Źródła finansowania dla sektora rolno-spożywczego, czyli gdzie szukać pieniędzy na innowacyjne projekty?

Źródła finansowania dla sektora rolno-spożywczego, czyli gdzie szukać pieniędzy na innowacyjne projekty?

Widoki na przyszłość

Jesteśmy w trakcie kolejnej „siedmiolatki” Unii Europejskiej. Nie oznacza to jednak, że wszystkie programy UE są już w naszym zasięgu, a przedsiębiorcy hurtowo składają wnioski.

Z wielu powodów poszczególne instrumenty wsparcia są mocno opóźnione względem planów innych państw członkowskich, ale wydaje się, że w Polsce to rok 2023 będzie tym najważniejszym. Za kilka miesięcy przedsiębiorcy powinni mieć dostęp do szeregu programów wsparcia, dlatego już teraz warto podjąć przygotowania do rozpoznania nowych zasad i kryteriów oceny projektów.

Na które programy przedsiębiorcy z branży rolno-spożywczej powinni zwrócić uwagę w pierwszej kolejności?

• Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG)

FENG, jako następca PO IR, skierowany będzie w głównej mierze do przedsiębiorców i realizować będzie pierwszy z celów polityki określonych w umowie partnerstwa związany z budową bardziej konkurencyjnej i inteligentnej Europy dzięki wspieraniu innowacyjnej i inteligentnej transformacji gospodarczej oraz regionalnej łączności cyfrowej.

Realizacja FENG opierać się będzie na koncepcji inteligentnych specjalizacji, koncentrując się na obszarach interwencji dobrze znanych z poprzedniego okresu programowania UE (badania / rozwój / innowacyjne wdrożenia). Zakres wsparcia zostanie uzupełniony o nowe instrumenty, które mają stanowić odpowiedź na aktualne potrzeby rozwojowe przedsiębiorstw. W szczególności uwypuklono potrzebę szerszego wsparcia na rzecz wzmocnienia kompetencji kadr przedsiębiorstw oraz wdrażanie rozwiązań związanych z gospodarką obiegu zamkniętego i cyfryzacją przedsiębiorstw.

Struktura FENG jest bardzo czytelna – zdecydowano się wydzielić trzy zasadnicze priorytety programu uzupełnione dodatkową osią pomocy technicznej finansującej realizację programu.

Najważniejszym priorytetem z perspektywy przedsiębiorców jest Priorytet 1: Wsparcie dla przedsiębiorców (budżet ponad 4,3 mld EUR),w którym finansowane będą obszary takie jak:

• badania i rozwój,
• wdrożenia innowacji,
• infrastruktura B+R,
• automatyzacja i robotyzacja (transformacja w kierunku Przemysłu 4.0),
• „zielona gospodarka”,
• internacjonalizacja,
• szkolenia.

Nowością programu, realizowaną w ramach Priorytetu 1 będzie modułowe podejście do projektów innowacyjnych. Przedsiębiorcy będą mogli budować koncepcje projektowe składające się z kilku przedstawionych wyżej modułów. Jednocześnie modułem obowiązkowym będzie moduł B+R lub wdrożenie innowacji. Oznacza to tyle, że w ramach jednej dokumentacji aplikacyjnej przedsiębiorcy będą mogli ubiegać się o finansowanie całego wachlarza swoich zamierzeń inwestycyjnych.

Pierwszych naborów wniosków w ramach FENG można spodziewać się na początku 2023 r.

• Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko (FENIKS)

Z perspektywy budżetowej FENIKS jest największym programem pomocy publicznej dostępnym w Polsce – ponad 25 mld EUR. Jednocześnie większość środków kierowanych jest na realizację celów samorządowych (infrastruktura, transport, zdrowie). Przedsiębiorcy jednak znajdą też szereg działań dla siebie. Wsparcie kierowane będzie w zakresie takich obszarów jak:

• poprawa efektywności energetycznej działalności przedsiębiorstw,
• transformacja w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym i gospodarki zasobooszczędnej,
• energia odnawialna.

