Zespół hemolityczno-mocznicowy we Włoszech – aktualne dane epidemiologiczne i charakterystyka patogenów

Dane epidemiologiczne

Według danych włoskiego Instytutu Zdrowia Publicznego (ISS, raport EpiCentro) w okresie od 1 kwietnia 2024 do 31 marca 2025 we Włoszech zgłoszono 61 przypadków zespołu hemolityczno-mocznicowego (HUS). Chorzy pochodzili z 17 regionów kraju, a w jednym przypadku region zachorowania nie został określony. Cztery osoby były rezydentami innych państw – trzech pacjentów zachorowało poza granicami Włoch i później zostało przewiezionych na leczenie, a jeden pacjent zachorował podczas pobytu we Włoszech.

Większość pacjentów (96,7%, czyli 59 osób) stanowiły dzieci w wieku do 15 lat. Mediana wieku przy wystąpieniu objawów wyniosła 40,7 miesiąca, co jest zgodne z danymi z ostatniej dekady, gdzie mediana ta wynosiła 34 miesiące. W analizowanym okresie odnotowano jedynie dwa przypadki HUS u osób dorosłych.

W populacji pediatrycznej średni wskaźnik zapadalności wyniósł 0,72 przypadków na 100 000 mieszkańców, jednak różnił się w zależności od regionu – od 0,17 w Emilii-Romanii do 1,6 w Apulii. Ponadprzeciętne wskaźniki występowania notowano również w Piemoncie, Trydencie, Abruzji, Kalabrii, Umbrii i Wenecji.

Pod względem płci, dane z lat 2014–2025 wskazują na nieznaczną przewagę zachorowań wśród dziewcząt (52,3% vs. 47,7%).

Sezonowość i dynamika zachorowań

Analiza trendów wskazuje, że wiosną i jesienią 2024 roku liczba przypadków była zgodna z poziomem obserwowanym w poprzednich latach. W miesiącach letnich (lipiec–wrzesień 2024) zarejestrowano jednak istotny spadek – 25 przypadków wobec oczekiwanych 32,3 na podstawie danych z ostatniej dekady (−22,6%). Szczególnie zauważalny był wrzesień 2024, kiedy odnotowano jedynie 2 przypadki wobec średnio 7,7 w latach wcześniejszych (spadek o 74%).

Przypadki związane z podróżami

W sześciu przypadkach HUS wystąpił po powrocie z zagranicy: trzech pacjentów wróciło z Egiptu, a pozostali z Francji, Rumunii i Tanzanii. Ponadto w sześciu przypadkach choroba pojawiła się poza miejscem zamieszkania pacjenta, w innych regionach Włoch – po dwa przypadki odnotowano w Lombardii i Apulii oraz po jednym w Emilii-Romanii i Ligurii.

Patogeny i serotypy STEC

Badania laboratoryjne przeprowadzono u 56 z 61 pacjentów (91,8%). W 48 przypadkach (85,7%) potwierdzono obecność Escherichia coli wytwarzającej toksyny shiga (STEC). W 43 przypadkach udało się ustalić serogrupę – w ponad 95% należały one do tzw. „top-5”: O26, O157, O111, O145 i O103.

Najczęściej izolowanym patogenem był STEC O26, stwierdzany u 18 pacjentów (41,8%). Odsetek ten jest zbliżony do średnich wartości z ostatnich 10 lat (46,4%) i potwierdza utrzymującą się dominację tego serotypu we Włoszech i w całej Europie.

Charakterystyka genomowa izolatów

W omawianym okresie uzyskano 23 izolaty STEC, które zostały poddane pełnemu sekwencjonowaniu genomu (WGS). Analiza umożliwiła określenie genotypu, sekwencji (ST) oraz obecności genów wirulencji.

• 56,5% szczepów było dodatnich dla genów stx2a i eae,

• 26,1% posiadało kombinację stx1a, stx2a, eae,

• rzadziej wykrywano inne warianty, np. stx2d w połączeniu z eae.

W jednym przypadku wykryto dodatkowo gen hlyF, charakterystyczny dla E. coli patogennych poza przewodem pokarmowym (ExPEC).

Analiza porównawcza przy użyciu metody cgMLST wykazała, że osiem szczepów należało do sześciu różnych klastrów genomowych. Część z nich obejmowała izolaty z tego samego okresu i regionu, co sugeruje potencjalne wspólne źródło zakażenia. Inne klastry obejmowały szczepy izolowane w różnych latach lub miejscach, co czyni hipotezę wspólnej ekspozycji mniej prawdopodobną.

Najczęściej klastry dotyczyły szczepów z serogrup O26, O157 i O103.

Podsumowanie

Rejestr SEU prowadzony przez Istituto Superiore di Sanità i Società Italiana di Nefrologia Pediatrica stanowi kluczowe narzędzie nadzoru nad zespołem hemolityczno-mocznicowym we Włoszech. Regularne raportowanie dostarcza szczegółowych informacji epidemiologicznych, pozwala na identyfikację dominujących serotypów STEC i umożliwia szybkie powiązanie przypadków z potencjalnymi źródłami zakażeń.

Coraz szersze wykorzystanie sekwencjonowania genomowego (WGS) nie tylko wzmacnia nadzór epidemiologiczny, ale także wspiera identyfikację ognisk epidemicznych i ocenę ryzyka związanego z żywnością. Dane te mają bezpośrednie znaczenie dla bezpieczeństwa konsumentów i działań prewencyjnych w łańcuchu żywnościowym.

Źródło: Istituto Superiore di Sanità (ISS)