Komisja Europejska odnotowuje rekordowe liczby ostrzeżeń dotyczących bezpieczeństwa i zafałszowań żywności w 2021 roku

Komisja Europejska opublikowała sprawozdanie roczne, podsumowujące działalność Sieci Ostrzegania i Współpracy (Alert and Cooperation Network - ACN) za 2021 r. W minionym roku nastąpił wzrost liczby zgłoszeń dotyczących bezpieczeństwa i zafałszowań żywności na platformie zarządzanej przez Komisję Europejską.

Sieć Ostrzegania i Współpracy (ACN) obejmuje System Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznej Żywności i Paszach (RASFF), System Pomocy Administracyjnej i Współpracy (AAC) oraz Sieć ds. Oszustw Żywnościowych (FFN).

W roku 2021 odnotowano najwyższą w historii liczbę powiadomień w działalności każdego z komponentów ACN. W 2021 r. za pośrednictwem systemu RASFF przekazano 4607 powiadomień, ponadto w ciągu roku wymieniono 2290 powiadomień o niezgodnościach, a informacje o podejrzeniu fałszerstwa przekazano 407 razy.

Sprawozdanie RASFF za rok 2021

Spośród 4607 powiadomień RASFF przekazanych w 2021 r., 4102 dotyczyło żywności, 236 pasz, a 269 materiałów do kontaktu z żywnością. W porównaniu z rokiem 2020 zarejestrowano wzrost liczby powiadomień o 19,6% i 3,5% odpowiednio dla żywności i pasz.

Liczba powiadomień, dotyczących materiałów do kontaktu z żywnością wzrosła ponad dwukrotnie w porównaniu z rokiem 2020, zwiększając się z 123 (przy średniej 138 w okresie 2017-2020) do 269 w 2021 r. Taki trend jest bezpośrednią konsekwencją skoordynowanego działania UE w sprawie plastikowych materiałów do kontaktu z żywnością wykonanych z dodatkiem proszku bambusowego.

RASFF – główne zagrożenia

W 2021 r. pestycydy były najczęściej zgłaszanym zagrożeniem, stanowiąc 27% powiadomień. Wśród pestycydów niedozwolona substancja tlenek etylenu nadal stanowiła wyzwanie dla systemu RASFF - przekazano 468 powiadomień. Pozostałe zgłoszenia w większości dotyczyły pestycydów, dla których Unia Europejska uchyliła zezwolenia, np. chloropiryfosu.

Podstawą do wygenerowania alertów żywnościowych była głównie kontrola urzędowa na rynku, a następnie kontrola własna przedsiębiorstwa. Tylko 4% było spowodowane skargami konsumentów.

Jeśli chodzi o pochodzenie produktów niebezpiecznych, Polska znalazła się na pierwszym miejscu w UE z 381 zgłoszeniami, z czego 263 z powodu wykrycia Salmonelli w mięsie drobiowym. W 154 przypadkach krajem zgłaszającym była sama Polska. Pozostałe zgłoszenia dotyczące produktów pochodzących z Polski wygenerowały w większości Francja, Niemcy oraz Hiszpania.

Biorąc pod uwagę kraje spoza UE, Turcja była na pierwszym miejscu z 613 powiadomieniami, głównie dotyczącymi pestycydów, a następnie Indie, Chiny, Brazylia, Wielka Brytania i Stany Zjednoczone.

Najczęstsze powtarzające się problemy dotyczyły pozostałości pestycydów w owocach i warzywach z Turcji, salmonelli w mięsie drobiowym z Polski oraz w ziołach i przyprawach z Brazylii.

Zgłoszeń dotyczących drobnoustrojów chorobotwórczych było 863, a trzy czwarte wynikało z obecności Salmonelli. W prawie połowie z nich Salmonella została wykryta w produktach z mięsa drobiowego, głównie polskiego pochodzenia. Blisko 150 zgłoszeń dotyczyło kategorii ziół i przypraw, i często był to czarny pieprz z Brazylii. Kolejne miejsce zajęła Listeria monocytogenes z 138 alertami, a 89 dotyczyło E. coli.

W systemie RASFF zgłoszono 33 epidemie wywołane zakażoną żywnością. W 14 z nich wymieniono Salmonellę jako przyczynę, dalej 4 były powiązane z Listerią monocytogenes i histaminą, a 3 z norowirusem i E. coli.

Państwa członkowskie zgłosiły łącznie 281 powiadomień RASFF powiązanych z handlem elektronicznym. Połowa z nich dotyczyła żywności dietetycznej, suplementów diety i żywności wzbogacanej.

