Etykietowanie żywności – co powinny zawierać wykazy i jak to czytać?

Współczesny konsument musi być konsumentem świadomym. Napierają na nas informacje z każdej strony. Nawet na opakowaniach żywności. Które informacje powinny być zamieszczane na etykietach obligatoryjnie, a które dobrowolnie? Jak je czytać? A przede wszystkim - jak się w tym nie pogubić? Warto przyjrzeć się bliżej unijnym zasadom etykietowania stworzonym przy współpracy z Europejskim Urzędem ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA).

Każdy klient sklepu, zanim weźmie do ręki dany produkt i wrzuci go do koszyka powinien mieć pewność, że zabierze ze sobą towar, który w pełni spełnia jego oczekiwania. Co powinna zatem zawierać etykieta produktowa? Przede wszystkim nazwę i dane producenta (albo podmiotu wprowadzającego żywność do obrotu), a także nazwę produktu - a tam, gdzie możliwe, nazwa handlowa (jeśli nie ma takowej, wówczas zwyczajową lub opisową).

Wykaz składników powinien być przedstawiony w kolejności malejącej. To znaczy te, których w danym produkcie jest najwięcej pisząc z początkiem wykazu i kolejno ustawić je według udziału procentowego - najwięcej na początku, najmniej na końcu. Etykieta powinna zawierać również informacje o alergenach (najczęściej wyróżnione w wykazie składników).

Termin przydatności do spożycia to kolejny element, na który należy zwrócić uwagę. W tym zakresie występują dwa typy komunikatów:

• Pierwszy z nich „Należy spożyć do…” wskazuje maksymalną datę, do kiedy dany produkt musi być spożyty. Sięganie po jego upływie może stanowić bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia. Tak oznakowane są najczęściej produkty nietrwałe mikrobiologicznie produkty mleczne, mięso, ryby, produkty garmażeryjne.
• Drugi typ komunikatów „najlepiej spożyć przed” odnosi się do daty minimalnej trwałości. To orientacyjna data wskazująca okres, w trakcie którego żywność zachowuje najlepszą jakość - pod warunkiem przechowywania jej we właściwych warunkach podanych w oznakowaniu. Po tym terminie należy samemu sprawdzić, czy konkretny towar nadaje się jeszcze do spożycia, czy też uległ już zepsuciu. Data minimalnej trwałości podawana jest na produktach trwałych mikrobiologicznie, takich jak na przykład: kasze, makarony, cukierki, mąka, olej, konserwy.

Dodatkowo na każdym opakowaniu produktu spożywczego powinien być podany opis warunków przechowywania, które muszą być przestrzegane przez konsumenta, aby żywność była bezpieczna we wskazanym terminie. Co to oznacza? Przykładowo czy trzeba go trzymać w lodówce, czy też w temperaturze pokojowej.

Informacje o wartości odżywczej to kolejny element etykiety produktowej, na który warto zwrócić uwagę. Z wyjątkiem m.in. gumy do żucia, przyprawy, soli, żywności w małych opakowaniach, jest ona podawana w formie tabeli albo w formacie liniowym. Za jej pomocą wyszczególnia się wartość energetyczną i zawartość tłuszczu, a także kwasy tłuszczowe nasycone, węglowodany, cukry, białka oraz sól (dodatkowo może zostać uzupełniona o inne składniki np. błonnik, witaminy, składniki mineralne). Informacje te podawane są w przeliczeniu na 100 g lub 100 ml produktu, czasem także na porcję. Tego typu dane ułatwiają zdrowe wybory żywieniowe. Pomagają w stosowaniu odpowiedniej diety np. ograniczanie spożycia soli, cukrów czy tłuszczy. Mogą być pomocne w profilaktyce chorób dietozależnych (np. nadwagi, otyłości, cukrzycy, nadciśnienia).

W dokonywaniu świadomych wyborów żywieniowych istotną rolę odgrywa Referencyjna Wartość Spożycia (RWS). Jest to dzienne zapotrzebowanie na energię i poszczególne składniki odżywcze, w tym witaminy i składniki mineralne. W tabeli wartości odżywczej RWS jest przedstawiany jako udział procentowy w energii, składników odżywczych (też witamin i składników mineralnych), jakie są dostarczane organizmowi po spożyciu 100 g/100 ml lub porcji żywności. Jak to rozumieć? Weźmy przykład tłuszczu. Dzienne zapotrzebowanie na tłuszcz (dla osób dorosłych) według RWS wynosi 70 gram. Jeżeli porcja danej żywności dostarcza 20% RWS oznacza to, że zawartość tłuszczów w pozostałych produktach w dziennej diecie nie powinna przekraczać 80%.

Informacje na etykietach produktów – na co powinien zwracać uwagę świadomy konsument?

Wybierając produkt do spożycia, warto zwrócić uwagę na jego wartość energetyczną oraz zawartość składników odżywczych, których w diecie należy ograniczać: cukrów, soli i tłuszczów nasyconych. Należy również zwrócić uwagę na składniki, które są ważne w danej diecie lub które mogą u określonych osób wywoływać reakcje alergiczne albo nietolerancje pokarmowe. Pilnowanie terminu przydatności do spożycia jest szczególnie ważne w przypadku produktów szybko się psujących.

Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności podpowiada: drogi konsumencie, czytaj etykiety podczas każdej wizyty w sklepie. Dbaj o zdrowie swoje i swoich bliskich.

Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) jest agencją Unii Europejskiej utworzoną w 2002 roku, której zadaniem jest pełnienie roli niezależnego ośrodka zapewniającego doradztwo naukowe podmiotom zarządzającym ryzykiem oraz informowanie o ryzyku związanym z łańcuchem żywnościowym. W tym celu Urząd współpracuje z szeregiem interesariuszy, by propagować spójność zaleceń naukowych w całej Unii Europejskiej, a także przedstawia założenia naukowe stanowiące podstawę przepisów i regulacji chroniących konsumentów przed zagrożeniami związanymi z żywnością w całym łańcuchu żywnościowym – od pola do stołu.

Po głośnej kampanii „Wybieraj bezpieczną żywność” EFSA rusza już z trzecią edycją #EUChooseSafeFood. Więcej informacji o kampanii można znaleźć na stronie campaigns.efsa.europa.eu