Rozporządzenie Unii Europejskiej mające przeciwdziałać wylesianiu budzi wiele pytań i wątpliwości ze strony firm, których dotyczy wchodząca z początkiem nowego roku regulacja.

EUDR, czyli Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1115 z dnia 31 maja 2023 r. w sprawie udostępniania na rynku unijnym i wywozu z Unii niektórych towarów i produktów związanych z wylesianiem i degradacją lasów oraz uchylenia rozporządzenia (UE) nr 995/2010 zacznie obowiązywać duże firmy z początkiem 2026 roku, a małe sześć miesięcy później. Celem rozporządzenia jest m.in. promowanie zrównoważonego łańcucha dostaw oraz wsparcie bioróżnorodności i klimatu.

- Unia Europejska uznała, że największy wpływ na wylesianie ma sześć grup produktów: bydło, kakao, palma olejowa, kauczuk, soja i drewno, a w skali globu za jedną trzecią ich konsumpcji odpowiadają mieszkańcy UE. Gdyby nic się nie zmieniło, do 20230 roku na Ziemi ubyłoby w związku z ich produkcją ok. 248 tys. ha lasów – mówi dr Ewa Badowska-Domagała, ekspertka Natureef z Grupy Legislacja, radca prawny, wspólnik w kancelarii JWP Legal.

Raportowanie w systemie Traces

Zgodnie z EUDR firmy wprowadzające na rynek UE wymienione w rozporządzeniu produkty sprawdzając ich pochodzenie i legalność. Muszą też zapewnić, że produkt nie przyczynił się do wylesiania po 31.12.2020. Ich obowiązkiem będzie stosowanie systemu due dilligence obejmującego zbieranie informacji o producentach i pochodzeniu surowców, ocenę ryzyka wylesiania w łańcuchu dostaw oraz monitorowanie i raportowanie działań minimalizujących ryzyko w tym zakresie.

Przedsiębiorcy, którzy nie zastosują się do tych obowiązków, narażają się na sankcje, które powinny jeszcze zostać określone w polskich przepisach, ale w EUDR znaleźć można wytyczne, które ich dotyczą. Maksymalna kwota grzywny za złamanie może wynieść 4 proc. całkowitego rocznego obrotu podmiotu na rynku UE, konfiskata produktów, których dotyczy kara i konfiskata dochodów z tytułu jego sprzedaży. Firma może również zostać czasowo wykluczona na okres 12 miesięcy z zamówień publicznych.

Głównym zadaniem firmy zapisanym w EUDR jest gromadzenie informacji, ocena ryzyka w zakresie wylesiania i alokacja dostawców w tym kontekście. A także wdrożenie środków zaradczych. Na przykład, jeżeli ryzyko wylesiania jest wysokie, firma powinna wymagać do kontrahentów dodatkowych audytów. Do obsługi tych obowiązków UE udostępnia przedsiębiorcom Traces - system online, w którym rejestruje się wszystkie działania dotyczące kwestii ujętych w EUDR. Każdy podmiot musi, którego rozporządzenie dotyczy musi być do niego wprowadzony. W praktyce pracownik firmy musi założyć w Traces konto, aby zacząć wprowadzać do niego wymagane dane.

- Obecnie w systemie często coś się zmienia. Czekamy na polskie przepisy dotyczące EUDR, których projektu spodziewamy się w czwartym kwartale 2025 roku. Trzeba więc obserwować zmiany – radzi Agnieszka Majsnerowicz, kierownik Działu Zarządzania Jakością w firmie PAW Decor Collection, jednego ze światowych liderów wśród producentów jednorazowych serwetek, który przygotowuje się do wdrożenia EUDR i ma w tej dziedzinie wiele praktycznych doświadczeń. Wynika z nich, że aby sprawnie zbierać dane raportowane za pomocą Traces, konieczne jest przeanalizowanie wielu procesów biznesowych.

- Przekonaliśmy się, że w przygotowanie do EUDR zaangażowana jest cała firma - od księgowości po magazyn. Musieliśmy m.in. zmodyfikować używany przez nas system ERP, aby zautomatyzować wprowadzanie danych związanych z EUDR. Musieliśmy również dopasować niektóre nasze procedury. Konieczna była też weryfikacja też informacje zgromadzone do tej pory, wyłapując np. nieaktualne lub niezgodne dane podane kiedyś przez dostawców – mówi Agnieszka Majsnerowicz.

