Rolnictwo ekologiczne w Polsce - raport IJHARS

Raport Głównego Inspektoratu Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych (GIJHARS) przedstawia wzrost liczby producentów i powierzchni upraw ekologicznych w Polsce. W 2022 roku działalność prowadziło 22 882 producentów ekologicznych, a powierzchnia ekologicznych użytków rolnych wzrosła do 554 631,7 ha. Pomimo zajmowania silnej pozycji w unijnym sektorze rolnictwa ekologicznego, istnieje potencjał dalszego rozwoju, szczególnie w obszarze produkcji zwierzęcej. Spodziewa się się, że liczba producentów ekologicznych będzie rosnąć, a kluczową rolę w rozwoju tego sektora pełni doradztwo rolnicze i wsparcie edukacyjne.

Już po raz jedenasty Główny Inspektorat Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych publikuje raport przedstawiający podstawy prawne, system kontroli, strukturę, skalę oraz dynamikę rozwoju rolnictwa ekologicznego w Polsce. Okazuje się, że w analizowanym przez Inspekcję okresie wzrosła w Polsce zarówno liczba producentów, jak i powierzchnia upraw ekologicznych. Co jeszcze się zmieniło?

- Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych sprawuje nadzór nad produkcją ekologiczną w Polsce oraz nad jednostkami certyfikującymi taką produkcję. Współtworzony w ten sposób system gwarantuje konsumentom, że produkty oznakowane na półkach sklepowych jako ekologiczne, wyprodukowane zostały zgodnie z obowiązującymi przepisami dotyczącymi rolnictwa ekologicznego. Choć Polska, pod względem liczby ekologicznych producentów oraz powierzchni ekologicznych użytków rolnych, zajmuje już silną pozycję w unijnym sektorze rolnictwa ekologicznego, plasując się w pierwszej dziesiątce krajów, to jednak wciąż mamy przed sobą  spory potencjał dalszego rozwoju tego sektora, który naprawdę warto wspierać i wzmacniać, gdyż rolnictwo ekologiczne to sposób produkcji, w którym liczą się wartości, takie jak: dbałość o odpowiedzialne wykorzystanie energii i zasobów naturalnych, zdrowie i dobrostan zwierząt hodowlanych, ochrona bioróżnorodności, utrzymanie żyzności gleby, pielęgnowanie tradycji, a także wytwarzanie żywności o wyjątkowych walorach i jakości – mówi Przemysław Rzodkiewicz, Główny Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych.

Z opracowanego przez IJHARS raportu można się dowiedzieć m.in., że sektor produkcji ekologicznej w Polsce i w pozostałych państwach członkowskich UE został niedawno objęty nowymi ramami prawnymi: od 1 stycznia 2022 r. zasady reguluje nowe Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/848 z dnia 30 maja 2018 r., a od 7 lipca 2022 r. nowa ustawa z dnia 23 czerwca 2022 r. o rolnictwie ekologicznym i produkcji ekologicznej.

Co zmieniło się w przepisach dotyczących rolnictwa ekologicznego? Zmianie uległ tryb zgłaszania się producentów do systemu kontroli, wprowadzono też możliwość certyfikacji grup producentów, a także rozszerzono katalog produktów, które mogą być wytwarzane w ramach produkcji ekologicznej (m.in. o drożdże - używane jako żywność lub pasza oraz wosk pszczeli czy wełnę). Uregulowano również kwestie związane ze stosowaniem materiału siewnego, któremu poświęcono osobną grupę przepisów, w tym dotyczących „ekologicznego materiału heterogenicznego”.

Jak duży jest sektor rolnictwa ekologicznego w Polsce?

Z raportu wynika, że według stanu na 31 grudnia 2021 r. w Polsce działalność prowadziło 21 795 producentów ekologicznych (co oznacza wzrost o 7,5 proc. w stosunku do roku 2020), a w 2022 r. liczba producentów ekologicznych wzrosła do 22 882 (wzrost o 5 proc.). W 2022 r. odnotowano też wzrost liczby podmiotów prowadzących działalność w zakresie przygotowania żywności ekologicznej (z 1174 podmiotów w 2021 r. do 1216 w 2022 r.). Łączna powierzchnia użytków rolnych, na których stosowana była ekologiczna metoda produkcji wykazuje od 2019 r. tendencję wzrostową: w 2021 r. zwiększyła się do 549 442,93 ha, natomiast w 2022 r. wzrosła do 554 631,7 ha. Oznacza to wzrost odpowiednio o 7,9 i 0,9 proc.

W omawianym kontekście warto dodać, że od 2004 r., tj. od wejścia Polski do UE, liczba producentów ekologicznych wzrosła w naszym kraju ponad sześciokrotnie. Największy udział w produkcji żywności ekologicznej w naszym kraju mają: zboża, owoce (głównie jabłka i owoce miękkie), a także drób i jaja. 

