Czy „borówka europejska” i „jagoda oznaczają” to samo? Którą nazwę zaakceptuje inspekcja?

Czy jagoda to „jagoda czarna” a może „borówka czarna”?

Czy o jagodzie kamczackiej można napisać „jagoda”?

Czy jeżyna to też jagoda? Czy nazwa jagoda leśna jest prawidłowa?

Czy wystarczy napisać tylko „jagoda” czy należy doprecyzować jaka?

Czy goji trzeba uzupełnić określeniem jagoda?

Jagody są super. Dla wielu osób urodzonych w drugiej połowie zeszłego stulecia mogą kojarzyć się nie tylko z jagodziankami, pierogami polanymi śmietaną i posypanymi cukrem, ale także ze wspaniałymi wyprawami do lasu, podczas których całe rodziny zbierały jagody do słoików i metalowych kanek.

WPROWADZENIE

Aktualnie na rynku jest wiele środków spożywczych zawierających „jagody”. Stanowią one dobrą żywność samą w sobie, ale są także cenionymi składnikami produktów złożonych bardziej lub mniej przetworzonych. Jagody znajdziemy w wielu kategoriach środków spożywczych m.in.: w sokach, dżemach, czekoladzie, napojach, musach, serkach, jogurtach, piwach, wyrobach cukierniczych czy suplementach diety.

Jagody są w bardzo różny sposób podawane w nazwach i w wykazach składników środków spożywczych. Czasami podane jest tylko słowo „jagoda”, podczas gdy w innych przypadkach pojawiają się: „jagoda leśna”, „jagoda czarna”, „jagoda europejska”. Jest też wiele gatunków roślin, które w nazwie mają jagodę np. „miechunka – jagoda peruwiańska” lub „złota jagoda”.

OŚWIADCZENIA ZDROWOTNE DLA JAGÓD

Dla jagód funkcjonuje wiele nazw i synonimów np. jagoda czarna zwana jest również borówką czarną lub europejską. Kluczowe jest określenie, która nazwa jest nazwą zwyczajową (jeśli nie ma nazwy przewidzianej w przepisach) zrozumiałą przez konsumenta i niewprowadzającą go w błąd. W przypadku borówek i jagód ogromnie pomocne do identyfikacji są ich nazwy łacińskie.

Mają one także kluczowe znaczenie dla składników roślinnych, w odniesieniu do których można stosować oświadczenia zdrowotne.

Jest wiele ciekawych oświadczeń dla owoców borówki czarnej, czyli europejskiej, czyli „jagody (czarnej)” (Vaccinium myrtillus L.). Są też oświadczenia dla innych borówek. Warto zachować ostrożność weryfikując treści, które odnoszą się nie tylko do owoców, ale także liści i ekstraktów. Fakt, że dana treść znajduje się na liście pending (tzn. na liście treści oczekujących na rozpatrzenie) nie jest równoznaczny z możliwością zastosowania składnika w żywności wprowadzanej na rynek UE.

Jagody klasyfikuje się często jako „superfood” i „źródło antyoksydantów”. Tego typu treści również podlegają pod przepisy rozporządzenia 1924/2006[1] w sprawie oświadczeń i stanowią oświadczenia zdrowotne (różnych kategorii).

ZNACZENIE DLA FIRM

Właściwa identyfikacja składnika jest niezbędna do prawidłowego opracowania etykiety, zarówno
w zakresie wykazu składników jak również nazwy środka spożywczego. Właściwa identyfikacja dotyczy również treści dobrowolnych takich jak podkreślanie składnika na froncie opakowania (poza nazwą i wykazem) lub w nazwie marketingowej. Również przedstawienie graficzne powinno wiernie odzwierciedlać zastosowany składnik, aby uniknąć potencjalnego wprowadzenia konsumenta w błąd.

Zgodnie z art. 17 ust. 1. Rozporządzenia 1169/2011[2] „Nazwą środka spożywczego jest jego nazwa przewidziana w przepisach. W przypadku braku takiej nazwy nazwą środka spożywczego jest jego nazwa zwyczajowa, a jeśli nazwa zwyczajowa nie istnieje lub nie jest stosowana, przedstawia się nazwę opisową tego środka spożywczego.”.

Uwzględniając powyższy wymóg należy w pierwszej kolejności sprawdzić czy dla danej żywności funkcjonuje nazwa prawna.

Przykładem nazwy przewidzianej w przepisach jest nazwa „jagoda kamczacka”. Jagoda kamczacka zgodnie z Rozporządzeniem 2018/1991[3] uzyskała zezwolenie na wprowadzenia na rynek jako tradycyjna żywność z państwa trzeciego. Zgodnie z przepisami ta nowa żywność: „jest oznaczana w ramach etykietowania zawierających ją środków spożywczych jako »jagody kamczackie (Lonicera caerulea)«.”

Należy wziąć pod uwagę fakt, że „w ramach etykietowania” nie oznacza podania pełnej nazwy prawnej wyłącznie w wykazie składników. Etykietowanie zgodnie z definicją zawartą w Rozporządzeniu 1169/2011 oznacza „wszelkie napisy, dane szczegółowe, znaki handlowe, nazwy marek, ilustracje lub symbole odnoszące się do danego środka spożywczego i umieszczone na wszelkiego rodzaju opakowaniu, dokumencie, ulotce, etykiecie, opasce lub pierścieniu towarzyszącym takiej żywności lub odnoszącym się do niej;”

Pewną wskazówką określenia nazwy dla „jagód” mogą być również przepisy dotyczące soków, gdzie w dyrektywie[4] podane są jako synonimy: „Borówki czarne (czarne jagody)” (w wersji ang. bilberries), a w rozporządzeniu krajowym wdrażającym te przepisy[5] jest mowa o „czarnych jagodach”.

Konsekwencje podania błędnej nazwy mogą być znaczące ze względu np. na konieczność wycofania produktów z obrotu. W niektórych przypadkach błędna nazwa może być też powodem uznania żywności za zafałszowany artykuł rolno – spożywczy.

[1] Rozporządzenie (WE) nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności (Dz. U. UE. L. z 2006 r. Nr 404, str. 9 z późn. zm.).

[2] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, zmiany rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1924/2006 i (WE) nr 1925/2006 oraz uchylenia dyrektywy Komisji 87/250/EWG, dyrektywy Rady 90/496/EWG, dyrektywy Komisji 1999/10/WE, dyrektywy 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, dyrektyw Komisji 2002/67/WE i 2008/5/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 608/2004 (Dz. U. UE. L. z 2011 r. Nr 304, str. 18 z późn. zm.).

[3] Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2018/1991 z dnia 13 grudnia 2018 r. zezwalające na wprowadzenie na rynek jagód Lonicera caerulea L. jako tradycyjnej żywności z państwa trzeciego zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2283 oraz zmieniające rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2017/2470 (Dz. U. UE. L. z 2018 r. Nr 320, str. 22).

[4] Dyrektywa Rady 2001/112/WE z dnia 20 grudnia 2001 r. odnosząca się do soków owocowych i niektórych podobnych produktów przeznaczonych do spożycia przez ludzi (Dz. U. UE. L. z 2002 r. Nr 10, str. 58 z późn. zm.).

[5] Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 30 września 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie jakości handlowej soków i nektarów owocowych (t.j. Dz. U. z 2014 r. poz. 494 z późn. zm.).