Istota dokumentu

Wspólne Centrum Badawcze (ang. Joint Research Centre) opublikowało dokument pt. „W kierunku zrównoważonych systemów żywnościowych: analiza środków polityki UE ustanawiających wymagania dotyczące zrównoważenia środowiskowego” (ang. Towards sustainable food systems: an analysis of EU policy measures setting environmental sustainability requirements). W ramach badań przeprowadzono ocenę aktualnego stanu oraz przyszłych skutków wpływu unijnego systemu żywnościowego na środowisko. Istotą raportu była ocena regulacji prawnych mających wpływ na poprawę zrównoważonego charakteru produktów spożywczych oraz środowisko, ponieważ odgrywają one kluczową rolę w procesie transformacji w kierunku zero emisyjności w roku 2050. 

Główne tezy 

Główna teza zawarta w dokumencie dotyczy tego, iż sektor spożywczy wywiera znaczący wpływ na środowisko, dlatego prawidłowe ukształtowanie systemu prawnego ma kluczowe znaczenie dla ochrony środowiska oraz zrównoważonego rozwoju. Jako jedną z barier stojących na przeszkodzie realizacji unijnych celów związanych z ochroną środowiska oraz zmniejszaniem oddziaływania branży spożywczej są różnice wynikające z przepisów prawnych obowiązujących w poszczególnych państwach członkowskich. Oprócz tego zauważono, że wpływ na środowisko jaki ma miejsce na poszczególnych etapach łańcucha produkcji nie znajduje odzwierciedlenia w przepisach, co w konsekwencji przyczynia się do tego, iż wpływ systemu żywnościowego UE na środowisko nie jest uwzględniany horyzontalnie i spójnie w obowiązujących przepisach. Kolejnym problemem jest marnowanie żywności, które obecnie nie jest skutecznie monitorowane, co utrudnia wdrażanie planów i działań mających na celu zmniejszenie skali tego zjawiska. 

Treść raportu 

Raport został podzielony na osiem sekcji, wśród których znalazły się m.in. wpływ systemu żywnościowego UE na środowisko, przegląd literatury, analiza potencjalnych skutków środków z zakresu polityki oraz obecnych środków, marnotrawienie żywności i wytwarzanie odpadów wraz z omówieniem inicjatyw w tym zakresie oraz analiza unijnego kodeksu postępowanie w zakresie odpowiedzialnego prowadzenia działalności spożywczej i praktyk marketingowych. Raport stanowi również próbę odpowiedzi na kilka pytań badawczych takich jak np.: jaki jest wpływ na środowisko i związane z nim istotne działania w systemach żywnościowych w Unii Europejskiej; w jaki sposób wpływ systemu żywnościowego UE na środowisko może nadal ewoluować bez dalszych działań politycznych; jakie są skutki konkretnych środków z zakresu polityki dla wpływu systemu żywnościowego na środowisko.

Wnioski 

Raport zawiera również szereg wniosków dotyczących m.in. przyszłości systemów żywnościowych w kontekście środowiska. Autorzy wskazują na bardzo duży związek między legislacja, a stopniem ochrony środowiska w kontekście systemów żywności. Podkreślono, że brak skutecznych przepisów prawnych spotęguje utrzymanie obecnej tendencji silnego wpływu produkcji żywności na środowisko, co przyniesie tzw. efekt kaskadowy, wzmocniony przez rosnące skutki zmiany klimatu, utraty różnorodności biologicznej oraz deficytu wody. W konsekwencji konieczne staje się wzmacnianie podejścia systemowego do zrównoważonej produkcji żywności. Oznacza to, że poszczególne polityki sektorowe (np. Wspólna Polityka Rolna) powinny wywierać wpływ na każdy podmiot uczestniczący w łańcuchu produkcji żywności oraz uwzględniać społeczne, gospodarcze i środowiskowe przyczyny i konsekwencje problemów w systemie żywnościowym lub wpływające na niego, a także ich relacje, pętle sprzężenia zwrotnego i możliwe rozwiązania. 

Pełen tekst dokumentu dostępny jest pod adresem: 

https://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/handle/JRC134433