Okazuje się jednak, że w ekologicznej produkcji zwierzęcej w naszym kraju zarysowała się ostatnio tendencja spadkowa. Poza drobiem i jedną grupą bydła, w przypadku reszty ekologicznych gatunków zwierząt hodowlanych odnotowano w latach 2021-2022 spadek pogłowia. Przyczyn tego można doszukiwać się w ogólnych  trudnościach w prowadzaniu  produkcji zwierzęcej, w tym niewystarczającej dostępności pasz ekologicznych i ekologicznych zwierząt, czy też występowaniu ASF (w przypadku świń).

Jak duży jest potencjał dalszego rozwoju rolnictwa ekologicznego w Polsce?

- Spodziewamy się dalszego wzrostu liczby producentów ekologicznych w Polsce. Z danych posiadanych przez GIJHARS wynika, że w 2023 r. ich liczba będzie znacznie wyższa niż w 2022 r. i raczej przekroczy poziom 24 tys. Aby utrzymać trend wzrostowy w tym zakresie istotne jest m.in. utrzymywanie i zwiększanie zaufania konsumentów do żywności ekologicznej, poprzez zapewnianie odpowiedniego nadzoru i podejmowanie adekwatnych działań interwencyjnych w przypadku wykrycia jakichkolwiek potencjalnych nieprawidłowości – mówi Małgorzata Waszewska, dyrektor Biura Rolnictwa Ekologicznego i Produktów Regionalnych w Głównym Inspektoracie Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych. 

- Istotną rolę we wspieraniu dalszego rozwoju rolnictwa ekologicznego pełni doradztwo rolnicze, między innymi poprzez podnoszenie poziomu wiedzy i umiejętności rolników ekologicznych. Doradztwo rolnicze obejmuje szereg działań, takich jak: prowadzenie szkoleń dla rolników,  promowanie dobrych praktyk i innowacyjnych rozwiązań w gospodarstwach ekologicznych, organizacja  seminariów i konferencji oraz kompleksowa obsługa rolników w zakresie ubiegania się o wsparcie finansowe w ramach zreformowanej Wspólnej Polityki Rolnej (PS WPR). Warto zaznaczyć, że w oddziale CDR w Radomiu działa Centrum Praktycznego Szkolenia, które daje możliwość zarówno teoretycznego, jak i praktycznego przeszkolenia w zakresie przetwórstwa na poziomie gospodarstwa – podkreśla Ireneusz Drozdowski, dyrektor Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie (CDR).

- Mamy nadzieję, że dużym wsparciem dla tego sektora będą absolwenci uruchomionego na Wydziale Rolnictwa i Ekologii Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie kierunku: ekologiczne rolnictwo i produkcja żywności. Program tych studiów opracowano zgodnie z oczekiwaniami potencjalnych pracodawców z branży żywności ekologicznej – mówi dr inż. Krzysztof Pągowski,  wykładowca SGGW.

Rolnictwo ekologiczne jest obecnie jednym z najbardziej rozpoznawalnych systemów jakości żywności. Na etykietach produktów ekologicznych w UE znajdziemy charakterystyczne logo rolnictwa ekologicznego, w postaci symbolu zielonego liścia z gwiazdkami. Konsumenci wybierający produkty z logo rolnictwa ekologicznego mogą mieć pewność, że to co nabywają faktycznie pochodzi z produkcji ekologicznej, ponieważ gwarantuje to specjalny, wielowarstwowy system kontroli urzędowej, działający w Polsce i całej UE.

Raport prezentuje dane i informacje za lata 2021-2022, zebrane przez Głównego Inspektora Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych w ramach realizacji zadań wynikających z przepisów dotyczących rolnictwa ekologicznego. Raport ten, podobnie jak poprzednie, powstał na podstawie: informacji o producentach ekologicznych przekazywanych Głównemu Inspektorowi JHARS przez jednostki certyfikujące, danych Eurostatu oraz danych własnych IJHARS zebranych w trakcie realizacji ustawowych zadań. Ponadto, w części Raportu, dotyczącej płatności na rzecz producentów ekologicznych ze środków Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, wykorzystane zostały także dane udostępnione przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.

ZOBACZ RAPORT: Raport o stanie rolnictwa ekologicznego w Polsce w latach 2021-2022

Więcej informacji na temat IJHARS oraz rolnictwa ekologicznego można znaleźć m.in. na następujących stronach internetowych: https://www.gov.pl/web/ijhars/rolnictwo-ekologiczne, https://www.gov.pl/web/rolnictwo/rolnictwo-ekologiczne1,a także w mediach społecznościowych Inspekcji (Facebook, X, LinkedIn).

Źródło: informacja prasowa IJHARS