Komisja Europejska opublikowała raport podsumowujący zgłoszenia dotyczące bezpieczeństwa i zafałszowań żywności w 2024 r.

Komisja Europejska opublikowała raport "2024 Annual Report Alert & Cooperation Network", podsumowujący zgłoszenia z 2024 r. opublikowane w ramach Sieci Ostrzegania i Współpracy (ACN). Publikacja stanowi kompleksowy przegląd działalności i wyników krajów członkowskich UE w zakresie bezpieczeństwa żywności i pasz w 2024 roku.

Ogólne trendy i statystyki

W 2024 roku łączna liczba powiadomień w systemie ACN wyniosła 9460, co stanowi wzrost o 8% w porównaniu z rokiem 2023. Wzrost ten świadczy o zwiększonej czujności i zaangażowaniu organów kontroli UE.

ACN składa się z dwóch głównych filarów: Systemu Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznej Żywności i Paszach (RASFF) oraz Sieci Pomocy i Współpracy Administracyjnej (AAC), która z kolei obejmuje specyficzne obszary takie jak ogólne niezgodności, zdrowie roślin, oszustwa rolno-spożywcze, dobrostan zwierząt i zwierzęta domowe.

W 2024 roku w systemie RASFF odnotowano 5250 zgłoszeń (wzrost o 12%). Liczba powiadomień w systemie AAC pozostała na podobnym poziomie, a te dotyczące zdrowia roślin (PH) prawie potroiły swoją liczbę, podczas gdy liczba powiadomień o oszustwach rolno-spożywczych (FF) spadła o ok. jedną trzecią.

Rozwój sieci i innowacje

Raport za 2024 rok jest pierwszym, który szczegółowo opisuje działanie nowo utworzonych sieci: Pet Animals i Animal Welfare. W obszarze innowacji, DG SANTE rozpoczęła rozwój TraceMap, zaawansowanego narzędzia opartego na sztucznej inteligencji, wbudowanego w System Zarządzania Informacją dla Kontroli Urzędowych. TraceMap usprawni przetwarzanie dużych ilości danych, integrując ponad 10 000 powiadomień ACN i 4 miliony dokumentów TRACES rocznie. Narzędzie to ma usprawnić przetwarzanie dużych ilości danych, automatyzując ekstrakcję informacji z danych niestrukturalnych i integrując je z różnymi bazami danych.

Kraje zgłaszające i kraje pochodzenia

Najwięcej powiadomień w sieci ACN zgłosiły Niemcy (1907), Holandia (1155) i Włochy (965). Polska, która zgłosiła 689 przypadków znalazła się na 6 miejscu. Najczęściej zgłaszanymi krajami pochodzenia produktów, zwłaszcza w kontekście kontroli granicznych i niezgodności kwalifikowanych jako zafałszowania, były Tucja, Chiny i Indie.

Poniższa grafika przedstawia liczbę wygenerowanych zgłoszeń w systemie ACN przez 10 najaktywniejszych krajów członkowskich.

Główne grupy produktowe w zgłoszeniach ACN w 2024 r.

Owoce i warzywa stanowiły najczęściej zgłaszaną kategorię produktów w ACN w 2024 roku z 1479 zgłoszeniami. Około 66% przypadków dotyczyło możliwych zagrożeń dla zdrowia, takich jak pozostałości pestycydów (najczęściej chloropiryfos i acetamipryd), mykotoksyny (aflatoksyny i ochratoksyna A), patogenne mikroorganizmy, metale, zanieczyszczenia i skażenia środowiska. Około 30% zgłoszeń dotyczyło owoców cytrysowych, 25% suszonych owoców, 20% papryk i chili. Większość produktów (84%) pochodziła spoza UE, głównie z Turcji i Egiptu.

Kategoria mięsa i produktów mięsnych odpowiadała za 932 zgłoszenia w ACN w 2024 roku. Niemal połowa zgłoszeń dotyczyła zagrożeń mikrobiologicznych, głównie Salmonelli w drobiu, mielonej wołowinie, kiełbasach wieprzowych i mięsie dziczyzny, a także STEC i Listerii monocytogenes w produktach wołowych i wieprzowych. Zgłaszano również skażenia chemiczne (ołów, kadm w mięsie dziczyzny) i pozostałości leków weterynaryjnych (antybiotyki). Problemy związane z manipulacją dokumentacją i produktem, takie jak fałszywe deklaracje pochodzenia, zastąpienie i nielegalny import, były również powszechne. Najczęściej zgłaszanymi krajami pochodzenia były Polska i Brazylia.

