Czy raport Komisji Europejskiej zmieni nastawienie społeczeństwa do nowych technik genomowych?

Weryfikacja prawa dotyczącego GMO?

W kwietniu br. Komisja Europejska opublikowała długo oczekiwany raport nt. nowych technik genomowych (ang. new genomic techniques, NGT). Sformułowane przez ekspertów konkluzje wzbudziły jednak niemałe kontrowersje – Komisja stwierdziła bowiem, że technologie te mogą przyczynić się do „zrównoważonego rozwoju” przyszłego rolnictwa poprzez zwiększenie odporności roślin na „choroby, warunki środowiskowe czy zmiany klimatu”. Mogą one również umożliwić poprawę cech agronomicznych upraw oraz ich wartości odżywczych, a jednocześnie ograniczyć stosowanie pestycydów. Co najważniejsze jednak, Komisja doszła do wniosku, że aktualnie obowiązujące w Unii Europejskiej (UE) prawo dotyczące organizmów zmodyfikowanych genetycznie (GMO) tworzy niepotrzebne bariery w zakresie stosowania NGT i powinno zostać pod tym względem zweryfikowane.

Technologia CRISPR/Cas

NGT obejmują wiele różnych metod, opracowanych głównie na przestrzeni ostatnich dwóch dekad, z których najbardziej znaną technologią jest CRISPR/Cas. W przeciwieństwie do technik modyfikacji genetycznych stosowanych w XX w., nie muszą one polegać na przenoszeniu materiału genetycznego z jednego organizmu do innego i cechują się znacznie większą precyzyjnością. Jednak ze względu na ich niepewny status prawny, prace nad wykorzystaniem NGT są w Europie w dalszym ciągu rzadkością. Baza danych europejskiego Wspólnotowego Centrum Badawczego wymienia zaledwie kilka projektów badawczych z zastosowaniem technologii CRISPR, w tym realizowanych w Hiszpanii (zmodyfikowany tytoń), Belgii (zmodyfikowana kukurydza) oraz Szwecji (zmodyfikowane ziemniaki oraz osika).

Podzielone opinie

Naukowcy mają nadzieję, że dzięki raportowi Komisji Europejskiej wykorzystanie NGT takich jak CRISPR/Cas stanie się łatwiejsze i przyniesie rzeczywiste zmiany w rolnictwie. „Pojawienie się nowych technologii pozwalających na precyzyjne edytowanie genomu to dla nas szansa na nowy początek w kwestiach prawnych oraz w debacie publicznej”, mówi Chiara Tonelli, ekspert w zakresie genetyki roślin i profesor Uniwersytetu Mediolańskiego. Poza kręgami naukowymi zdania są jednak podzielone. Organizacje zrzeszające gospodarstwa ekologiczne w dalszym ciągu sprzeciwiają się wykorzystaniu nowoczesnych metod biotechnologicznych, podczas gdy konwencjonalne rolnictwo jest coraz bardziej otwarte na tego typu rozwiązania. Natomiast w przypadku konsumentów świadomość problemu jest nikła. Według przeprowadzonej w 2019 r. ankiety Eurobarometer, zaledwie 21% Europejczyków słyszało o edytowaniu genomu (w Polsce było to 16% pytanych, podczas gdy w najlepiej poinformowanej Finlandii – 62%).

Czas na „otwarty dialog”

Jak podsumowuje europejska Komisarz ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności, Stella Kyriakides, „opublikowany przez nas raport stwierdza, że nowe techniki genomowe mogą przyczynić się do zrównoważonego rozwoju rolnictwa, zgodnie z celami naszej Strategii «Od pola do stołu». Mając na uwadze przede wszystkim bezpieczeństwo konsumentów i środowiska, nadszedł moment, by rozpocząć w tym temacie otwarty dialog z obywatelami, państwami członkowskimi oraz Parlamentem Europejskim i wspólnie zadecydować o przyszłości wykorzystania tych technologii w UE”.

Źródła:

1. https://ec.europa.eu/food/plants/genetically-modified-organisms/new-techniques-biotechnology/ec-study-new-genomic-techniques_en
2. https://www.efsa.europa.eu/sites/default/files/corporate_publications/files/Eurobarometer2019_Food-safety-in-the-EU_Full-report.pdf

https://www.nature.com/articles/d43978-021-00070-1?fbclid=IwAR34Pjjb_hwXtSriDJ4mz5_1r3ZG77HaicGZXwYQZWTwtJ2jl3hoHGY7G8Q