Czy współczesne rolnictwo sprzyja występowaniu celiakii?

Wzrost spożycia glutenu

Pszenica jest obecnie najpowszechniej uprawianym zbożem na świecie i stanowi podstawę wyżywienia ogromnej części ludzkości. W skali globalnej pola pszenicy zajmują powierzchnię 217 milionów hektarów, a średnie roczne spożycie tego zboża stale rośnie. W związku z tym zwiększa się również konsumpcja glutenu, białka pszenicy, które może powodować nietolerancje pokarmowe oraz chorobę trzewną, czyli celiakię. W roku 1970 średnia konsumpcja glutenu w przeliczeniu na osobę wynosiła 4,1 kg, podczas gry w roku 2000 było to już 5,4 kg. Równocześnie wzrosła częstość występowania celiakii – w samych tylko Stanach Zjednoczonych zwiększyła się ona z 0,2% w 1975 r. do 1% w 2000 r.

Winny jest azot?

Badacze z dużą dozą ostrożności podchodzą do prób wytłumaczenia tego zjawiska, które może być powiązane z różnorodnymi czynnikami środowiskowymi, takimi jak ilość i jakość spożywanego przez ludzi glutenu, zmiany w żywieniu niemowląt, infekcje przewodu pokarmowego czy skład mikrobioty jelitowej. Badanie międzynarodowego zespołu naukowców opublikowane na łamach prestiżowego czasopisma „Foods” rzuca na to zagadnienie nowe światło. Jak wskazują zgromadzone przez badaczy dane coraz powszechniej obserwowana w ostatnich latach zachorowalność na celiakię może być powiązana ze wzrostem wykorzystania azotu w nawozach stosowanych do uprawy pszenicy. Ilość tego pierwiastka używana w rolnictwie zwiększyła się bowiem od lat 60. aż 10-krotnie.

Coraz więcej gliadyny

Według naukowców zastosowanie w uprawie pszenicy nadmiernych ilości azotu prowadzi do zwiększonej zawartości w ziarnie i mące gliadyny – białka biorącego udział w powstawaniu glutenu. W związku z intensyfikacją wykorzystania nawozów azotowych średnie spożycie gliadyny w przeliczeniu na osobę wzrosło na przestrzeni blisko 50 lat o 58%. Badacze podkreślają, że powierzchnia pól nie zwiększyła się znacząco, wzrosła natomiast ilość aplikowanego w nawozach pierwiastka. Warto podkreślić, że w swoich szacunkach autorzy badania uwzględnili również inne czynniki potencjalnie wpływające na obserwowaną liczbę przypadków celiakii, takie jak na przykład alergizujące dodatki do pieczywa czy poprawa metod diagnozowania choroby.

Ostrożne wnioski

„Nawożenie azotem może potencjalnie leżeć u podłoża globalnego problemu zdrowia publicznego”, mówi główny autor publikacji, prof. Josep Peñuelas z Uniwersytetu Autonomicznego w Barcelonie. Naukowiec przestrzega jednak przed wyciąganiem pochopnych wniosków. „Nie jest to badanie kliniczne, ale raczej przestroga przed nieznanymi dotąd konsekwencjami metod wykorzystywanych w rolnictwie. Odkryty przez nas związek nie oznacza, że istnieje jedna bezpośrednia przyczyna wzrostu zapadalności na celiakię – mogą mieć tutaj znaczenie również inne czynniki”. Jak dodaje, „badane przez ekologów skutki stosowania nawozów azotowych dotyczą przede wszystkim mikroorganizmów i gleby. Naszym zdaniem należy dodać do tego również wpływ na zdrowie człowieka”.

Źródła:

https://www.mdpi.com/2304-8158/9/11/1602

https://www.agenciasinc.es/Noticias/El-exceso-de-nitrogeno-en-los-cultivos-de-trigo-explicaria-la-alta-prevalencia-de-la-celiaquia?fbclid=IwAR0PA4LUQFwbXjzn4vHEA3IGpZZYcRq4Lza9jgkvZyd7DX28agMHxpzch1g