FENIKS jest programem, który nadal jest na etapie intensywnego modelowania założeń, więc pierwszych naborów wniosków należy się spodziewać najwcześniej pod koniec I kwartału 2023 r. 

• Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO)

KPO jest programem, który w zamyśle ma wspierać państwa członkowskie w zakresie odbudowy gospodarki po pandemii COVID-19 oraz służyć ochronie przeciw kolejnym kryzysom. Dla przedsiębiorców przewidziano wsparcie przy finansowaniu obszarów takich jak:

• inwestycje na rzecz dywersyfikacji i skracania łańcucha dostaw produktów rolnych i spożywczych oraz budowy odporności podmiotów uczestniczących w łańcuchu,
• inwestycje wspierające robotyzację i innowacje w przedsiębiorstwach,
• inwestycje we wdrażanie technologii i innowacji środowiskowych, w tym związanych z GOZ,
• inwestycje w technologie wodorowe, wytwarzanie, magazynowanie i transport wodoru,
• efektywność energetyczna i OZE w przedsiębiorstwach – inwestycje o największym potencjale redukcji gazów cieplarnianych.

Sektor prywatny mógłby liczyć na ponad 30% z prawie 160 mld PLN środków dostępnych dla Polski w KPO. Jednocześnie, KPO jest finansowane z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększenia Odporności, który to instrument jest centralnie zarządzany przez Komisję Europejską (KE). W efekcie wiąże się to z  większym udziałem i odpowiedzialnością KE w procesie jego przygotowania i zarządzania. Długotrwałe negocjacje odnośnie ustalenia zasad realizacji KPO w Polsce znacząco się przedłużają i w efekcie dopiero od października rozpoczną się właściwe nabory. Nadal jednak nie będą to konkursy finansowane wprost ze środków KPO, a prefinansowane ze środków krajowych poprzez Polski Funduszy Rozwoju. Bardzo dobrą informacją jest to, że pierwsze nabory dedykowane będą dla branży rolno-spożywczej.

17 października rozpocznie się nabór wniosków, realizowany przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR). W ramach planowanego konkursu dofinansowanie będą mogli uzyskać przedsiębiorcy wykonujący na terenie RP działalność w zakresie przetwarzania i wprowadzania do obrotu produktów rolnych, rybołówstwa lub akwakultury objętych załącznikiem I do Traktatu o funkcjonowaniu UE lub działalność w zakresie wytwarzania produktów będących wynikiem tego przetwarzania, niebędącą działalnością wymienioną w załączniku do rozporządzenia.

Warunkiem obowiązkowym startu w konkursie będzie posiadanie numeru identyfikacyjnego producenta rolnego.

Wsparcie będzie udzielane przez ARiMR w szczególności na koszty:

• budowy nowych/ rozbudowy lub modernizacji budynków i budowli,
• budowy/ rozbudowy lub modernizacji infrastruktury towarzyszącej (np. składowania i zagospodarowania odpadów, oczyszczalni ścieków, OZE, biogazowni, itp.) o ile jest związana z przetwarzaniem, przechowywaniem, magazynowaniem lub wprowadzaniem do obrotu produktów rolnych,
• zakupu nowych maszyn i urządzeń,
• zakupu nowych środków transportu przeznaczonych do realizacji przewozu produktów rolnych, produktów i półproduktów, zwierząt przeznaczonych do uboju,
• zakupu i instalacji nowych stacji ładowania pojazdów elektrycznych na terenie przedsiębiorstwa,
• zakupu lub aktualizacji oprogramowania komputerowego,
• ogólne, bezpośrednio związane z przygotowaniem i realizacją przedsięwzięcia, takie jak koszty nadzoru, sporządzenia dokumentacji technicznej, studium wykonalności, biznesplan i uzyskanie niezbędnych pozwoleń oraz związane z działaniami informacyjno-promocyjnymi (koszty te nie mogą stanowić więcej niż 10% pozostałych kosztów kwalifikowalnych w ramach przedsięwzięcia).