Sprawozdanie dotyczące zafałszowań żywności

Podejrzenia o oszustwo pojawiły się w 407 przypadkach, co oznacza niewielki wzrost w porównaniu z rokiem 2020 (349), przy czym główna część wzrostu wynika ze znacznej liczby wniosków zarejestrowanych w związku z nielegalnym przemieszczaniem zwierząt domowych (114). Należy podkreślić, że przypadki te stanowią jedynie podejrzenia o fałszerstwa, które wymagają dalszego dochodzenia przez zainteresowane państwa.

Zafałszowania żywności – główne zagrożenia

Podobnie jak w latach 2019 i 2020, ryby i ich produkty były drugą główną kategorią (10%). Zgłoszenia dotyczyły głównie nielegalnej obróbki tuńczyka za pomocą tlenku węgla, azotanów i azotynów, nadużywania dodatków takich jak kwas askorbinowy i cytrynowy oraz braków w oznakowaniu. Zgłoszono epidemię, w której 12 osób zatruło się po spożyciu tuńczyka nielegalnie poddanego działaniu dużej dawki azotynów. Problemy obejmowały również niezadeklarowane dodawanie wody do mrożonych filetów pangi i krewetek.

Tłuszcze i oleje były trzecią najczęściej zgłaszaną kategorią, z problemami dotyczącymi norm handlowych oraz oliwy z oliwek virgin sprzedawanej jako oliwa z oliwek extra virgin. W przypadku mięsa i produktów mięsnych innych niż drób zgłoszenia dotyczyły fałszowania dokumentacji, nielegalnego handlu lub nadmiernej zawartości wody.

Innym problemem było fałszowanie dokumentów towarzyszących produktom mięsnym lub rybnym, takich jak faktury, certyfikaty i wspólne dokumenty wejścia w celu fałszowania informacji dotyczących identyfikowalności. Często dotyczyło to nieautoryzowanych zakładów.

Belgia, Francja i Niemcy najczęściej korzystały z systemu AAC w przypadku podejrzeń o oszustwa, a następnie Włochy i Słowenia. W innych krajach narzędzie to nie zawsze jest wykorzystywane do zwalczania oszustw żywnościowych. Jeśli chodzi o pochodzenie, 69% wniosków dotyczyło towarów pochodzących z UE, a 27% spoza UE. W 4% przypadków pochodzenie nie zostało określone lub było przedmiotem dochodzenia.

Powiadomienia o niezgodności

W 2021 roku powiadomienia o niezgodności osiągnęły liczbę 2290. Niektóre kraje korzystają z tego systemu w sposób bardziej systematyczny niż inne. Niemcy wygenerowały 34% wszystkich powiadomień.

Podobnie jak w poprzednim roku, w 2021 r. najczęściej zgłaszaną kategorią produktów były owoce i warzywa (15% wszystkich powiadomień o niezgodnościach). Trzy czwarte tych powiadomień dotyczyło przekroczeń najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości pestycydów, które nie spowodowały konieczności powiadomienia w ramach systemu RASFF, ponieważ przekroczenia te nie oznaczały zagrożenia dla zdrowia. Inne powtarzające się niezgodności dotyczyły zanieczyszczeń mikrobiologicznych bez udowodnionego zagrożenia dla zdrowia, nieprawidłowego etykietowania (niepełny wykaz składników, niezgodna z przepisami informacja o wartości odżywczej lub błędne wskazanie ilości) oraz obecności ciał obcych.

Drugą najczęściej zgłaszaną kategorią była żywność dietetyczna, suplementy diety i żywność wzbogacana (10%), z których większość dotyczyła handlu online. Powiadomienia dotyczyły niedozwolonych oświadczeń zdrowotnych, niedozwolonych substancji lub nowej żywności, a także niepełnych informacji w wykazie składników lub danych dotyczących przedsiębiorstw spożywczych.

Mięso i produkty mięsne były trzecią najczęściej zgłaszaną kategorią (6%), a naruszenia obejmowały oznakowanie - niezadeklarowane składniki i identyfikowalność. Ponadto stwierdzano brak lub niekompletną dokumentację.

Skuteczność sieci ostrzegania i współpracy zależy od dobrego funkcjonowania systemu informatycznego oraz od ścisłej współpracy między zainteresowanymi podmiotami.

Komisja Europejska stale pracuje nad tym, aby platforma iRASFF, w ramach której odbywa się cała wymiana informacji, była coraz bardziej przydatna i adekwatna do jej zakresu.

Sprawozdanie dostępne jest pod poniższym linkiem źródłowym.

Źródło: https://food.ec.europa.eu/system/files/2022-07/acn_annual-report_2021-final.pdf