Czy system kaucyjny dotyczy mojej firmy? Czy jeśli działam w branży HoReCa powinienem pobierać kaucję od klientów? Kto płaci kaucję w przypadku napojów przekazywanych nieodpłatnie? Ekspertka Stowarzyszenia Natureef odpowiada.

Przedsiębiorcy mają mnóstwo pytań dotyczących powyższych kwestii. 28 października będą mogli je zadać bezpośrednio podczas trzygodzinnego szkolenia organizowanego przez JWP Legal, którego partnerem jest Stowarzyszenie Natureef. Na pytania odpowie ekspertka z dziedziny prawa dotyczącego ochrony środowiska, mec. Ewa Badowska-Domagała, radca prawny, partner w kancelarii JWP Legal i ekspert Stowarzyszenia Natureef. Podczas spotkania omawiane będą nieporozumienia i wątpliwości dotyczące systemu kaucyjnego, które rzadko dyskutowane są obecnie w mediach. Przyjrzyjmy się kliku z nich.

W Polsce nie ma jednego, ogólnokrajowo systemu kaucyjnego

To prawda. W rzeczywistości w Polsce działa siedmiu operatorów systemu kaucyjnego. Ustawa z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi dopuszcza funkcjonowanie wielu operatorów, a każdy z nich otrzymuje oddzielne zezwolenie na realizację obowiązku zbiórki – z różnymi datami rozpoczęcia działalności (data uruchomienia każdego systemu kaucyjnego jest wskazana w zezwoleniu na jego prowadzenie i może być różna). Data 1 października 2025 dotyczy obowiązku selektywnej zbiórki odpadów opakowaniowych – i tylko w kontekście opakowań po napojach objętych systemem kaucyjnym.

Producenci formalnie nie muszą uczestniczyć w systemie kaucyjnym nawet gdy wprowadzają na rynek napoje w opakowaniach spełniające warunki systemu kaucyjnego, ale czy powinni?

Uruchomienie systemu kaucyjnego nie oznacza obowiązku przystąpienia do niego przez producentów napojów, a konieczność podjęcia decyzji – czy producent przystępuje do systemu kaucyjnego czy nie. Przystąpienie wiąże się z podpisaniem umowy z operatorem, rejestracją opakowań w centralnej bazie danych, wdrożeniem odpowiedniego oznakowania (symbol kaucji) i koniecznością dostosowaniem systemów firmy (np. ERP) do rozliczeń związanych z systemem kaucyjnym. Producenci, którzy nie przystąpią do systemu, będą zobowiązani do uiszczenia opłaty produktowej, która z czasem będzie wzrastać.

- W praktyce, mając kontakt z producentami, obserwuję z ich strony pytanie nie „czy?”, lecz „kiedy?” dołączyć do systemu kaucyjnego – mówi dr Ewa Badowska-Domagała.

Zawartość ma znaczenie.

Nie każde opakowanie z tworzywa sztucznego do 3 l, puszka do 1 l i szklana butelka do 1,5 l  znajdzie się w systemie kaucyjnym. Systemem kaucyjnym objęte są tylko opakowania na napoje, ale takie napoje, które można od razu spożyć. Nie będzie więc kaucji np. na butelki po zakwasie do żurku. Wyłączone są też produkty mleczne – w ich przypadku zapach towarzyszący zbiórce i przechowywaniu butelek byłby uciążliwy. Systemem kaucyjnym nie zostały również objęte butelki jednorazowego użytku ze szkła, czyli też takie, w których są  napoje mocniejsze niż piwo – od wina po mocne alkohole, w tym małpki.

- Trwają dyskusje nad szklanymi butelkami na napoje – czy jako opakowania jednorazowe w systemie kaucyjnym nie powinny być niż objęte, czy nie uwzględniać ich w systemie w ogóle – mówi Ewa Badowska-Domagała.

Butelek zwrotnych nie oddamy w każdym sklepie

Sklepy o powierzchni powyżej 200 m² będą zobowiązane do zbierania opakowań objętych kaucją i wypłacania jej konsumentowi. Zbiórka będzie odbywała się czy to ręcznie, np. przy kasie, czy za pomocą automatów. - Moim zdaniem, małe sklepy nie oferujące napojów w butelkach szklanych wielokrotnego użytku objętych systemem kaucyjnym, mogą być zwolnione z obowiązku prowadzenia zbiórki, ale nadal muszą pobierać kaucję przy sprzedaży innych produktów objętych systemem kaucyjnym – ocenia Ewa Badowska-Domagała.

