Globalna Strategia Bezpieczeństwa Żywności WHO na lata 2022-2030

Bezpieczna żywność jest podstawowym wyznacznikiem zdrowia człowieka. Obecnie żywność jest produkowana, zarządzana, dostarczana i konsumowana w taki sposób, w jaki nie można było przewidzieć dwie dekady temu. Czynniki te wymagają świeżego, globalnego podejścia do poprawy bezpieczeństwa żywności, które ma na celu wzmocnienie krajowych systemów bezpieczeństwa żywności i międzynarodowej współpracy. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) już po raz trzeci opublikowała swoją Globalną Strategię Bezpieczeństwa Żywności zaktualizowaną na lata 2022-2030.

Najważniejsze priorytety Globalnej Strategii Bezpieczeństwa Żywności na lata 2022-2030

1. Wzmocnienie krajowych systemów kontroli żywności

Właściwe organy będą w stanie ustanowić i wzmocnić krajowe systemy kontroli żywności poprzez ocenę i poprawę kluczowych elementów.

2. Identyfikowanie i reagowanie na wyzwania związane z bezpieczeństwem żywności wynikające z globalnych zmian i transformacji systemów żywnościowych

Rządy krajowe muszą być w stanie identyfikować globalne zmiany w systemach żywnościowych i proaktywnie na nie reagować. Globalny transport żywności może potencjalnie wpłynąć na bezpieczeństwo żywności.

3. Poprawa wykorzystania informacji o łańcuchu żywnościowym, dowodów naukowych i oceny ryzyka w podejmowaniu decyzji dotyczących zarządzania ryzykiem

Interesariusze zajmujący się bezpieczeństwem żywności muszą być w stanie podejmować decyzje dotyczące zarządzania ryzykiem i alokować środki na wzmocnienie krajowych systemów bezpieczeństwa żywności z wykorzystaniem informacji o łańcuchu żywnościowym, dowodów naukowych, informacji technicznych i ekonomicznych oraz oceny ryzyka.

4. Wzmocnienie zaangażowania interesariuszy i informowanie o ryzyku

Interesariusze zajmujący się bezpieczeństwem żywności mają wspierać Kulturę Bezpieczeństwa Żywności i zachęcać do indywidualnej i zbiorowej odpowiedzialności za bezpieczeństwo żywności.

5. Promowanie bezpieczeństwa żywności jako istotnego elementu w gospodarstwie domowym, regionalnym i międzynarodowym handlu artykułami spożywczymi

Rządy krajowe muszą uznać bezpieczeństwo żywności za istotny element strategii sukcesu gospodarczego krajowej produkcji żywności w handlu krajowym, regionalnym i międzynarodowym.

Państwa członkowskie powinny zmodyfikować, przeprojektować lub wzmocnić swoje krajowe bezpieczeństwo żywności poprzez implementację odpowiednich systemów w oparciu o strategiczne obszary priorytetowe i cele strategiczne w tej strategii. Tak jak systemy bezpieczeństwa żywności w państwach członkowskich na różnych etapach rozwoju priorytetyzacja działań strategicznych powinna być dostosowana do wyjątkowej sytuacji każdego kraju.

Po wdrożeniu krajowego systemu kontroli żywności konieczne jest sprawdzenie, czy jest on prawidłowo wdrożony i że działa skutecznie, ma zdolność i możliwości, aby przejść ciągłe doskonalenie i dostosowanie się do postępu nauki i technologii. Klucze do sukcesu to identyfikacja oczekiwanych rezultatów oraz ustalanie, komunikowanie i osiąganie odpowiednich celów.

Czynniki napędzające zmiany w bezpieczeństwie żywności

Wiele państw uznało niebezpieczną żywność za główny koszt społeczny. Zagraża ona zdrowiu publicznemu, powoduje nieefektywność systemów produkcji zwierzęcej i roślinnej oraz tworzy bariery handlowe w światowym sektorze żywności.

• Kryzysy żywnościowe

- Na przestrzeni ostatnich lat miało miejsce wiele zdarzeń i sytuacji kryzysowych związanych z bezpieczeństwem żywności, które spowodowały zmiany w systemach żywnościowych, łańcuchach dostaw żywności i przepisach prawnych dot. bezpieczeństwie żywności. Przykładami takich zdarzeń są chociażby: choroba Creutzfeldta-Jakoba powodująca gąbczastą encefalopatię bydła, zafałszowania melaminą preparatów do początkowego żywienia niemowląt, skażenia dioksynami pasz dla zwierząt i wielokrajowe ogniska Escherichia coli wytwarzającej toksynę Shiga (STEC) czy zapalenie wątroby typu A związane z zakażonymi kiełkami.

