Miód to produkt spożywczy naturalnego pochodzenia, który od tysięcy lat znajduje zastosowanie zarówno do celów żywieniowych, jak i leczniczych. W licznych badaniach naukowych wykazano przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, czy też przeciwutleniające właściwości miodu. Znacznie mniej publikacji dotyczy jego przeciwwirusowych właściwości. Infekcje wirusowe, wywoływane przez wirusy – mikroskopijne, nieożywione czynniki - stanowią istotny problem zdrowia publicznego, obejmujący zakażenia wirusem grypy, opryszczki pospolitej, niedoboru odporności (HIV), zapalenia wątroby, ostatnio  wirusem SARS-Cov-2 odpowiedzialnym za  pandemię  COVID -19.

Aktywność przeciwwirusowa miodów jest zróżnicowana odmianowo. Wykazano, że miody Manuka, spadziowy, gryczany i akacjowy posiadają silne właściwości przeciwwirusowe wobec wirusa grypy. Ponadto miody te działają synergistycznie w połączeniu ze znanymi lekami przeciwwirusowymi (zanamivir czy oseltamivir), wzmacniając ich działanie. Podobne synergistyczne działanie zaobserwowano w połączeniu miodu z amantadyną. Miód Manuka i miód koniczynowy hamował również rozwój wirusa ospy wietrznej i półpaśca (Varicella Zoster Virus). U pacjentów zakażonych wirusem opryszczki pospolitej (Herpes Simplex Virus) leczonych miodem wielokwiatowym stwierdzono szybsze gojenie ran, krótszy czas występowania wykwitów i ataków bólowych w porównaniu do acyklowiru – znanego leku przeciwwirusowego. Silne właściwości przeciwwirusowe wobec wirusa HIV wykazano dla miodów jednokwiatowych z Iranu. Przeciwwirusowe właściwości miodów wykazano także wobec wirusa różyczki (Rubella Virus).

Aktywność przeciwwirusową miodu przypisuje się jego właściwościom fizykochemicznym, tj. wysokie ciśnienie osmotyczne, niskie pH, zawartość nadtlenku wodoru oraz obecność związków fenolowych - kwasów fenolowych i flawonoidów. Flawonoidy, występujące w miodach i innych produktach pszczelich, np. galangina efektywnie hamuje wirusa opryszczki oraz wirusy Coxsackie B, kwercetyna i rutyna wykazują przeciwwirusowe właściwości wobec wirusa polio, grypy, paragrypy, opryszczki oraz betakoronawirusa (Sars-CoV). 

Aktywność miodu wobec innych wirusów pozwala przypuszczać, że może on być również stosowany w zwalczaniu COVID-19. W badaniach modelowania molekularnego (komputerowe badanie struktury i przewidywanie właściwości rożnych biomolekuł) potwierdzono, że pewne związki obecne w miodzie i innych produktach pszczelich (np. kwas kawowy, galangina) mogą być potencjalnymi inhibitorami wirusa SARS-CoV-2. Miód pobudza działanie układu odpornościowego, co może wspomagać zwalczanie choroby u ludzi najbardziej narażonych - starszych i z obniżoną odpornością. Ponadto, spożywanie miodu poprawia również stan zdrowia osób obciążonych chorobami przewlekłymi, współistniejącymi (cukrzycą, nadciśnieniem, chorobami wieńcowymi), dla których COVID-19 jest bardzo niebezpieczny. Wirus Sars-CoV-2 przenosi się drogą kropelkową i może przez długi czas przetrwać na różnych powierzchniach, poza organizmem człowieka. Środki dezynfekcyjne, takie jak: 70% etanol, czy 0,5% nadtlenek wodoru skutecznie eliminują wirusa. Miód zawiera nadtlenek wodoru, co sugeruje, że jego codzienne spożywanie może pomagać w oczyszczaniu gardła z cząstek wirusowych.

Obecnie prowadzonych jest ponad 300 badań klinicznych oceniających potencjał terapeutyczny różnych związków przeciwko COVID-19. Jednym z nich są badania (National Clinical Trial Number: NCT04323345), w których pacjentom chorym na COVID-19 podaje się miód w bezpiecznej dla zdrowia dawce 1g/kg masy ciała/dzień w 2-3 dawkach przez kolejne 14 dni, oceniając między innymi liczbę dni potrzebnych pacjentom do wyzdrowienia i pojawienia się ujemnego wyniku, jak również liczbę dni, po których znika gorączka. W innym badaniu klinicznym (NCT04347382), oprócz suplementacji miodem (1g/kg/dzień), chorzy na COVID-19 dostają jednocześnie sproszkowane nasiona czarnuszki siewnej (w ilości 80mg/kg/dzień). Substancje te podawane są pacjentom dwa razy dziennie przez okres 14 dni.

Przytoczone wyniki badań naukowych potwierdzają, że  miód może być naturalnym, łatwo dostępnym środkiem skutecznym w zwalczaniu chorób wirusowych, w tym również COVID-19, jednakże w tym przypadku na ostateczne potwierdzenie będziemy musieli poczekać aż do czasu zakończenia badań klinicznych.

dr Dorota Grabek-Lejko, Katedra Bioenergetyki, Analizy Żywności i Mikrobiologii, Uniwersytet Rzeszowski

dr hab. inż. Małgorzata Dżugan, prof. UR, Katedra Chemii i Toksykologii Żywności, Uniwersytet Rzeszowski

Bibliografia:

Al-Hatamleh MAI, Hatmal MM, Sattar K, Ahmad S, Mustafa MZ, Bittencourt MDC, Mohamud R. Antiviral and Immunomodulatory Effects of Phytochemicals from Honey against COVID-19: Potential Mechanisms of Action and Future Directions. Molecules. 2020; 25(21):5017.

Lima WG, Brito JCM, da Cruz Nizer WS. Bee products as a source of promising therapeutic and chemoprophylaxis strategies against COVID-19 (SARS-CoV-2). Phytotherapy Research, 2020; 1-8.

Naggar YA, Giesy JP, Abdel-Daim MM, Ansari MJ, Al.-Kahtani S, Yahya G. Fighting against the second wave of COVID-19: Can honeybee products help protect against the pandemic? Saudi J Biol. Sci, 2021, 28(3); 1519-1527.

Watanabe K, Rahmasari R, Matsunaga A, Haruyama T, Kobayashi N. Anti-influenza Viral Effects of Honey In Vitro: Potent High Activity of Manuka HoneyArchives of Medical Research, 2014, 45(5), 359-365