Raport o świeżej żywności: marnujemy jej zbyt wiele. Jak temu zapobiec?

Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) podaje, że na świecie co roku marnuje się 1/3 produkowanej żywności. Jest to poważny problem w Europie, szczególnie w krajach wysoko rozwiniętych. Według szacunków w Unii Europejskiej marnuje się rocznie 88 mln ton żywności, średnio 173 kg na mieszkańca.

Niestety podobnie jest też w Polsce.

W ramach projektu PROM udało się oszacować rzeczywistą skalę marnotrawstwa żywności w Polsce, która wynosi blisko 5 mln ton rocznie. Warto tu dodać, że najwięcej do kosza wyrzucają gospodarstwa domowe, prawie 3 mln ton. Najczęstsze powody wyrzucania żywności to: jej zepsucie, przeoczenie daty ważności, zbyt duże zakupy. Najczęściej wyrzucamy: pieczywo, owoce, warzywa, wędliny, napoje mleczne.

Jakie produkty spożywcze są najczęściej marnowane w gospodarstwach domowych? Poza już wymienionymi, Polacy często wyrzucają świeże owoce, warzywa tzw. nietrwałe, typu sałata, rzodkiewka, pomidory czy ogórki, dalej wędliny oraz napoje mleczne. W każdej sekundzie przez cały rok wyrzucanych do kosza jest blisko 153 kilogramów żywności w całym łańcuchu żywnościowym, a aż 92 kg w polskich domach. To tak jakby każdego dnia, przez cały rok, Polacy tylko w swoich domach wyrzucali 184 bochenki chleba.

Podejmując walkę z marnowaniem żywności oraz wychodząc naprzeciw oczekiwaniom coraz bardziej świadomych konsumentów, Fresh Logistic Polska, spółka należąca do Grupy Raben przeprowadziła badania dotyczące preferencji konsumentów. Ankietowani są zgodni – kluczem do efektywnego wykorzystania zasobów żywności jest dobra logistyka, planowanie, właściwy transport i przechowywanie żywności, a w przypadku jej nadmiaru – mrożenie lub przetwarzanie. Aż 92% badanych uważa, że najlepszym miejscem do przechowywania świeżej żywności jest lodówka, 58% poleca mrożenie świeżych produktów, a 30% używa osobnych pojemników na żywność (poza lodówką). Zaleca się tu korzystanie z zapasów w myśl zasady FIFO (First In – First Out).

Innymi sposobami na jak najlepsze wykorzystanie świeżych produktów są przemyślane zakupy, zrobione ściśle według listy, a także przeznaczanie żywności na cele charytatywne. Niesprzedane, dobre jakościowo produkty spożywcze zamiast na śmietniki, powinny trafiać na talerze osób potrzebujących. Wg danych GUS z czerwca 2021 roku odsetek osób skrajnie ubogich wzrósł w 2020 roku z 4 do 5,2%. Poziom progu skrajnego ubóstwa oznacza 640 zł dla gospodarstwa 1-osobowego oraz 1727 zł dla czteroosobowej rodziny. Banki Żywności, ratując żywność przed zmarnowaniem, wspierają nią osoby potrzebujące – tworzą lokalne sieci organizacji i instytucji zaangażowanych w przekazywanie produktów spożywczych osobom najuboższym. Dzięki tym działaniom tylko w ubiegłym roku Banki Żywności uratowały przed zmarnowaniem ok. 25 500 ton żywności. Praca Banków to duże logistyczne przedsięwzięcie, a jednym z kluczowych elementów jest transport. Wymagana jest tutaj specjalistyczna flota (np. samochody z chłodnią), jak również szybki czas reakcji. Krótka data ważności produktów powoduje, że żywność należy odebrać natychmiast i dostarczyć do właściwej organizacji. Tylko wtedy uda się ją uratować.

Odpowiedzialność za ograniczanie ilości marnowanej żywności nie leży jednak wyłącznie po stronie konsumentów. To złożone zjawisko i wymaga współpracy konsumentów, biznesu i ustawodawców. Niezbędny jest sojusz polegający na wdrożeniu kolejnych rozwiązań prawnych, technicznych i organizacyjnych, które pozwoliłyby radykalnie obniżyć skalę marnotrawstwa żywności i sprostać wyzwaniu, jakie nakłada na państwa członkowskie Rezolucja Parlamentu Europejskiego: podjęcie działań zmierzających do ograniczenia do 2030 roku marnowania żywności o połowę. Jest szansa powodzenia – raport „Świeżo i na czas” wskazuje na znaczne zainteresowanie obywateli dostępem do świeżej żywności. Przekłada się to na wysoką świadomość konsumentów i ich żywe zainteresowanie nie tylko standardami przechowywania jedzenia w sklepie, ale także czasem i warunkami magazynowania żywności oraz możliwościami maksymalnie krótkiego czasu dostawy od producenta na półki sklepowe.

Wśród najskuteczniejszych działań na poziomie konsumenckim wymienia się: wdrożenie do masowego użycia rozwiązań technologicznych do monitorowania dat ważności produktów i organizacji kuchennej logistyki (dzielenie się listą zakupów lub przepisami) oraz szeroko zakrojoną edukację (kampanie społeczne, ale i włączenie tematyki niemarnowania do edukacji publicznej i zawodowej). Z perspektywy produkcji i handlu ważne będzie dostosowywanie gramatur produktów do potrzeb konsumentów oraz prawne rozszerzenie listy produktów, dla których oznaczenie daty minimalnej trwałości nie jest wymagane. Całość dopełnia trzeci sektor, który wzmacniając sieć organizacji społecznych, daje szansę na efektywną redystrybucję żywności dla osób potrzebujących.

Pobierz raport - "ŚWIEŻO I NA CZAS"

Autor: Beata Ciepła, prezes Zarządu Federacji Polskich Banków Żywności