Przyszłość branży spożywczej w Unii Europejskiej. Najnowsze prognozy na podstawie badań Uniwersytetu w Wageningen

Wprowadzenie

Branża spożywcza w Unii Europejskiej stoi przed wieloma wyzwaniami wynikającymi z ograniczonych zasobów naturalnych, zmian klimatycznych oraz rosnącego zapotrzebowania na zbilansowane żywność i produkty niezależne od paliw kopalnych. Raport opracowany w 2024 przez Wageningen University & Research (WUR), identyfikuje pięć kluczowych dylematów dotyczących przyszłego wykorzystania ziemi i surowców w UE. Autorzy raportu wskazują na konieczność podjęcia działań zmierzających do zrównoważonego rozwoju branży spożywczej, zmniejszenia zależności od importu surowców oraz promocji bardziej odpowiedzialnych wzorców konsumpcji.

Zapewnienie bezpieczeństwa surowcowego

Unia Europejska jest w dużym stopniu samowystarczalna w produkcji żywności, jednakże znacząco polega na imporcie kluczowych surowców, takich jak nawozy, energia czy pasze (np. soja z Ameryki Południowej). Aby ograniczyć tę zależność, konieczne jest zwiększenie produkcji białek roślinnych i oleistych na terenie UE, co pozwoli zmniejszyć zapotrzebowanie na produkty pochodzenia zwierzęcego. Istotnym elementem tej strategii jest zmiana wzorców konsumpcji w kierunku diety opartej na produktach roślinnych, a także wdrażanie systemów odzyskiwania składników odżywczych, takich jak fosfor czy azot, co pozytywnie wpłynie na zrównoważone wykorzystanie zasobów.

Zmiana zachowań konsumenckich

Wzorce konsumpcji odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu środowiska naturalnego, zdrowia społeczności oraz klimatu. Produkcja żywności roślinnej jest znacznie bardziej efektywna zasobowo niż hodowla zwierząt, co sprawia, że jej promowanie stanowi kluczowy element polityk zorientowanych na zniwelowanie śladu węglowego w Unii Europejskiej. Zmniejszenie spożycia mięsa nie tylko przyczyni się do obniżenia emisji gazów cieplarnianych, ale także zmniejszy presję na grunty rolne i zasoby wodne. Wprowadzenie edukacji społecznej, lepsze planowanie zakupów oraz rozwój systemów zarządzania odpadami są kluczowymi krokami do zmniejszenia marnotrawstwa żywności. Istotnym wsparciem mogłoby być wprowadzenie mechanizmów politycznych, takich jak subsydiowanie zdrowej żywności czy opodatkowanie produktów wysokoemisyjnych. Takie zmiany, w połączeniu z dostosowaniem ofert rynkowych, mogłyby w znacznym stopniu przyczynić się do poprawy efektywności systemu żywnościowego w UE.

Rola przemysłu zwierzęcego

Produkcja pasz obecnie pochłania największe zasoby biomasy w UE, co ogranicza możliwości wykorzystania gruntów na inne potrzeby. Zmniejszenie skali konsumpcji białek zwierzęcych mogłoby odciążyć środowisko, obniżając presję na grunty rolne oraz ograniczając emisję gazów cieplarnianych. Jednocześnie istotnym krokiem byłoby efektywniejsze wykorzystanie odpadów przemysłowych i biomasy, co pozwoli na bardziej zrównoważony rozwój sektora.

Cele klimatyczne i bioróżnorodność

Produkcja żywności odgrywa znaczącą rolę w emisji gazów cieplarnianych oraz zużyciu zasobów naturalnych. Aby sprostać unijnym celom klimatycznym, należy rozwijać zaawansowane technologie produkcji, które umożliwią zwiększenie wydajności przy jednoczesnym ograniczeniu wpływu na środowisko. Promowanie intensyfikacji produkcji na gruntach o wysokiej produktywności, przy jednoczesnym wsparciu praktyk przyjaznych bioróżnorodności, może stanowić skuteczne narzędzie w realizacji założeń polityki klimatycznej.

Cyrkularność i zrównoważony rozwój

Gospodarka cyrkularna stanowi jeden z fundamentów zrównoważonego systemu żywnościowego. Wykorzystanie odpadów przemysłowych do produkcji energii, pasz czy chemikaliów, a także wdrożenie systemów odzysku składników odżywczych z odpadów organicznych, to kluczowe elementy tej strategii. Ponadto, ograniczenie marnotrawstwa żywności poprzez edukację i efektywne zarządzanie odpadami może znacząco poprawić wydajność całego systemu.

Podsumowanie

Branża spożywcza w UE stoi przed kluczowym wyzwaniem, jakim jest pogodzenie celów klimatycznych i bioróżnorodności z koniecznością zapewnienia odpowiedniej ilości żywności i surowców dla rosnącej populacji. Wprowadzenie diety roślinnej, zmniejszenie konsumpcji białek zwierzęcych oraz efektywne wykorzystanie zasobów w ramach gospodarki cyrkularnej to kroki, które mogą znacząco przyczynić się do rozwiązania tych problemów. Ważne jest, aby działania podejmowane w tym zakresie były zintegrowane i uwzględniały specyficzne uwarunkowania poszczególnych regionów UE.

Tekst opracowano na podstawie: https://research.wur.nl/en/publications/key-dilemmas-on-future-land-use-for-agriculture-forestry-and-natu