Wpływ na środowisko opakowań plastikowych oraz powlekanego papieru o podobnych funkcjach jest podobny – wynika z badań przeprowadzonych przez polskie, niemieckie i belgijskie instytuty badawcze i uczelnie.

Dobiega końca REPAC² - projekt badawczy, którego celem jest wspieranie wdrażania funkcjonalnych i nadających się do recyklingu powlekanych materiałów papierowych i tekturowych do zastosowań w opakowaniach żywności. Zaangażowane w niego są instytucje specjalizujące się w badaniu i rozwoju opakowań z kilku krajów. Polskę reprezentuje stowarzyszenie NATUREEF i Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny.

W trakcie projektu wytypowane i zebrane zostały komercyjnie dostępne u europejskich producentów powlekane materiały opakowaniowe z papieru i tektury. Materiały zostały poddane wszechstronnym testom pod względem tego jak chronią przechowywaną w wyprodukowanych z nich opakowaniach żywność oraz jak można je recyklingować.

Ważnym aspektem było zbadanie, jak mogą one zastępować odpowiedniki ze stosowanego na szeroką skalę laminatu z tworzywa lub laminatu z udziałem papieru. W tym celu uczestnicy projektu zbadali i porównali z tego rodzaju odpowiednikami ich wpływ na środowisko w całym cyklu życia – od produkcji po recykling. Analiza obejmowała sześć opakowań popularnych produktów takich jak trufle czekoladowe, czekolada, fruit rollsy, herbata, krojone salami oraz krakersy. W analizie wykorzystano zaawansowane oprogramowanie SimaPro i bazę Ecoinvent służącą do analizowania przepływów materiałowych. Badany był każdy aspekt wpływu na środowisko. Np. w przypadku transportu pokonane kilometry przeliczane były na ślad węglowy, wpływ na powiększanie się dziury ozonowej, uwzględniona została eutrofizacja, zużycie wody i zasobów. Uwzględniono również na ile opakowania nadają się do recyklingu. Efektem jest albo pojedynczy wskaźnik w postaci ilości wyemitowanego CO2, albo zestaw wskaźników.

Pierwszy wniosek jaki płynie z analizy: opakowania, zarówno z dotychczasowych materiałów, jak i z powlekanego papieru, mają stosunkowo nieduży udział w presji na środowisko, wynoszący od 2% do 15% całego produktu. Oznacza to, że produkty spożywcze same w sobie generują o wiele większy wpływ niż opakowania. Wniosek drugi: Różnice w śladzie środowiskowym między opakowaniami był bardzo niewielki.

– W przypadku dwóch nieco mniejszy ślad miały dotychczasowe opakowania, w przypadku dwóch był on podobny, a w przypadku dwóch nieco mniejszy był w przypadku powlekanego papieru. Nie możemy więc powiedzieć jednoznacznie, że to, jakiego materiału się używa, zmienia sytuację w zakresie wpływu na środowisko – komentuje prof. Tomasz Nitkiewicz z Politechniki Częstochowskiej, ekspert Stowarzyszenia NATUREEF, który prowadził badania. Tym niemniej, warto docenić potencjał opakowań z papieru powlekanego w zakresie obiegu zamkniętego (ponowne wykorzystanie oraz recykling) oraz odnawialnego charakteru zasobu, które są zdecydowanie lepsze od opakowań z tworzyw czy laminatów. Jest to istotne w strategicznej perspektywie i może stanowić kluczowy czynnik w podejmowaniu decyzji o doborze opakowania dla produktów spożywczych.

Urządzenie do pomiaru sorpcji wody wykorzystywane w badaniach w ramach projektu REPAC². Fot. Fraunhofer-Institut für Verfahrenstechnik und Verpackung IVV

Z badania wynika również, że niezbyt duży wpływ na całościową ocenę opakowania ma jego przydatność do recyklingu. Korzyści w postaci mniejszego śladu węglowego lub środowiskowego stają się bardziej zauważalne, jeśli do produkcji opakowania użyjemy recyklatu. Znaczenie dla śladu środowiskowego i węglowego ma również gramatura papieru. Większa waga opakowania oznacza więcej papieru i większy wpływ transportu. Ale gdy papier jest cieńszy i nie stanowi odpowiedniej barierowości, to nie chroni produktów sposób wystarczający i również może wpływać negatywnie na ślad środowiskowy poprzez straty produktu.

We wrześniu podczas webinarium  Stowarzyszenie NATUREEF opublikuje raporty z przeprowadzonych badań dot. oceny cyklu życia opakowań z papieru powlekanego i tworzyw sztucznych.  Końcowym efektem projektu będą rekomendacje dla producentów opakowań i żywności na temat tego, jak dobierać opakowania, aby dążyć do zmniejszenia śladu węglowego. Uwzględnione w nich będą parametry techniczne i recyklowalność opakowań oraz długość tzw. shelf life żywności, która jest w nie zapakowana. Całość badań współfinansowanego przez NCBiR w ramach inicjatywy CORNET projektu REPAC2 opublikowana zostanie w Białej Księdze.

- Cieszy nas, że w całym projekcie zaangażowane były firmy i pracowaliśmy na komercyjnie dostępnych produktach. Co prawda nie mieliśmy dostępu do 100 proc. informacji o parametrach materiałów ze względu na tajemnicę przedsiębiorstw, ale dzięki modelowaniu udało nam się i tak na bezprecendensową skalę przeanalizować wpływ na środowisko badanych opakowań – mówi Jaśmina Solecka, prezes Stowarzyszenia NATUREEF. - Ze strony przemysłu, w tym firm zrzeszonych w Stowarzyszeniu widzimy duże zainteresowanie wynikami Repac2. Są one dla nich ważną wskazówką co do tego, jakie opakowania wdrażać w jakiej sytuacji. Okazuje się, że nie ma tu prostej odpowiedzi, a pod uwagę trzeba brać wiele czynników takich jak dostępność materiałów i parametry technologiczne opakowania.

Producenci opakowań i żywności zainteresowani tym tematem poznają różnice w śladzie środowiskowym pomiędzy opakowaniami z tworzywa sztucznego, a tymi z papieru powlekanego oraz procesy, na które należy zwrócić uwagę, aby obniżyć ślad środowiskowy podczas webinarium organizowanego przez stowarzyszenie NATUREEF, które odbędzie się 27 września 2023r. Podczas spotkania online prof. Tomasz Nitkiewicz przybliży tę tematykę na podstawie studiów przypadku odnoszących się do organizacji i konkretnych produktów. Zapisy i informacje o spotkaniu znaleźć można za pośrednictwem strony NATUREEF oraz bezpośrednio na: https://natureef.clickmeeting.com/papier-czy-tworzywo-sztuczne-slad-srodowiskowy-i-weglowy-/register

Projekt REPAC² jest współfinansowany przez
Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w ramach Inicjatywy Cornet