Narażenie na metale ciężkie i spożycie jodu poprzez spożycie wodorostów morskich i halofitów w populacji europejskiej - opinia EFSA

Na oficjalne żądanie Komisji Europejskiej w styczniu 2022 r. EFSA ocenił znaczenie spożycia wodorostów morskich i halofitów w odniesieniu do narażenia dietetycznego na metale ciężkie (arsen, kadm, ołów i rtęć) oraz spożycie jodu w populacji europejskiej.

Na podstawie lat pobierania próbek od 2011 do 2021 r. w ostatecznym zbiorze danych dostępnych było łącznie 9 715 wyników analiz dotyczących żywności (2 965 próbek); ostateczny zestaw danych zawierał również 254 wyniki analiz dotyczące paszy (76 próbek). Próbki żywności pobrano w 22 krajach europejskich, a próbki paszy w siedmiu. W przypadku żywności dostępne były 2093 dane analityczne dotyczące kadmu, 1988 ołowiu, 1934 arsenu ogółem, 920 arsenu nieorganicznego, 1499 rtęci całkowitej i 1002 dotyczące jodu. Ponadto podano kilka innych wyników analiz dla różnych rodzajów tych związków (np. metylortęć, arsenobetaina).

W Kompleksowej Europejskiej Bazie Danych o Konsumpcji Żywności EFSA (EFSA Comprehensive Food Consumption Database) odkryto 697 okazji do spożycia halofitów, wodorostów i produktów na bazie lub zawierających wodorosty, należących do 468 badanych z 19 krajów europejskich. Większość okazji żywieniowych odnosiła się do "Alg i organizmów prokariotycznych" (~63%), z czego około 2/3 dotyczyło czerwonej algi Lavera. Stosunkowo dużą liczbę okazji do spożycia odnotowano również dla "Preparatów na bazie alg (np. Spirulina, Chlorella)" (~21%), podczas gdy dla wszystkich halofitów dostępnych było tylko około 7%.

Przedmiot oceny

Przeprowadzono ogólny scenariusz narażenia z dietą, uwzględniając dane dotyczące spożycia dostępne w kompleksowej bazie danych EFSA oraz zgłoszone do EFSA dane dotyczące występowania halofitów, wodorostów morskich i produktów związanych z wodorostami. W całej populacji ograniczona liczba konsumentów wodorostów doprowadziła do raczej niskich szacunków dla różnych związków, ponieważ narażenie na nie było rozproszone wśród wszystkich badanych. W tym ogólnym scenariuszu oszacowano również narażenie z dietą dla "jedynie konsumentów" halofitów, wodorostów morskich i produktów związanych z wodorostami morskimi w ramach różnych badań żywieniowych.

Wnioski

Nadal potrzebne są dalsze prace, aby lepiej zrozumieć związek między spożywaniem wodorostów i powiązanych produktów a narażeniem na metale ciężkie i spożyciem jodu. Należy kontynuować gromadzenie danych dotyczących poziomów występowania, ponieważ poziomy metali ciężkich i jodu w wodorostach morskich mogą wykazywać duże zróżnicowanie w zależności od wodorostów i wpływa na nie wiele różnych czynników. Ponieważ przetwarzanie ma istotny wpływ na poziomy metali ciężkich i jodu w wodorostach morskich, monitorowanie należy rozszerzyć na produkty przetworzone; jednocześnie konieczne jest dalsze badanie wpływu przetwarzania na biodostępność tych związków. W przypadku rtęci i arsenu pożądana jest analiza specjacyjna, ponieważ toksyczność różni się znacznie w zależności od gatunku. W obszarze konsumpcji EFSA i państwa członkowskie powinny kontynuować wysiłki w zakresie gromadzenia danych dotyczących konsumpcji, co pozwoli na regularne aktualizacje w celu odkrywania ewentualnych tendencji. Powinno to również pomóc w lepszym zrozumieniu, czy wodorosty morskie i ich produkty pozostaną w Europie produktem niszowym, spożywanym jedynie sporadycznie, czy też będą nadal zyskiwać akceptację, stając się żywnością spożywaną częściej i w większych ilościach. Aby odpowiednio ocenić znaczenie, jakie rośliny te mogą mieć dla narażenia na metale ciężkie i spożycia jodu, potrzeba więcej danych dotyczących zarówno spożycia, jak i występowania.

