Ogólny kontekst 

W Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej opublikowane zostało zalecenie Komisji (UE) 2024/907 z dnia 22 marca 2024 r. w sprawie monitorowania obecności niklu w żywności. Nikiel jest substancją, której obecność w żywności może wynikać zarówno ze źródeł naturalnych, jak i antropogenicznych, jednakże przewlekłe narażenie drogą pokarmową na tę substancję może wpływać szkodliwe na rozrodczość i toksyczność rozwojową. 

Dotychczasowa ocena niklu

Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) w dniu 24 września 2020 r. dokonał aktualizacji oceny ryzyka związanego z niklem w żywności i wodzie pitnej. Zgodnie z wnioskami przedstawionymi przez Urząd, nikiel może mieć wpływ przewlekły oraz działanie ostre, a na podstawie krytycznego wpływu przewlekłego w postaci utraty ciąży ustalono tolerowane dzienne pobranie (TDI) na poziomie 13 μg/kg masy ciała. Badania wykazały, że tolerowane dzienne pobranie tej substancji było przekroczone u małych dzieci, dzieci w wieku od 36 miesięcy do 10 lat, a także, w niektórych przypadkach, u niemowląt. Oprócz tego stwierdzono krytyczne działanie ostre polegające na nawrotach zmian egzematycznych u osób uczulonych na nikiel (około 15 % populacji). Najniższy poziom, przy którym obserwuje się szkodliwe zmiany w odniesieniu do działania ostrego, wynosi 4,3 μg niklu/kg masy ciała. W celu zapobieżenia negatywnym skutkom spożywania niklu konieczny jest margines narażenia (MOE) wynoszący co najmniej 30, który nie został osiągnięty. Ze względu na brak pełnych danych oraz ryzyko związane z narażeniem na nikiel, konieczne stało się gromadzenie dalszych danych na ten temat. 

Plan monitorowania 

Państwa członkowskie UE zostały zobowiązane do współpracy z podmiotami prowadzącymi przedsiębiorstwa spożywcze do monitorowania występowania niklu w żywności w latach 2025, 2026 i 2027. Monitorowanie ma objąć suplementy diety, czekoladę, wyroby czekoladowe do smarowania, produkty do smarowania z orzechów, ziarna kakaowe, produkty na bazie zbóż (w szczególności śniadaniowe przetwory zbożowe, płatki zbożowe i produkty z mielonego owsa), zupy gotowe do spożycia, kawę, herbatę, warzywa, wodorosty morskie, nasiona oleiste, produkty na bazie soi, takie jak tofu i napoje na bazie soi, nasiona roślin strączkowych, orzechy, ryby i inną żywność pochodzenia morskiego. Oprócz śledzenia obecności niklu w ww. produktach, państwa członkowskie zostały zobowiązane do gromadzenia wiedzy na temat środków ograniczających ryzyko służących obniżeniu poziomów niklu w żywności, a także wdrażania ich np. wśród rolników i podmiotów prowadzących przedsiębiorstwa spożywcze. Zgodnie pkt 5 niniejszych zaleceń „W przypadku próbek czekolady należy podawać zawartość masy kakaowej w próbce. W przypadku próbek herbaty należy podawać rodzaj lub gatunek herbaty, w tym jego łacińską nazwę. W przypadku wodorostów należy podawać gatunek, w tym jego łacińską nazwę, oraz informację, czy dane dotyczą świeżych czy suchych wodorostów morskich.”. 

Pełna treść zaleceń jest dostępna pod adresem:

https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:32024H0907&qid=1712910208179