Pomoc będzie miała charakter refundacji poniesionych kosztów kwalifikowanych (z opcją zaliczkowania w przypadku projektów nierozpoczętych przed dniem złożenia wniosku) z ustalonym maksymalnym limitem do 50% dofinansowania.

Wysokość wsparcia będzie zależna również od wielkości Wnioskodawcy i wyniesie odpowiednio:

• w przypadku mikroprzedsiębiorców: max. 3 mln PLN wsparcia,
• w przypadku małych przedsiębiorców: max. 10 mln PLN wsparcia,
• w przypadku średnich przedsiębiorców: max. 15 mln PLN wsparcia.

Więcej informacji na temat tego konkursu przeczytać można na blogu CRIDO w artykule „Ruszają konkursy KPO dla przedsiębiorców – na początek dla przetwórców rolnych”.

• Pozostałe programy planowane do wprowadzenia

Oprócz wspomnianych wyżej programów, które można traktować jako kluczowe źródła pomocy publicznej dla przedsiębiorców w ramach Perspektywy Finansowej UE 2021-27 dostępnych będzie jeszcze szereg innych możliwości. Z perspektywy niektórych przedsiębiorców będą to bardziej istotne programy, gdyż ważnym czynnikiem będzie tu miejsce prowadzenia działalności czy też zgodność planowanych inwestycji ze strategicznymi celami danego regionu. Wśród nich warto wspomnieć o:

• Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej (FEPW) – jest to następca programu Polska Wschodnia. Wsparciem objętych jest standardowo 5 województw tego makroregionu, tj. lubelskie, podkarpackie, podlaskie, świętokrzyskie, warmińsko-mazurskie. Jednak w FEPW wprowadzona została jedna zmiana – dostęp do programu będą mieli także interesariusze z województwo mazowieckiego, z wyłączeniem tzw. podregionu warszawskiego stołecznego (Warszawa i dziewięć otaczających ją powiatów).

Główne obszary wsparcia dedykowane dla przedsiębiorstw to:

• wsparcie start-upów,
• wykorzystanie procesów wzorniczych w MŚP,
• automatyzacja i robotyzacja MŚP,
• transformacja modeli biznesowych w kierunku Gospodarki Obiegu Zamkniętego,
• pożyczki dla MŚP – inwestycje w turystykę.

• 16 Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO) – podobnie jak w Perspektywie Finansowej UE 2014-2020 każde województwo będzie miało swój odrębny program. Budżet wszystkich RPO wyniesie ponad 153 mld PLN. Każde województwo będzie miało inną strukturę wspieranych obszarów, jednak można wyróżnić pięć głównych osi, które będą tożsame dla wszystkich RPO:
• rozwój przedsiębiorczości,
• lepszy dostęp do edukacji, ochrony zdrowia i kultury,
• poprawa infrastruktury społecznej,
• troska o środowisko,
• technologie cyfrowe, energetyka i transport.

O co przedsiębiorcy mogą ubiegać się już dziś

Jak wspomniano wyżej, realistycznym założeniem jest, że nabory w Perspektywie Finansowej UE 2021-27 wystartują najwcześniej na początku 2023 r. Jednocześnie, nie oznacza to, że dziś nie ma dostępnych żadnych źródeł pomocy publicznej. Oprócz środków unijnych poszczególne państwa członkowskie mogą udzielać pomocy publicznej w ramach dostępnych środków krajowych. Obecnie przedsiębiorcy mogą ubiegać się o wsparcie w ramach szeregu instrumentów, ale najciekawsze z nich można pokazać w trzech grupach:

• Programy Narodowego Centrum Badań i Rozwoju (NCBR)

NCBR ma stale dostępne różnego rodzaju instrumenty wsparcia, dla których wspólną cechą jest to, że finansują działania badawczo-rozwojowe. Idealnym przykładem takiego instrumentu, dostępnego w szczególności dla przedsiębiorstw z branży rolno-spożywczej jest

• Program rządowy NUTRITECH – żywienie w świetle wyzwań poprawy dobrostanu społeczeństwa oraz zmian klimatu.