• Stężenia

Najwyższe średnie stężenia odnotowano dla jodu. Wśród metali ciężkich najwyższą średnią odnotowano dla arsenu, w szczególności dla arsenu ogółem, ale także w kilku próbkach dla nieorganicznego arsenu i kadmu. Średnie stężenia rtęci w wodorostach były najniższe. Stwierdzono stosunkowo duże zróżnicowanie poziomów metali ciężkich i jodu w próbkach wodorostów, nawet w obrębie gatunku. Ogólnie rzecz biorąc, najwyższe średnie poziomy odnotowano w przypadku wodorostów brązowych, a następnie czerwonych i zielonych.

• Kadm

W niniejszym sprawozdaniu naukowym wykazano, że w wyniku spożycia halofitów, wodorostów morskich i produktów pochodnych „wyłącznie” konsumenci wodorostów są obecnie narażeni na poziomy kadmu mieszczące się w zakresie poprzednich szacunków narażenia, biorąc pod uwagę całą dietę, a zatem spożycie wodorosty i produkty z wodorostów mogą znacznie zwiększyć ogólne narażenie. To stosunkowo wysokie narażenie na kadm było związane głównie ze spożyciem czerwonej algi Laver.

• Arsen nieorganiczny i ołów

Narażenie z dietą na arsen nieorganiczny i ołów wynikające ze spożycia halofitów, wodorostów i produktów pochodnych „wyłącznie konsumentów” również zostało uznane za nieistotne (i mogło stanowić od 10 do 30% wcześniej oszacowanego narażenia z całej diety w dorosłej populacji). Jest to tym bardziej istotne, biorąc pod uwagę, że poprzednie oceny ryzyka EFSA wskazywały na możliwe problemy zdrowotne związane z tymi trzema metalami ciężkimi.

• Arsen ogółem

Wodorosty zostały również zidentyfikowane jako ważne czynniki przyczyniające się do narażenia na arsen ogółem w porównaniu z szacunkami z poprzednich ocen narażenia z dietą w ramach całej diety; potrzebne są dalsze prace nad toksycznością arsenu organicznego, głównego arsenu obecnego w wodorostach, aby lepiej zrozumieć znaczenie tego odkrycia.

• Jod

W przypadku jodu, zgłoszono bardzo wysokie średnie poziomy niektórych alg, takich jak susz Kombu (3 500 mg/kg); wśród konsumentów tych alg, ale także czerwonej algi Laver, zidentyfikowano średnie spożycie powyżej 20 μg/kg masy ciała dziennie. Wodorosty zostały również zidentyfikowane jako ważne czynniki przyczyniające się do narażenia na arsen ogółem w porównaniu z szacunkami z poprzednich ocen narażenia z dietą w ramach całej diety; potrzebne są dalsze prace nad toksycznością arsenu organicznego, głównego arsenu obecnego w wodorostach, aby lepiej zrozumieć znaczenie tego odkrycia. Jeśli chodzi o jod, zgłoszono bardzo wysokie średnie poziomy niektórych alg, takich jak susz Kombu (3 500 mg/kg); wśród konsumentów tych alg, ale także czerwonej algi Laver, zidentyfikowano średnie spożycie powyżej 20 μg/kg masy ciała dziennie.

• Rtęć

W przypadku rtęci potrzeba więcej danych dotyczących specjacji wodorostów, aby lepiej zinterpretować szacunki, ponieważ toksyczność różni się znacznie w zależności od gatunku, chociaż obecny udział wodorostów w narażeniu na rtęć wydaje się ogólnie niewielki w porównaniu z innymi ocenianymi związkami.

Wpływ przyszłego wzrostu spożycia wodorostów („na mieszkańca”) na narażenie z dietą na metale ciężkie lub spożycie jodu będzie silnie zależał od rodzaju spożywanych wodorostów. Zastąpienie kilku wybranych konwencjonalnych produktów żywnościowych żywnością na bazie wodorostów wykazało, że populacja europejska byłaby narażona, jedynie w wyniku spożycia produktów na bazie wodorostów, na arsen nieorganiczny, ołów i kadm na poziomach mieszczących się w zakresie wcześniejszych szacunków narażenia poprzez całą dietę. Należy zauważyć, że scenariusz zastąpienia, chociaż był zbyt konserwatywny, doprowadził do narażenia dietetycznego na metale ciężkie i spożycia jodu podobnego do oszacowanego dla „wyłącznie konsumentów” na podstawie obecnie dostępnych danych dotyczących spożycia.

Źródło: EFSA