Kategoria orzechy i produkty orzechowe wygenerowała 657 zgłoszeń. Aż 91% zgłoszeń w tej grupie dotyczyło możliwych zagrożeń dla zdrowia. Najczęściej zgłaszane były orzeszki ziemne (35%), głównie ze względu na zanieczyszczenia aflatoksynami. Tuż za nimi uplasowały się pistacje (30%), głównie powiązane z mykotoksynami i w mniejszym stopniu z pozostałościami pestycydów. Nasiona sezamu stanowią około 20% zgłoszeń w tej grupie, a problemy dotyczą zarówno mikroorganizmów chorobotwórczych (Salmonella), jak i braku świadectw zdrowia. Produkty te pochodziły głównie z krajów spoza UE - Turcji, Egiptu i Stanów Zjednoczonych.

Kolejna kategoria to Żywność dietetyczna, suplementy diety i żywność wzbogacona z 642 zgłoszeniami, z czego niemal 70% przypadków oznaczono jako potencjalne oszustwa, często związane z nieautoryzowanymi składnikami i wprowadzającymi w błąd etykietami. Wiele zgłoszeń dotyczyło produktów sprzedawanych online.

Kategoria zbóż i produktów piekarniczych wygenerowała 562 zgłoszenia. Najczęstszymi problemami były pozostałości pestycydów (szczególnie w ryżu basmati), problemy z etykietowaniem i mykotoksyny (w produktach na bazie ryżu i kukurydzy). Zgłaszano również naturalne toksyny (sporysz i alkaloidy tropanowe), nieautoryzowane substancje (żółcień pomarańczowa, nadtlenek benzoilu) oraz zanieczyszczenia procesowe (takie jak akrylamid). Produkty te pochodziły zarówno z regionów spoza UE (Pakistan, Indie), jak i z krajów członkowskich UE (Włochy, Niemcy, Holandia).

Zgłoszenia zafałszowań żywności w sieci ACN

W 2024 roku sieć Alert and Cooperation Network (ACN) zidentyfikowała 1335 zgłoszeń w ramach sieci Administracyjnej Pomocy i Współpracy (AAC) oraz 1959 zgłoszeń w systemie RASFF jako potencjalne fałszerstwa, co oznacza wzrost w porównaniu do 2023 roku o ok. 20%.

Od 2024 roku na poziomie UE wprowadzono nową terminologię i kategoryzację podejrzeń fałszerstw rolno-spożywczych, dzieląc je na trzy główne typy: manipulowanie produktem, manipulowanie dokumentacją oraz inne niezgodności.

Wśród produktów najczęściej zgłaszanych jako potencjalne fałszerstwa (nie licząc pozostałości pestycydów) znajdowały się żywność dietetyczna, suplementy diety i żywność wzbogacona. Raport wskazuje również, że oliwa z oliwek jest jednym z produktów najbardziej narażonych na fałszerstwa w Europie. Przypadki manipulowania dokumentacją i produktem były stosunkowo często zgłaszane w odniesieniu do mięsa i produktów mięsnych, w tym koniny.

Polska w systemie ACN i zgłaszane problemy

Polska jest znaczącym uczestnikiem sieci Alert and Cooperation Network (ACN). W 2024 roku uplasowała się na 6. miejscu wśród krajów zgłaszających, z 689 powiadomieniami w systemie.

W kontekście poszczególnych kategorii produktów, Polska była wymieniana w związku z następującymi obszarami:

• Żywność dietetyczna, suplementy diety i żywność wzbogacona: W tej kategorii Polska (wraz z Holandią) była często łączona z produktami spożywczymi zawierającymi kannabidiol (CBD). Zgodnie z prawodawstwem UE (EU 2015/2283), CBD jest uznawany za nową żywność, która wymaga autoryzacji przed wprowadzeniem na rynek UE.
• Mięso i produkty mięsne: Polska (obok Brazylii) była jednym z najczęściej zgłaszanych krajów pochodzenia dla produktów mięsnych. Zgłoszenia te były związane z problemami dotyczącymi Salmonelli w drobiu i ogólnych kwestii higieny.
• Produkty rybołówstwa: Polska wraz z Holandią, Hiszpanią, Chinami i Wietnamem została wymieniona wśród głównych źródeł problemów w tej grupie produktów, ale bez wskazania konkretnych niezgodności, które były różnorodne.
• Ponadto szczegółowo opisano przypadek wycofania gryzaków dla psów importowanych z Chin. Przeprowadzone w Polsce badania laboratoryjne wykazały obecność związków garbnikowych, stosowanych w procesie garbowania skóry. W związku z tym, że nie można było wykluczyć ich szkodliwego wpływu na zdrowie zwierząt, polskie władze nałożyły zakaz wprowadzania tych gryzaków na rynek.

Pełny raport dostępny jest pod poniższym linkiem źródłowym.

Źródło: 2024 Annual Report Alert & Cooperation Network

Zespół FoodFakty na bieżąco prowadzi monitoring zafałszowań żywności, suplementów diety i opakowań w bazie Probase 360. Klienci bazy codziennie otrzymują alert o produktach zafałszowanych i mogą niezwłocznie podejmować działania prewencyjne oraz korzystać z modułu analitycznego bazy.

Dowiedz się więcej o Strefie Managera i narzędziach ProBase 360.