Profilowanie składników odżywczych – opinia naukowa EFSA

Komisja Europejska zwróciła się do EFSA z prośbą o udzielenie informacji o opracowaniu przyszłego ogólnounijnego systemu oznaczania wartości odżywczej z przodu opakowania oraz warunków ograniczania oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności. Co ważne, EFSA nie oceniła ani nie zaproponowała konkretnego modelu profilowania składników odżywczych do żadnego z tych celów.

Eksperci ds. żywienia z EFSA określili składniki odżywcze i nieskładnikowe składniki żywności mające znaczenie dla zdrowia publicznego dla Europejczyków, grupy żywnościowe odgrywające ważną rolę w europejskiej diecie oraz naukowe kryteria wyboru składników odżywczych do profilowania składników odżywczych. Spożycie energii, tłuszczów nasyconych, sodu i dodanych cukrów/wolnych cukrów w Europie jest zbyt wysokie, więc ich zmniejszenie pomogłoby w zwalczaniu chorób przewlekłych związanych z niezdrową dietą. Spożycie błonnika pokarmowego i potasu jest jednak zbyt niskie w większości populacji dorosłych w Europie, więc ich zwiększenie przyczyniłoby się również do poprawy stanu zdrowia. Są to jedne z głównych ustaleń opinii naukowej EFSA dotyczącej profilowania składników odżywczych, opublikowanej 19 kwietnia br.

Szerokie zaangażowanie podczas konsultacji

EFSA przeprowadziła konsultacje społeczne na temat projektu opinii w okresie od listopada 2021 r. do stycznia 2022 r. Dostarczyło to 529 komentarzy od 83 organizacji i osób fizycznych z 21 krajów.

Ana Afonso, kierownik działu ds. żywienia i innowacji żywności w ESFA, powiedziała: „Chcielibyśmy podziękować wszystkim, którzy wnieśli wkład w opinie. Nasi naukowcy badali każdy komentarz i rozważali każde pytanie. Uwagi pomogły nam wyjaśnić zakres naszej oceny i dokładniej określić nasz wkład naukowy na podstawie czynników pozostających poza zakresem kompetencji EFSA”.

Niektóre uwagi wskazywały na nieporozumienia dotyczące roli i odpowiedzialności EFSA w dziedzinie żywienia. Kwestie te zostały omówione w FAQ.

Co dalej?

W ramach strategii „od pola do stołu” Komisja Europejska zamierza zaproponować pod koniec 2022 r. przegląd obowiązujących przepisów dotyczących przekazywania konsumentom informacji na temat żywności. Wkład naukowy EFSA będzie stanowił podstawę wniosku Komisji wraz z innymi dowodami zgromadzonymi przez Komisję. Możesz śledzić przyszłe aktualizacje, które zostaną udostępnione na stronie internetowej Komisji.

• Doradztwo naukowe dotyczące profilowania składników odżywczych w celu opracowania zharmonizowanego obowiązkowego oznaczania wartości odżywczej z przodu opakowania oraz ustalania profili składników odżywczych w celu ograniczenia oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności

Najczęściej zadawane pytania

– Jakie kryteria naukowe powinny być stosowane przy wyborze składników odżywczych do profilowania składników odżywczych?

Wybór składników odżywczych powinien wynikać przede wszystkim z ich znaczenia dla zdrowia publicznego, tj. gdy nadmierne lub nieodpowiednie spożycie wiąże się z niekorzystnymi skutkami dla zdrowia. Mogą one jednak zostać włączone z innych powodów, np. dlatego, że są markerami innych składników odżywczych mających znaczenie dla zdrowia publicznego, lub w celu priorytetowego traktowania spożycia niektórych środków spożywczych w ramach tej samej kategorii żywności.

Na przykład w opinii Trybunału stwierdzamy, że osoby zarządzające ryzykiem mogą zdecydować się na włączenie niektórych kwasów omega-3 do modeli profilowania składników odżywczych, aby zachęcić do spożywania ryb zgodnie z ich zaleceniami żywieniowymi. Mogą one podjąć taką decyzję, mimo że dane dotyczące spożycia tych kwasów tłuszczowych są niewystarczające, aby stwierdzić, czy są one spożywane w odpowiednich ilościach.

– Jakie składniki odżywcze można wziąć pod uwagę w modelach profilowania składników odżywczych?

