Wyższy podatek VAT dla nektarów i napojów - Raport Instytutu Staszica

Planowane podwyżki VAT do 23 proc. na napoje owocowo-warzywne osłabią kondycję wielu sadowników, rolników oraz producentów soków. Uderzy to również po kieszeni konsumenta lub zaczniemy pić więcej soków ze sztucznymi ulepszaczami. Takie wnioski płyną z analizy Instytutu Staszica, poświęconej skutkom planowanego wprowadzenia wyższej stawki VAT na soki owocowe oraz niegazowane napoje, w których udział masowy soku owocowego, warzywnego lub owocowo-warzywnego wynosi co najmniej 20 proc. składu surowcowego.

Nad branżą owocowo-warzywną gromadzą się czarne chmury — Ministerstwo Finansów, przy okazji porządkowania matrycy stawek podatku od towaru i usług VAT, planuje podnieść dotychczasowe preferencyjne stawki VAT na napoje zawierające min. 20 proc. soku owocowego lub warzywnego — z 5 do 23 proc. Jednocześnie nektary owocowo-warzywne zostaną objęte 8 proc. stawką VAT, a w przypadku 100 proc. soków owocowo-warzywnych (czyli bez dodatku wody, chyba że ma to na celu odtworzenie udziału wody usuniętej w procesie zagęszczania soku) stawka VAT pozostanie na obecnym poziomie —5 proc.

Objęcie soków innych niż 100 proc. stawką w wysokości 23 proc. wiąże się — jak wynika z uzasadnienia projektu nowelizacji ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy — Ordynacja podatkowa, z ujednoliceniem stawki dla większości napojów — kawa, herbata i woda butelkowana. Te zapisy mają zacząć obowiązywać od 1 stycznia 2020 r.

Co to oznacza w praktyce?

Po pierwsze, zamiast planowanego ujednolicenia matrycy VAT, branża owocowo-warzywna zostanie „rozbita" na trzy progi podatkowe - 5, 8 oraz 23 proc.

Po drugie, dotychczasowa, preferencyjna stawka VAT pozwala utrzymywać ceny soków owocowo-warzywnych, co wpisuje się w prozdrowotne trendy. W konsekwencji podniesienia VAT podrożeją napoje i soki, po 0,4 — 1,3 zł" na każdym litrze

Obciążenie fiskalne w postaci wyższej stawki VAT dla konsumenta wyniesie ok. 466 mln zł w przypadku objęcia nekktarów stawką 23 proc. lub 394 mln zł w przypadku stawki 8 proc. na nektary - wyliczają eksperci ze Stowarzyszenia Krajowa Unia Producetnów Soków (KUPS). Jednocześnie konsumenci zaczynają sięgać po tańsze produkty. W efekcie udział spożycia soków z owoców i warzyw posiadających min. 20 proc tzw. składu surowcowego może spaść nawet o 30-50 proc. na rzecz napojów o niższej wartości odżywczej.. A warto mieć na uwadze, że w powstające w Polsce soki i napoje charakteryzują się dwukrotnie wyższą, w porównaniu do średniej unijnej, zawartością naturalnych soków z owoców i warzyw sięgającą min. 20 proc. Wzrost VAT może spowodować zmniejszanie tej zawartości do ok. 10 proc., co wiąże się również z częściową eliminacją wartościowych, naturalnych składników, np. witamin. Zostaną one zastąpione przez sztuczne ulepszacze, gdyż tylko w ten sposób będzie można utrzymać rentowność produkcji soków czy napojów. Jednocześnie planowana nowelizacja proponuje objęcie 5 proc. stawką VAT na takie produkty jak np ciastka, krakersy, chipsy, frytki (wyroby piekarnicze), co również odbije się negatywne na prozdrowotnych trendach rynkowych.

I wreszcie po trzecie, skutki podwyższonego VAT dotkliwie odczują polscy sadownicy i rolnicy, z których wielu już dziś znajduje się na skraju rentowności: ubiegłoroczna nadpodaż owoców, w szczególności jabłek, doprowadziła do drastycznego spadku ich cen skupu (nawet o 95 proc.). Sporo owoców po prostu zgniło, gdyż nie miał kto ich zbierać. Kondycję producentów owoców i warzyw dodatkowo pogarszają wyższe nakłady inwestycyjne związane z produkcją jabłek deserowych, finalnie sprzedawanych jako przemysłowe, a więc po niższych stawkach. Dodatkowo opóźnienia w płatnościach od odbiorców, rosnące koszty pracy i energii a także coraz silniejsza konkurencja zagraniczna w Ukrainie, Mołdawii, Serbii, Bośni i Hercegowinie, Maroko i Egipcie, Chinach, Iranie czy Turcji mocno zagrażają naszej dotychczasowej pozycji na terenie UE, zwłaszcza, że polskie sadownictwo i przetwórstwo jest silnie uzależnione od eksportu — obecnie jesteśmy europejskim liderem w produkcji i eksporcie jabłek, aronii, wiśni, malin, czarnej porzeczki, truskawek, kapusty białej, pieczarek, marchwi, cebuli, pomidorów, buraków i ogórków. Nasz kraj zajmuje także pierwsze miejsce pod względem eksportu zagęszczonego soku z jabłek (drugie miejsce na świecie, za Chinami) oraz mrożonych owoców w UE. W obecnej sytuacji priorytetem powinno być zagospodarowanie każdej tony produktów rolnych. Podwyżka VAT doprowadzi natomiast do sytuacji odwrotnej — zapotrzebowanie polskiego przemysłu napojowego na owoce i warzywa od polskich sadowników i rolników może się zmniejszyć o ok. 75 proc. Szczególnie mocny spadek popytu czeka producentów jabłek — jak szacują przedstawiciele KUPS — nawet o 123,5 tys. ton. Zmniejszy się także znacznie zapotrzebowanie na czarną porzeczkę, wiśnię oraz aronię, gdyż wysoka kwasowatość tych owoców uniemożliwia produkcję soku 100 proc. bez dodatku cukru, a preferencja podatkowa zostanie utrzymana tylko dla soków stuprocentowych.

Zdaniem Instytutu Staszica nowe wyzwania fiskalne mogą także zahamować działalność innowacyjną w zakresie poszukiwania składników i receptur dla napojów opartych o naturalne, niskokaloryczne produkty, które są dużo droższe.

Reasumując, podwyższenie VAT na soki i napoje z zawartością min. 20 proc. soku owocowo-warzywnego doprowadzi do wielu niekorzystnych zmian w branży. Stracą na nich zarówno producenci owoców jak i soków i napojów a także konsumenci oraz skarb państwa.

Pełny raport dostępny poniżej:

Nowe wyzwania w branży owocowo-warzywnej - Raport (PDF)

* * * 

Instytut Staszica to niezależny think-tank, zajmujący się kwestiami społecznymi w kontekście zrównoważonego rozwoju. W gronie współpracowników 18 znajdują się publicyści, wykładowcy akademiccy, eksperci. Prezesem _Instytutu jest dr Marek Palczewski. www.instt