Od października 2025 na półkach pojawiają się zarówno produkty z oznaczeniem kaucji, jak i bez niego. Zależy to od kilku czynników, w tym od tego, czy producent przystąpił do systemu czy nie. Konsument będzie musiał więc sprawdzać, czy dane opakowanie podlega zwrotowi. Co ważne, nie powinien zgniatać opakowań, gdyż kod kreskowy musi być czytelny dla systemu.

Jak system będzie działał w gastronomii i hotelach?

System kaucyjny budzi wiele wątpliwości i różnorodnych interpretacji branży gastronomicznej i hotelarskiej. Według stanowiska Ministerstwa Klimatu i Środowiska restauracje, bary czy punkty gastronomiczne w food courtach traktowane są jak jednostki handlu detalicznego. Oznacza to, że właściciele tych miejsc ponoszą odpowiedzialność za obsługę systemu kaucyjnego i co do zasady sprzedając napoje w butelkach lub puszkach objętych systemem, powinny pobierać kaucję. Ale przecież klienci takich miejsc często wypijają napój na miejscu, niejednokrotnie ze szklanki, nie widząc nawet butelki. - W sytuacji, w której klient spożywa napój na miejscu, kaucja nie powinna być pobierana, a taki punkt powinien być traktowany jak użytkownik końcowy, który otrzyma zwrot kaucji jak zwróci puste opakowanie. Gdy napój wydany zostaje na wynos lub trafia do klienta w dostawie – wtedy obowiązek pobrania kaucji od klienta występuje. Pytań jest jednak więcej, bo co np. w przypadku minibaru hotelowego? Temat ten jest niejednoznaczny i wymaga dalszych interpretacji. Temu i innym zagadnieniom związanym z systemem kaucyjnym będziemy się im przyglądać m.in. w Grupie Legislacja Stowarzyszenia Natureef – zapowiada dr Ewa Badowska-Domagała.

Nieodpłatne przekazanie napojów – co z kaucją?

Zgodnie z definicją w ustawie kaucja jest kwotą doliczaną w momencie sprzedaży. Co jednak, gdy napoje są przekazywane nieodpłatnie? Na przykład: producent napojów przekazuje paletę wody organizatorom maratonu, którzy rozdają butelki uczestnikom. Albo dostarcza napoje do banku żywności.

- Opcje są zasadniczo dwie – kaucję odprowadzić może sam producent wody, a potem użytkownicy ewentualnie oddadzą butelki i to oni otrzymają kaucję. Drugą opcją jest zanonimizowanie oznakowania kaucji – zakrywając znaczek kaucji, tak żeby nie dało się takich butelek zwrócić w systemie. Ewentualnie można sprzedaż wodę za symboliczną złotówkę i doliczyć organizatorowi kaucję. W tego typu przypadkach warto mieć na uwadze cel systemu, jakim jest zebranie odpadów opakowaniowych i działać tak, aby ostatecznym użytkownikom opłacało się zwrócić opakowania – odpowiada Ewa Badowska-Domagała.

Odpowiedzi na pytania przedsiębiorców

Ewa Badowska-Domagała omówi te i inne kwestie dotyczące systemu kaucyjnego podczas szkolenia kancelarii JWP Legal zaplanowanego na 28 października 2025 r. Szkolenie online jest przeznaczone dla producentów napojów w opakowaniach, dystrybutorów, hurtowników, przedsiębiorców sprowadzający do Polski napoje w opakowaniach, restauratorów, hotelarzy, zakładów pracy kupujących napoje w opakowaniach na potrzeby własne, sklepów detalicznych oraz małych i dużych sieci handlowych. Stowarzyszenie Natureef jest partnerem wydarzenia.

Informacje i zapisy: https://www.jwp-legal.pl/gotowi-na-zmiany-praktyczne-przygotowanie-do-systemu-kaucyjnego/ ​