Rynek produktów plant-based stanowi coraz szybciej rozwijającą się gałąź przemysłu spożywczego. Wzrost zainteresowania konsumentów produktami pochodzenia roślinnego oraz roślinnych zamienników mięsa skłania producentów do wprowadzania na rynek nowych produktów. Z tego względu problematyka znakowania produktów roślinnych oraz prawidłowego kwalifikowania poszczególnych składników produktów oznaczonych jako wegetariańskie lub wegańskie stanowi coraz częściej problem, z którym muszą mierzyć się producenci żywności. 

Kwestia ta została podniesiona w trakcie eFORUM plant-based, zorganizowanego przez FoodFakty 30 września 2021 r., kiedy w trakcie dyskusji z uczestnikami wydarzenia pojawił się problem stosowania dodatku E120 w produktach typu wece. Pod tą nazwą kryje się koszenila, zwana także kwasem karminowy lub karminem. Jest to czerwony barwnik, który pozyskiwany jest z owadów – czerwców kaktusowych (Dactylopius coccus). Owady są zabijane przy użyciu wysokiej temperatury, a następnie pozyskuje się z nich ekstrakt w postaci suchej masy stanowiącej gotowy do użycia barwnik, który może być stosowany także w żywności. 

Unijny wykaz dodatków do żywności dopuszczonych do stosowania został ujęty w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1333/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie dodatków do żywności. Niniejsze rozporządzenie w pierwotnym brzmieniu nie zezwalało na stosowanie dodatku w postaci kwasu karminowego. Substancja ta została dopuszczona do stosowania jako dodatek do żywności dopiero na mocy rozporządzenia Komisji (UE) nr 1129/2011 z dnia 11 listopada 2011 r. zmieniającego załącznik II do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1333/2008 poprzez ustanowienie unijnego wykazu dodatków do żywności, które znowelizowało dotychczasowy wykaz dodatków. Warto przy tym podkreślić, iż początkowo substancja oznaczona symbolem E120 nosiła nazwę „„Koszenila, kwas karminowy, karminy”, która na mocy rozporządzenia Komisji (UE) 2018/1472 z dnia 28 września 2018 r. zmieniające załącznik II do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1333/2008 oraz załącznik do rozporządzenia Komisji (UE) nr 231/2012 w odniesieniu do koszenili, kwasu karminowego, karminów (E 120), została zastąpiona obecnie obowiązującą nazwą, tj. „Kwas karminowy, karmin”. W efekcie, karmin zaczął być stosowany jako dodatek do żywności. Czy jednak produkt odpowiedni dla wegan i wegetarian i czy jako taki może być znakowany? Aby odpowiedzieć na to pytanie należy sięgnąć do odpowiednich przepisów definiujących takie produkty. 

W polskim porządku prawnym, na gruncie znakowania produktów przy pomocy oznaczeń odwołujących się do ich wegańskiego lub wegetariańskiego charakteru, szczególnie istotne znacznie ma Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 grudnia 2014 r. w sprawie znakowania poszczególnych rodzajów środków spożywczych (Dz. U. 2015 poz. 29 z późn. zm.). Zgodnie z § 1 niniejszego rozporządzenia, środek spożywczy może zawierać oznaczenie „produkt może być spożywany przez wegetarian” albo „odpowiedni dla wegetarian” pod warunkiem że środek ten nie zawiera składników pozyskanych ze zwierząt lub że produkty pozyskane ze zwierząt nie były używane w procesie jego produkcji. Natomiast w przypadku produktów wegańskich, środek spożywczy może zawierać oznaczenie „produkt może być spożywany przez wegan” albo „odpowiedni dla wegan” – pod warunkiem że środek ten nie zawiera żadnych składników pochodzenia zwierzęcego lub że produkty pochodzenia zwierzęcego nie były używane w procesie jego produkcji. 

Pełen tekst rozporządzenia w sprawie znakowania poszczególnych rodzajów środków spożywczych dostępny jest pod adresem: 

http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20150000029/O/D20150029.pdf 

Istotne znaczenie z punktu widzenia znakowania produktów wegańskich i wegetariańskich ma możliwość posługiwania się przez producentów symbolem tzw. „V-Label”. Wymagania stawiane produktom znakowanym przy użyciu tego symbolu określone zostały określone przez V-Label, gdzie zgodnie z zaproponowaną definicją „Produkt, składniki uznaje się za wegańskie, jeśli nie są pochodzenia zwierzęcego i na żadnym etapie ich pozyskiwania, produkcji i przetwarzania nie użyto ani nie zastosowano:

- składników, wyciągów, ekstraktów jak również dodatków, nośników, aromatów, enzymów i tym podobnych substancji pochodzenia zwierzęcego.

- substancji pomocniczych pochodzenia zwierzęcego, które są używane w procesie produkcji nawet jeśli nie występują w produkcie końcowym,

- substancji pochodzenia zwierzęcego, które nie są dodatkami,

- ale są stosowane w ten sam sposób i w tym samym celu”. 

Pozostałe kryteria V-Label dostępne są na stronie:

https://www.v-label.eu/pl/kryteria-v-label 

Biorąc pod uwagę zarówno charakterystykę produktów wegańskich oraz kryteria V-Label, wydaje się, że produkty zawierające składnik E120 nie powinny być znakowane jako wegańskie, ponieważ barwnik ten pochodzi od owadów, które uznawane są za zwierzęta. W przypadku wytwarzania produktów wegańskich i wegetariańskich, producenci są zobowiązani do zapewnienia odpowiednich warunków produkcji, które wykluczą także możliwość przypadkowego zanieczyszczenia (tzw. zanieczyszczenia krzyżowego) oraz wdrożenia odpowiednich procedur minimalizujących takie ryzyko. 

Pracujesz na co dzień z prawem żywnościowym? Chcesz wiedzieć jakie akty prawne są szczególnie istotne dla branży spożywczej? Zapisz się na szkolenie dotyczące podstawowych aktów w prawie żywnościowym, w trakcie którego dowiesz się, jakie regulacje na pewno powinieneś/powinnaś znać!

https://foodfakty.pl/podstawowe-akty-w-prawie-zywnosciowym  

Interesują Cię zasady prawa żywnościowego? Chcesz wiedzieć do przestrzegania jakich zasad zobowiązany jest każdy uczestnik łańcucha żywnościowego w branży spożywczej? Zapisz się na szkolenie dotyczące praktycznego stosowania zasad prawa żywnościowego!

https://foodfakty.pl/zasady-prawa-zywnosciowego-w-praktyce