Zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. wyróżnia się 14 substancji alergennych, które objęte są obowiązkiem znakowania – gluten, mleko, soja, musztarda, seler, orzeszki ziemne, sezam, siarczyny, łubin, jaja, orzechy, skorupiaki, ryby i mięczaki.

Skala problemu

Alergeny stanowią poważny problem występowania zanieczyszczeń żywności. Na różnego rodzaju schorzenia o podłożu alergicznym cierpi rocznie ok 17 milionów ludzi. W ciągu ostatnich 10 lat liczba dzieci cierpiących na alergię podwoiła się (EAACI, 2012). Najczęstszą przyczyną (75%) alergii wśród najmłodszych stanowią jaja, orzechy ziemne, mleko krowie, ryby oraz inne orzechy. Wśród dorosłych (50%) – owoce egzotyczne i orzechy ziemne. Połowa wstrząsów anafilaktycznych powodowana jest orzechami ziemnymi.

Zgodnie z opinią EFSA, alergie wywołane żywnością w roku 2014 stanowiły 1% wszystkich alergii ogółem natomiast wstrząs anafilaktyczny wywołany alergenami z żywności stanowił 0,1/1,000,000 przypadków śmiertelnych w ciągu roku. Niestety problem ten wciąż stale rośnie.

W roku 2016 w systemie RASFF zarejestrowano 107 alertów związanych z alergenami. Zważając na istotę problemu, obecność alergenów musi być kontrolowana, a informacja o ich obecności obowiązkowo umieszczana na etykiecie produktu, tak aby dla każdego konsumenta była widoczna.

ZOBACZ: NAWIGATOR ALERGENY W ŻYWNOŚCI

Jakie produkty spożywcze najczęściej były przedmiotem alertów RASFF w 2016 roku?

Najczęściej zgłaszanymi produktami były warzywa i owoce, ryby i przetwory, żywność dietetyczna, wzbogacana oraz suplementy. Częstym powodem zgłoszeń były również produkty zbożowe i piekarnicze, a także drób oraz mięso, małże, orzechy i mleko.

Najwięcej zgłoszeń odnotowano w takich państwach, jak Niemcy, Włochy, Hiszpania, Chiny, Turcja czy Stany Zjednoczone.

Poniżej przedstawiamy wykres produktów zanieczyszczonych alergenami zgłoszonych do systemu RASFF na podstawie danych z 2016 r.

Jak kontrolować ryzyko związane z występowaniem alergenów?

Zaczynając od samego początku – na poziomie gospodarstwa rolnego. Przede wszystkim istotna jest kontrola dostawców surowców, przechowywanie oraz transport. Należy również dobrze zorganizować harmonogramy produkcji oraz procedury oczyszczania. Wszystkie te zabiegi należy zastosować równocześnie, aby całkowicie wyeliminować ryzyko zanieczyszczenia krzyżowego alergenami.

Na poziomie produkcji należy wdrożyć zintegrowany system zarządzania alergenami. Konieczne jest wprowadzenie szczegółowego planu kontroli dostawców, rozdzielenie linii produkcji z alergenami oraz tych linii, na których one nie występują. W przypadku konieczności istotna również jest procedura wycofania produktu. Należy także dbać o zgodność etykiety z obowiązującymi deklaracjami obecności alergenów w produkcie.

Na samym końcu łańcucha dostaw stoi konsument. Jego obowiązkiem powinno być sprawdzanie etykiet oraz informacji na opakowaniach w celu uniknięcia narażenia zdrowia lub życia w przypadku alergii.

Jeżeli zastosujemy środki zapobiegawcze na każdym etapie produkcji – „od pola do stołu” –  jesteśmy w stanie zminimalizować ryzyko związane z występowaniem alergenów w produktach spożywczych.

Lista kontrolna alergenów w zakładzie:

Zapraszamy do pobrania listy kontrolnej alergenów w zakładzie przygotowanej  przez Food Standards Agency (opracowane przez redakcję FoodFakty w języku polskim). Check-lista uwzględnia najlepsze praktyki stosowane przez przetwórców spożywczych. Poradnik, opisuje w sposób szczegółowy środki, które powinniśmy zastosować w celu minimalizacji ryzyka zakażenia produktu alergenami. 

Lista kontrolna (Food Standards Agency) – zarządzanie alergenami w zakładzie produkcyjnym