Celem głównym programu jest zwiększenie dostępności produktów i rozwiązań w zakresie prawidłowego żywienia w perspektywie do roku 2030 poprzez wdrożenie wyników prac badawczo-rozwojowych, uwzględniając zasady zrównoważonego rozwoju.

• Przedsiębiorcy mogą złożyć w ramach programu projekty badawczo-rozwojowe, które muszą wpisywać się w zdefiniowane w programie obszary tematyczne.
• Koszty projektu powinny mieścić się w zakresie od 1 mln PLN do 10 mln PLN.
• Finansowane są koszty operacyjne związane z realizacją projektu B+R.
• Poziom dofinansowania zależny jest od wielkości podmiotu oraz typu realizowanych badań:

B=Budżet konkursu to 100 mln PLN.

Konkurs trwa do 30 września 2022 r. Natomiast w 2023 r. przewidywana jest kolejna jego edycja.

• Programy Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW)

NFOŚiGW to instytucja, która jest głównym ogniwem polskiego systemu finansowania ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Obecnie, w ofercie funduszu otwarte są programy dla przedsiębiorców takie jak:

• Racjonalna gospodarka odpadami – jest to program realizowany w kilku częściach, finansujący m.in. projekty związane z:
  • tworzeniem selektywnych zbiórek odpadów,
  • instalacji przetwarzania odpadów.
• Energia Plus – program finansujący projekty przede wszystkim z zakresu:
  • zmniejszenia zużycia surowców pierwotnych,
  • ograniczenie lub uniknięcie szkodliwych emisji do atmosfery,
  • podnoszenia efektywności energetycznej działalności,
  • budowy lub przebudowy źródeł ciepła i energii elektrycznej.

• Polska Strefa Inwestycji (PSI)

Instrument ten jest kontynuatorem tzw. Specjalnych Stref Ekonomicznych (SSE). Zarówno przedsiębiorcy planujący rozpoczęcie działalności w Polsce, jak i już funkcjonujący na terenie kraju mogą ubiegać się o wsparcie w formie zwolnienia z podatku dochodowego. Instrument PSI to ciekawe rozwiązanie zwłaszcza w przypadku projektów stricte inwestycyjnych realizowanych w szczególności przez dużych przedsiębiorców, dla których pozyskanie wsparcia z innych źródeł może być znacznie ograniczone

Warto podkreślić, że możliwość ubiegania się o zwolnienie dostępne jest dla wszystkich przedsiębiorców na terenie całej Polski (nie tylko teren tzw. starych SSE), a warunki skorzystania ze zwolnienia uzależnione są od wielkości przedsiębiorcy, lokalizacji inwestycji oraz jej charakteru.

Najważniejsze założenia w oparciu o które można ubiegać się o uzyskanie wsparcia w ramach PSI wskazujemy poniżej:

• o wsparcie mogą ubiegać się wszyscy przedsiębiorcy realizujący działalność wytwórczą, ale także znaczna część usługodawców,
• formą wsparcia jest zwolnienie z podatku dochodowego od osób fizycznych/ od osób prawnych,
• projekty można składać w trybie ciągłym,
• co do zasady kosztami kwalifikowanymi są typowe koszty inwestycyjne (CAPEX),
• możliwość ubiegania się o tzw. Decyzję o wsparciu w ramach PSI uwarunkowana jest spełnieniem kryteriów ilościowych (w różnych lokalizacjach różne progi wejścia – im wyższa stopa bezrobocia w powiecie tym niższy próg wejścia) i jakościowych,
• intensywność wsparcia musi być zgodna z mapą pomocy regionalnej:

Oprócz wskazanych wyżej programów planowanych z funduszy unijnych oraz środków krajowych, przedsiębiorcy mogą  wziąć pod uwagę:

• dotacje bezzwrotne dostępne bezpośrednio z Komisji Europejskiej (np. program EIC Accelerator w zakresie finansowania przełomowych projektów B+R, program LIFE finansujący projekty demonstracyjne o bardzo dużym znaczeniu dla środowiska),
• ulgi podatkowe (np. ulga na działalność badawczo-rozwojową, ulga na robotyzację, ulga dla innowacyjnych pracowników, ulga na prototyp).