W modelach profilowania składników odżywczych można uwzględnić następujące elementy:

• Spożycie tłuszczów nasyconych, sodu i dodanych/wolnych cukrów przekracza zalecenia żywieniowe w większości populacji europejskich, a nadmierne spożycie wiąże się z niekorzystnymi skutkami dla zdrowia.
• Biorąc pod uwagę dużą częstość występowania nadwagi i otyłości w Europie, spadek spożycia energii ma znaczenie dla zdrowia publicznego dla ludności Europy.
• Spożycie błonnika pokarmowego i potasu jest niewystarczające w większości populacji dorosłych w Europie, a nieodpowiednie spożycie wiąże się z niekorzystnymi skutkami dla zdrowia.
• Spożycie żelaza, wapnia, witaminy D, folianów i jodu jest niewystarczające w określonych subpopulacjach. Podczas gdy zwiększenie spożycia tych składników odżywczych często nie wystarcza do zaspokojenia potrzeb, niektóre rodzaje żywności/grupy spożywcze wnoszą istotny wkład w ich spożycie. Kwestie te są zazwyczaj uwzględniane w krajowych strategiach politycznych lub w indywidualnych opiniach.

– Jakie są główne grupy żywnościowe przyczyniające się do odżywiania się w Europie?

Role dietetyczne i względny wkład różnych grup żywnościowych różnią się w poszczególnych krajach europejskich ze względu na nawyki żywieniowe i tradycje.

Obejmują one żywność skrobiową (głównie zboża i ziemniaki), owoce i warzywa, rośliny strączkowe i strączkowe, mleko i przetwory mleczne, mięso i produkty mięsne, ryby i skorupiaki, orzechy i nasiona oraz napoje bezalkoholowe, zgodnie z krajowymi wytycznymi żywieniowymi w państwach członkowskich.

– Jakie grupy żywności są zalecane na szczeblu krajowym?

Krajowe wytyczne zachęcają do spożywania pełnych ziaren, owoców i warzyw, orzechów i nasion, mleka o obniżonej zawartości tłuszczu i przetworów mlecznych, ryb i wody. Produkty spożywcze o wysokiej zawartości tłuszczów nasyconych, cukrów i/lub sodu w wyniku przetwarzania żywności są zazwyczaj odradzana do spożycia, nawet w ramach tych kategorii żywności.

Krajowe wytyczne zachęcają również do regularnego spożywania roślin strączkowych i roślin strączkowych jako zastępujących częściowo mięso (w szczególności mięso czerwone i przetworzone mięso) oraz do spożywania olejów roślinnych bogatych w tłuszcze jednonienasycone i wielonienasycone (np. oleje z oliwek, słonecznika, kukurydzy i rzepaku) zamiast tłuszczów o wysokiej zawartości nasyconych kwasów tłuszczowych (np. oleje palmowe i kokosowe, masło i inne tłuszcze zwierzęce).

– Czy EFSA została poproszona o ustalenie profili składników odżywczych na potrzeby etykietowania z przodu opakowania oraz ograniczenia oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności? Dlaczego EFSA nie udziela pełnej porady na temat sposobu ustalania profili składników odżywczych?

Komisja Europejska jako podmiot zarządzający ryzykiem zaproponuje model profilowania składników odżywczych, który ma być stosowany do tych dwóch różnych celów. Nie jest to zadanie dla EFSA.

Eksperci EFSA stwierdzili, że te same względy naukowe mogą stanowić podstawę dla ustanowienia modeli profilowania składników odżywczych do obu celów. Osoby zarządzające ryzykiem mogą jednak zdecydować, czy do każdego celu stosuje się ten sam model czy różne modele.

Komisja Europejska zwróciła się o opinię naukową jedynie w odniesieniu do niektórych konkretnych aspektów: identyfikacja składników odżywczych i składników innych niż składniki odżywcze (np. energia, błonnik pokarmowy) mających znaczenie dla zdrowia publicznego dla populacji europejskich, grup żywności odgrywających ważną rolę w europejskiej diecie oraz kryteriów, które mogłyby przyświecać w doborze składników odżywczych i składników żywności niebędących składnikami pokarmowymi w modelach profilowania składników odżywczych.

EFSA nie została poproszona o: czy profile składników odżywczych powinny być ustalane dla całej żywności i/lub dla kategorii żywności; o podejściu do obliczania profili; o wybór ilości referencyjnej/podstawowej dla profili składników odżywczych (tj. na energię, masę lub jednostkę objętości produktu vs na porcję); lub, o wykonalność i testowanie modeli profilowania składników odżywczych. Aspekty te zostały omówione przez EFSA w 2008 r. w sprawie ustalania profili składników odżywczych w odniesieniu do żywności opatrzonej oświadczeniami żywieniowymi i zdrowotnymi, ale nie wchodziły w zakres stosowania w 2022 r.

Źródło: https://www.efsa.europa.eu/en/news/nutrient-profiling-scientific-advice-eu-farm-fork-initiative