Ważną kwestią jest przygotowanie się na kontrolę uprawnionych organów (zostaną dopiero określone w polskich przepisach dotyczących EUDR), a także do udzielania odpowiedzi kontrahentom.

- Bywają klienci, którzy chcą sprawdzać, czy działania firmy dotyczące EUDR są zgodne z przepisami. Choć nie mamy takiego obowiązku, to możemy się na to zgodzić, ale nie udostępniajmy informacji takich jak ceny zakupu surowców - mówi Agnieszka Majsnerowicz. Ważne, aby wewnętrznie ustalić jakie dane firma udostępnia jakim podmiotom i szkolić z tego pracowników. Ważne jest również informowanie Inspekcji Ochrony Środowiska o produktach niespełniających wymogów, czyli tzw. non-compliance products.

Pytania i wątpliwości dotyczące EUDR

EUDR towarzyszy sporo pytań i wątpliwości ze strony producentów i dystrybutorów produktów z kategorii określonych w EUDR lub korzystających z tego typu surowców. Dotyczą one m.in. kwestii terminów i okresów przejściowych stosowania rozporządzenia, a także wcześniejszej regulacji EUTR, która dotyczyła produktów drewnopochodnych. Wejście w życie EUDR zostało odroczone do końca 2025 roku dla dużych firm. Małe obowiązywać będzie pół roku później. To jednak nie rozwiewa wszelkich wątpliwości. Agnieszka Majsnerowicz z firmy PAW, jednego ze światowych liderów wśród producentów jednorazowych serwetek podaje przykład: - Wyobraźmy sobie, że w styczniu 2026 roku produkujemy serwetki z bibuły, która została wyprodukowana w roku 2025. Nie jesteśmy w stanie spełnić wymogów dostarczenia DDS – Due Dilligence Statement, czyli Oświadczenia o należytej staranności, bo w 2025 roku dostawcy nie musieli nam podawać informacji o tym, skąd pozyskali z którego powstała bibuła. W takim wypadku naszym obowiązkiem będzie udowodnić, że surowiec pochodził ze sprawdzonych źródeł.

Tematowi towarzyszy dużo fałszywych informacji i strachu. W tej sytuacji pamiętajmy, że EUDR w 2025 roku jeszcze nie obowiązuje i nie poddawajmy się presji kontrahentów, którzy już teraz wymagają podawania wszystkich wymaganych przez rozporządzenie danych. Obecnie jest to z ich strony sposób na zdyscyplinowanie kontrahentów, któremu nie musimy się poddawać – mówi Ewa Badowska.

- To na co warto uważać, to Uważać na zewnętrzne systemy do przekazywania danych poza systemem Traces. Na rynku jest wiele firm, które twierdzą, że proponowany przez nie system jest jedynym właściwym do przekazywania danych. Często jednak takie systemy wymuszają więcej informacji niż jest to niezbędne. A jako przedsiębiorcy chcemy chronić swoją tajemnicę handlową – zwraca uwagę Agnieszka Majsnerowicz.

Praktyczna wiedza na webinarach Natureef

Przygotowanie firmy do EUDR to nie jednorazowa procedura a ciągła adaptacja i doskonalenie. Skąd czerpać wiedzę niezbędną do przeprowadzenia takiego procesu? Na stronach unijnych publikowane są na bieżąco pytania i odpowiedzi dotyczące wdrażania rozporządzenia. Komisja Europejska udostępniła też przewodnik użytkownika dotyczący tej regulacji oraz szkolenia z korzystania z systemu Traces. Praktycznych porad i przykładów jest jednak niewiele.

- Miejmy świadomość, że wokół EUDR będzie się jeszcze wiele zmieniać. W tej sytuacji rękę na pulsie zmian trzyma Grupa Legislacja Stowarzyszenia Natureef. Dzięki jej zespołowi podczas wydarzeń takich jak webinary Natureef informujemy polskich producentów o najnowszych zmianach w prawie i oddajemy głos managerom, którzy już przygotowują swoje firmy do EUDR. To bezcenna wiedza, z której chętnie korzysta coraz liczniejsza grupa producentów opakowań oraz żywności – mówi Jasmina Solecka, prezes Stowarzyszenia Natureef.​