotykającym bezpośrednio rolników, a pośrednio całą branżę spożywczą, jest ograniczenie stosowania pestycydów. Jak ocenia KE dotychczasowe działania, które miały obowiązek wdrożyć państwa członkowskie, wynikające z tzw. dyrektywy SUD (Sustainable Use of Pesticides Directive[1]), nie okazały się wystarczające do poprawy sytuacji w zakresie zmniejszenia zużycia środków ochrony roślin. KE przygotowała propozycję rozporządzenia, które już wkrótce będzie stosowane wprost w całej UE. Ma to zapewnić spójność działań wewnątrz Unii, co z kolei ma usprawnić funkcjonowanie rynku wewnętrznego i ograniczenie zakłóceń w handlu między państwami członkowskimi.

PESTYCYDY – CO SIĘ ZMIENI W PRZEPISACH?

Propozycja rozporządzenia została przyjęta 22 czerwca 2022 r., jako część pakietu przepisów mających na celu redukcję śladu środowiskowego i strat gospodarczych, będących następstwem zmiany klimatu i utraty różnorodności biologicznej.

Główne założenia nowej regulacji to:

• Prawnie wiążące rozwiązania na szczeblu UE dotyczące zmniejszenia o 50 % stosowania pestycydów chemicznych (i ryzyka z nimi związanego), a także zakazu stosowania bardziej niebezpiecznych pestycydów do 2030 r.
• Przyjazna dla środowiska kontrola szkodników – rolnicy i inni profesjonalni użytkownicy pestycydów będą stosować zintegrowane zarządzanie szkodnikami (IPM). Jest to przyjazny dla środowiska system zwalczania szkodników, który koncentruje się na zapobieganiu im i nadaje priorytet alternatywnym metodom zwalczania, przy czym pestycydy chemiczne są stosowane tylko w ostateczności.
• Zakaz stosowania wszelkich pestycydów na obszarach wrażliwych: Stosowanie wszystkich pestycydów jest zabronione w miejscach takich jak tereny zieleni miejskiej, w tym parki lub ogrody publiczne, place zabaw, tereny rekreacyjne lub sportowe, ścieżki publiczne, jak też wszelkie ekologicznie wrażliwe obszary, które należy chronić.
• Szczególne wsparcie dla rolników przez Wspólną Politykę Rolną UE (WPR) w okresie przejściowym: przez 5 lat państwa członkowskie mogą korzystać z WPR do pokrywania kosztów nowych wymogów dla rolników.

SKUTKI DLA FIRM – POZIOMY PESTYCYDÓW W ŻYWNOŚCI

Ograniczenie stosowania pestycydów w produkcji podstawowej powinno mieć przełożenie na ich zmniejszoną obecność w żywności. Oznacza także konieczność zmiany przepisów prawnych ustalających dopuszczalne maksymalne poziomy pozostałości tych substancji w żywności lub na jej powierzchni (rozporządzenie 396/2005[2]). Kontrola zgodności z wymogami już teraz stanowi często wyzwanie dla wytwórców m.in. składników roślinnych wprowadzanych na rynek jako komponenty żywności złożonej. Obecny trend związany z popularnością różnego rodzaju roślinnych składników będzie się zapewne dalej nasilał, a to wymaga szczególnej troski o ich najwyższą jakość i bezpieczeństwo, także w kontekście pestycydów.

[1] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/128/WE z dnia 21 października 2009 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania na rzecz zrównoważonego stosowania pestycydów (Dz. U. UE. L. z 2009 r. Nr 309, str. 71 z późn. zm.).

[2] Rozporządzenie (WE) nr 396/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 lutego 2005 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości pestycydów w żywności i paszy pochodzenia roślinnego i zwierzęcego oraz na ich powierzchni, zmieniające dyrektywę Rady 91/414/EWG (Dz. U. UE. L. z 2005 r. Nr 70, str. 1 z późn. zm.).