• Fałszowanie żywności jako krytyczny problem zdrowotny na świecie

- Połączone systemy i łańcuch żywnościowe podlegają zmianom w kosztach zaopatrzenia i produkcji. Wejście na rynek nowych, stosunkowo drogich produktów żywnościowych może stworzyć silną zachętę do fałszowania żywności. Pomimo, że oszustwa związane z żywnością obniżają głównie jakość żywności, mogą powodować problemy z bezpieczeństwem żywności jeśli do żywności zostaną dodane niebezpieczne składniki lub zamienniki. Złożone globalne łańcuchy dostaw żywności i składniki żywności zwiększają ryzyko celowego zanieczyszczenia i stwarzają nowe wyzwania w zakresie identyfikowalności i autentyczność żywności.

• Zmiany klimatu i zanieczyszczenie środowiska

- Zmiany klimatyczne stwarzają prawdziwe wyzwania i są bardzo istotną siłą napędową istniejących i pojawiających się zagrożeń dla bezpieczeństwa żywności. Rosnące temperatury, pożary, zmienione wzorce opadów, topniejące lodowce, podnoszący się poziom mórz i ekstremalne zdarzenia pogodowe negatywnie wpływają na nasze systemy żywnościowe. Zmiany te mają wpływ na bezpieczeństwo żywności -mogą powodować pojawienie się istniejących i nowych patogenów przenoszonych przez żywność, wzrost częstości występowania szkodliwych glonów, zakwitów, wzrost częstości występowania mykotoksyn i metali ciężkich. Ponadto niewłaściwe użycie i nadużywanie agrochemikaliów w produkcji roślinnej może prowadzić na zanieczyszczenie środowiska i żywności, co stanowi poważne zagrożenie dla systemów żywnościowych.

• Nowe technologie i transformacja cyfrowa

- Tempo innowacji w żywności i rolnictwie wzrasta, przynosząc znaczne korzyści gospodarcze dla produkcji żywności i korzyści dla konsumentów w postaci zwiększonej produkcji i ograniczeniu marnotrawienia żywności. Nowatorskie metody hodowli roślin i zwierząt polegające m.in. edycji genetycznej dają możliwość rozwoju gatunków o nowych cechach, takich jak odporność na choroby i tolerancja na suszę. Nanotechnologia w sektorze spożywczym może prowadzić do poprawy składników odżywczych, a bioaktywne i nowatorskie materiały opakowaniowe do żywności mogą wydłużyć okres przydatności do spożycia żywności. Alternatywne białka, żywność hodowana komórkowo i pochodząca z fermentacji oraz inne, nowe źródła pożywienia, w tym przeformułowanie produktów spożywczych, może poprawić wachlarz opcji dla konsumenta i trwałości. Jednak nowe technologie muszą zostać w pełni oceniona z punktu widzenia zdrowia publicznego przed wprowadzeniem produktów na rynek.

Cyfrowe innowacje i transformacja w kontekście big data i analityki, sztuczna inteligencja i Internet rzeczy (IoT) to trendy, które szybko zmieniają systemy żywnościowe.

• Zmiany demograficzne

- Zmiany demograficzne, w tym urbanizacja, wzrost populacji i starzenie się, to motory zmian w systemach żywnościowych. Bezpieczeństwo żywności ma kluczowe znaczenie w kontekście wzrostu globalnej populacji i zmieniającej się sytuacji społeczno-demograficznej. Globalna populacja ma osiągnąć 9,7 mld do 2050 r., przy czym wzrost będzie miał miejsce głównie w Afryce Subsaharyjskiej oraz Azji Środkowej i Południowej.

• Pojęcia systemu bezpieczeństwa żywności i systemu kontroli żywności

- Systemy bezpieczeństwa żywności obejmują cały szereg podmiotów i ich wzajemnie powiązanych działań w całym łańcuchu żywnościowym i paszowym, mając na celu poprawę, zapewnienie, utrzymanie, weryfikację i w inny sposób stwarzając warunki dla bezpieczeństwa żywności. Według Komisji Kodeksu Żywnościowego zapewniają to krajowe systemy kontroli żywności. Jak opisano w „Zasadach i wytycznych dla krajowych systemów kontroli żywności” (CXG 82-2013) (30), celem krajowego systemu kontroli jest „ochrona zdrowia konsumentów i zapewnienie uczciwych praktyk w handlu żywnością.

Zapoznaj się z pełną treścią raportu

Źródło: https://www.who.int/europe/publications/i/item/9789240057685