Śledzenie żywności: klucz do ograniczenia strat i budowy odpornego systemu żywnościowego

Każdego roku na świecie marnuje się około 1,3 mld ton żywności. Niemal jedna trzecia całej żywności produkowanej na świecie nigdy nie trafia na talerze konsumentów. Straty te przekładają się nie tylko na olbrzymie koszty ekonomiczne, szacowane na 1 bilion USD rocznie, ale również na kolosalne obciążenie dla środowiska naturalnego. Gdyby straty i marnotrawstwo żywności potraktować jako osobny kraj, byłby on trzecim największym emitentem gazów cieplarnianych na świecie, zaraz po Chinach i Stanach Zjednoczonych.

Traceability, czyli możliwość monitorowania produktu od momentu jego powstania aż po konsumpcję

Coraz więcej ekspertów i organizacji wskazuje na jedno z najskuteczniejszych narzędzi w walce z tym zjawiskiem: śledzenie i transparentność w łańcuchu dostaw. Tzw. traceability, czyli możliwość monitorowania produktu od momentu jego powstania aż po konsumpcję, zyskuje dziś nowe znaczenie dzięki zaawansowanym technologiom. Dane z czujników, systemów GPS, kodów RFID czy blockchaina pozwalają tworzyć pełen obraz drogi, jaką pokonuje każdy produkt spożywczy – i natychmiast wychwytywać słabe ogniwa tego łańcucha.

Największe straty pojawiają się dziś na dwóch etapach. Pierwszy z nich to etap produkcji i przetwórstwa – aż 13% żywności znika, zanim trafi do sprzedaży. Dzieje się tak z powodu niewłaściwego przechowywania, problemów z chłodnictwem czy przestojów logistycznych. Drugi problematyczny moment to detal i konsumpcja – tu kolejne 19% jedzenia trafia do śmieci, często przez złe prognozowanie popytu, zbyt restrykcyjne normy jakościowe lub nieczytelne daty przydatności.

Traceability może odwrócić ten trend. Już dziś czujniki IoT monitorujące temperaturę i wilgotność w magazynach i pojazdach pozwalają na wczesne wykrycie zagrożeń dla jakości żywności. Hyperspektralne skanery analizują stan owoców czy warzyw bez ich dotykania, pozwalając przewidywać czas ich przydatności i dostosowywać logistykę w czasie rzeczywistym. Systemy RFID umożliwiają natychmiastowe śledzenie lokalizacji i historii każdej partii żywności, a sztuczna inteligencja może prognozować potencjalne straty zanim jeszcze się wydarzą.

Kluczowym elementem jest współpraca wszystkich uczestników łańcucha dostaw

Jednak technologia to tylko część układanki. Kluczowym elementem jest współpraca wszystkich uczestników łańcucha dostaw: od rolników i producentów, przez przetwórców i dystrybutorów, po detalistów, restauracje i konsumentów. Z tego powodu powstają globalne inicjatywy, takie jak Circulars Accelerator Network, prowadzona przez World Economic Forum, UpLink i Accenture, która wspiera startupy tworzące innowacyjne rozwiązania w obszarze zrównoważonej żywności. Programy takie jak Food Innovators Network łączą ponad 200 firm i organizacji wdrażających narzędzia do śledzenia, zarządzania danymi i optymalizacji logistyki.

W czasach, gdy zmiany klimatyczne, niestabilność geopolityczna i rosnąca liczba ludności zwiększają presję na systemy żywnościowe, redukcja strat staje się nie tylko kwestią etyczną, ale strategiczną koniecznością.

Traceability nie jest już tylko elementem kontroli jakości – staje się fundamentem bardziej odpornego, efektywnego i zrównoważonego systemu żywnościowego. To od naszej zdolności do wdrażania takich rozwiązań zależy, czy uda się wyżywić świat, nie wyczerpując przy tym planety.

Źródło: https://www.weforum.org/stories/2025/05/food-systems-waste-loss-traceability/​