Eksport zbóż – wzrost wartości, spadek wolumenu

W 2021 r. wolumen eksportu zbóż był niższy o 6% niż rok wcześniej. Pozostał jednak na historycznie wysokim poziomie. W dodatku, istotny wzrost cen zbóż na rynku globalnym mocno wsparł wyniki sprzedaży zagranicznej w ujęciu wartościowym. Wartość eksportu przekroczyła 1,9 mld euro i była wyższa o 12% w porównaniu do roku 2020.

Na łączne wyniki eksportu istotny pozytywny wpływ miała rosnąca sprzedaż w drugiej części sezonu 2020/21 oraz na początku bieżącego sezonu. Od stycznia do września br. za granicę sprzedano 5,8 mln t zbóż oraz mąki, tj. o 8% więcej niż w analogicznej części roku 2020. Z kolei czwarty kwartał przyniósł spadek sprzedaży. Eksport w tym okresie był niższy o 27% niż rok wcześniej. W ubiegłym roku wyhamował eksport pszenicy (-23%), która dominuje w strukturze polskiego eksportu. Przez większą część roku sprzedaż była niższa w relacji rocznej. Ujemna dynamika zwiększyła się w czwartym kwartale. Niższy był też eksport żyta (-18%), co było efektem spadku sprzedaży w drugiej połowie 2021 r. Z kolei silne wzrosty, przekraczające 50% r/r, odnotowano w przypadku jęczmienia, owsa i kukurydzy. Jednak nie zrekompensowało to mniejszej sprzedaży pszenicy i żyta.

Pomimo mniejszego wolumenu, eksport w ujęciu wartościowym zwiększył się. Było to efektem zwyżki cen na globalnym i europejskim rynku zbóż. Jak wynika z danych GUS, średnie ceny pszenicy i kukurydzy w 2021 r. były w Polsce wyższe średnio o 30% niż przed rokiem. Za żyto płacono o 27% więcej, zaś za jęczmień o 25% więcej. Dynamiki roczne zwiększyły się pod koniec roku, do 50-60%.

Na strukturę geograficzną eksportu pszenicy istotny wpływ ma bieżący popyt w krajach Afryki oraz Półwyspu Arabskiego. W ubiegłym roku odnotowano niższe zakupy ziarna  z Polski przez Arabię Saudyjską, która w 2020 r. była największym odbiorcą tego zboża. W ubiegłym roku Saudyjczycy kupili prawie o 1 mln t mniej ziarna z Polski. Mocno spadł też eksport do RPA (o prawie 600 tys. t). Wzrosty odnotowano z kolei w sprzedaży do Algierii i Maroka.

Eksport rzepaku i oleju rzepakowego

W całym 2021 r. za granicę trafiło 352 tys. t rzepaku, tj. o 14% mniej niż rok wcześniej. Wartość eksportu zwiększyła się r/r, o 3%, osiągając 181 mln euro. W przypadku oleju rzepakowego odnotowano zarówno wzrost wolumenu eksportu (+30%), jak i wartości (+58%). Podobnie jak na rynku zbóż, wzrost cen transakcyjnych, mocno podniósł wartość sprzedaży zagranicznej.

Eksport rzepaku zarówno w pierwszej jak i drugiej połowie ubiegłego roku był niższy w relacji rocznej. Dynamika w okresie pierwszych sześciu miesięcy wyniosła -10%, zaś w kolejnym półroczu zwiększyła się do -16%. Z kolei na rynku oleju rzepakowego osiągnięto wysoki wzrost wolumenu eksportu. Był to efekt wysokiej sprzedaży w pierwszej części roku 2021, kiedy to dodatnia dynamika wyniosła 56%. W drugiej połowie roku tempo wzrostu zmniejszyło się do 6%.

Na rynku roślin oleistych odnotowano silny wzrost cen w ubiegłym roku, co wspierało wzrost eksportu w ujęciu wartościowym. Średnia cena skupu rzepaku, w zakładach monitorowanych prze MinRol, wyniosła 2 376 zł/t i była wyższa o 40% niż rok wcześniej. Ceny szczególnie szybko rosły w drugiej połowie roku. W grudniu dynamika roczna wyniosła 76%, zaś średnia cena przekroczyła 3 100 zł/t. Podrożał również olej rzepakowy. W całym roku 2021 dynamika wyniosła 30%. Podobnie, jak w przypadku nasion rzepaku, szybszy tempo odnotowano pod koniec roku, pow. 50% r/r.