Styren w materiałach do kontaktu z żywnością – ponowna ocena EFSA

W opublikowanej 10 czerwca 2025 roku opinii naukowej, Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) uznał, że styren – związek szeroko stosowany w produkcji tworzyw sztucznych wykorzystywanych w materiałach do kontaktu z żywnością (FCM) – nie wykazuje działania genotoksycznego po spożyciu. Opinia ta powstała na zlecenie Komisji Europejskiej, która w świetle wcześniejszej klasyfikacji styrenu przez IARC jako substancji „prawdopodobnie rakotwórczej dla ludzi” (grupa 2A), zleciła ponowną ocenę ryzyka jego stosowania.

Ocena EFSA: brak genotoksyczności przy spożyciu doustnym

EFSA przeprowadziła systematyczną ocenę danych toksykologicznych, uwzględniając zarówno nowe, jak i wcześniej dostępne badania in vivo na myszach i szczurach. W analizowanych badaniach stosowano m.in. testy Pig-a, test mikrojądrowy, transgeniczne modele mutacyjne (MutaMouse, Big Blue) oraz testy kometkowe oceniające uszkodzenia DNA w takich narządach jak wątroba, płuca, nerki czy dwunastnica. W żadnym przypadku nie stwierdzono zwiększonej częstości mutacji ani istotnych uszkodzeń DNA po podaniu styrenu drogą doustną, nawet przy wysokich dawkach (do 500 mg/kg masy ciała dziennie).

Wyniki te wskazują, że nawet przy dawkach wielokrotnie przekraczających typową ekspozycję człowieka, nie zaobserwowano działania genotoksycznego. Panel EFSA uznał te badania za wiarygodne, odpowiednio zaprojektowane i zgodne z wytycznymi OECD, co dodatkowo wzmacnia ich wartość w ocenie ryzyka.

Proponowany limit migracji styrenu – 40 µg/kg żywności – uznany za bezpieczny

Komisja Europejska, mając na uwadze wcześniejsze niepewności oraz potencjalnie wysoką migrację styrenu z niektórych opakowań, zaproponowała wprowadzenie specyficznego limitu migracji (SML) na poziomie 40 µg/kg żywności. Limit ten oparty jest na tolerowanym dziennym pobraniu (TDI) ustalonym przez WHO dla styrenu w wodzie pitnej, z zastosowaniem standardowego współczynnika alokacji 10% dla materiałów FCM.

EFSA potwierdziła, że taki poziom migracji nie stanowi zagrożenia dla zdrowia konsumentów. W szczególności zwrócono uwagę, że dawki stosowane w badaniach in vivo były nawet ponad 100 000 razy wyższe niż rzeczywista ekspozycja wynikająca z kontaktu żywności z opakowaniami zawierającymi styren.

Ograniczona wartość badań biomonitoringowych u ludzi

Opinia EFSA uwzględnia także ocenę badań biomonitoringowych prowadzonych wśród pracowników narażonych na styren drogą wziewną, głównie w przemyśle tworzyw sztucznych. Chociaż niektóre z badań wykazywały zwiększoną częstość uszkodzeń DNA lub aberracji chromosomowych, to ogólna jakość danych była ograniczona – m.in. przez małą liczebność prób, brak grup kontrolnych, współwystępowanie narażenia na inne związki genotoksyczne i dużą zmienność międzyosobniczą. EFSA zwróciła też uwagę, że brak jednoznacznego związku pomiędzy poziomem narażenia a biomarkerami uszkodzeń genetycznych ogranicza możliwość wyciągnięcia wiarygodnych wniosków z tych danych.

Dodatkowo podkreślono, że wyniki tych badań nie mają bezpośredniego znaczenia dla oceny ryzyka związanego z ekspozycją doustną, która jest kluczowa w kontekście oceny bezpieczeństwa styrenu w materiałach do kontaktu z żywnością.

Podsumowanie wniosków EFSA

• Nie stwierdzono dowodów na genotoksyczność styrenu po podaniu doustnym.

• Opinia opiera się na licznych, wiarygodnych badaniach in vivo prowadzonych zgodnie z międzynarodowymi wytycznymi.

• Zaproponowany limit migracji 40 µg/kg żywności zapewnia odpowiedni poziom ochrony zdrowia konsumentów.

• Badania biomonitoringowe nie wnoszą istotnych danych do oceny ryzyka doustnej ekspozycji na styren.

Znaczenie opinii dla branży spożywczej

Opinia EFSA stanowi ważne potwierdzenie bezpieczeństwa stosowania styrenu w materiałach opakowaniowych do kontaktu z żywnością, o ile przestrzegany jest limit migracji. Daje to jasny sygnał zarówno dla producentów opakowań, jak i dla firm spożywczych, że styren, stosowany zgodnie z obowiązującymi przepisami, nie stanowi zagrożenia dla zdrowia publicznego. Jednocześnie dokument stanowi przykład opartej na dowodach naukowych i transparentnej aktualizacji przepisów w odpowiedzi na nowe dane toksykologiczne.

Źródło: EFSA