Trendy, wyzwania i przyszłość branży sokowniczej – relacja z Sympozjum KUPS

Już po raz 25. (w dn. 6-7 czerwca w Kielcach) odbyło się Międzynarodowe Sympozjum pt. „Trendy, wyzwania i przyszłość branży sokowniczej” organizowane co roku przez Stowarzyszenie Krajowa Unia Producentów Soków (KUPS). Jest to jedno z najważniejszych wydarzeń branży sokowniczej, możliwość spotkań biznesowych, a przede wszystkim wymiany wiedzy i dyskusji nad bieżącym zagadnieniami bliskimi branży.

Podczas sympozjum poruszono bardzo wiele różnych tematów, w dużej mierze dotyczących trendów i wyzwań, które stoją przed całą kategorią sokową, w szczególności związanych z projektowanymi zmianami legislacyjnymi.

W Sympozjum uczestniczyło około 230 osób, a wśród nich przedstawiciele przemysłu, organizacji branżowych, nauki i mediów. O wysokim prestiżu i międzynarodowym charakterze tego spotkania świadczy fakt, że swoich reprezentantów zgłosiły firmy i instytucje z 14 krajów (Austria, Belgia, Francja, Kanada, Niderlandy, Mołdawia, Niemcy, Południowa Afryka, Szwajcaria, Węgry, Włochy, Wielka Brytania, Ukraina, USA).

Otwarcia sympozjum dokonał prezes KUPS Julian Pawlak, krótko przestawiając wyzwania branży sokowniczej, szczególnie uwypuklając regulacje prawne i wynikające z nich konsekwencje dla branży. Podkreślił, że stoi przed branżą sokowniczą wiele wyzwań, szczególnie prośrodowiskowych, społecznych i klimatycznych. Jednakże bardzo ważna jest integracja branży, m.in. poprzez  Sympozja KUPS, które są doskonałym forum wymiany doświadczeń, prezentacji nowych trendów i osiągnięć naukowo – technicznych. To także miejsce inspirujących spotkań biznesowych dla uczestników.

Pierwszą prezentację w panelu „Rynek soków i baza surowcowa do ich produkcji” wygłosiła dr hab. Bożeny Noseckiej, prof. IERiGŻ PIB (współautorstwo Anna Bugała) z Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej PIB. Zagęszczone soki owocowe, obok owoców mrożonych, mają największy udział w wolumenie i wartości produkcji i eksportu przetworów owoców. Produkcja zagęszczonego soku jabłkowego, dominującego w łącznej produkcji koncentratów soków owocowych wahała się w ostatnich dziesięciu sezonach (2014/15–2023/24) od 130 tys. ton (sezon 2017/18) do 450 tys. (sezon 2018/19). W sezonie 2023/24 produkcja wytwarzana z surowca krajowego oceniana jest na ok. 265 tys. ton, co oznacza  spadek w porównaniu z sezonem poprzednim o ok. 30%. Obniżenie produkcji spowodowane było silnym zmniejszeniem zbiorów jabłek w Polsce. Produkcja w Polsce soków nieskoncentrowanych wykazuje tendencję wzrostową. Wynika to przede wszystkim z rosnącej produkcji nieskoncentrowanych soków jabłkowych. Jednakże w 2023 r., światowa produkcja większości soków nieskoncentrowanych była niższa niż w roku poprzednim. Dotyczyło to głównie soku pomarańczowego i jabłkowego.

Następnie rynek zagęszczonych soków cytrusowych, bieżącą analizę sytuacji i perspektywy omówił dr Mariusz Dziwulski z PKO Bank Polski. Światowy rynek soku pomarańczowego w sezonie 2023/24 wciąż był pod dużym oddziaływaniem niższej podaży. Co prawda wyższe zbiory pomarańczy pozwoliły na odbicie globalnej produkcji soku pomarańczowego, to szacowane przez USDA zapasy tego produktu na koniec sezonu 2023/24 zmalały o ok. 25% r/r do poziomu najniższego od co najmniej 40 lat.  Mimo spadkowego trendu w światowej konsumpcji, popyt na soki w 2024 może odbić po słabym 2023 roku z uwagi na wzrost dochodów konsumentów (efekt dezinflacji), również w Polsce.

Z kolei Piotr Podoba z Döhler Sp. z o.o. scharakteryzował globalny rynek zagęszczonego soku jabłkowego i NFC. W związku z niskimi zbiorami jabłek na świecie w sezonie 2023/24, ceny soku jabłkowego są historycznie wysokie. Cena zagęszczonego soku jabłkowego wzrosła w porównaniu do roku poprzedniego  oraz była powyżej średniej z pięciu lat dla kwietnia i maja. Chiny ze względu na zmiany strukturalne, ale głównie nieprzewidywalne nietypowe zjawiska pogodowe miały trudny sezon jabłkowy, co oznacza że plony były niższe niż zwykle. Według źródeł rynkowych produkcja zagęszczonego soku jabłkowego w Chinach była znacznie poniżej typowego poziomu. Również zbiory jabłek w Polsce, będącej głównym producentem soku jabłkowego na rynki europejskie, były prawdopodobnie  nie większe niż 3,5 mln ton w Polsce (choć 3,8 mln t wg oficjalnych danych statystycznych).

Przed przerwą sokową na wykład specjalny zaprosiły Izabela Kluzek-Kot i Małgorzata Majewska ze Space to Grow,  analizując korelację pomiędzy wynikami firmy a dobrostanem pracowników. Omówiły korzyści finansowe wynikające z dbania o dobrostan pracowników, koszty zaniedbania tego aspektu oraz strategie efektywnego wprowadzania zmian w kulturze organizacyjnej na dużą skalę. Zaprezentowały narzędzia i technologie AI, które mogą pomóc w monitorowaniu nastrojów pracowników, identyfikowaniu obszarów do poprawy oraz personalizowaniu strategii zapewnienia dobrostanu w miejscu pracy.

Perspektywy sektora owocowo-warzywnego, w szczególności sokowniczego przedstawił Grzegorz Rykaczewski z Bank Pekao. Sektor produkcji soków jest istotną częścią krajowej branży spożywczej. W ubiegłym roku odpowiadał za prawie 30% wartości produkcji sprzedanej przetwórstwa owoców i warzyw oraz 2% całego sektora wytwarzania artykułów spożywczych. Polska branża jest również ważnym elementem europejskiego przemysłu sokowniczego. Rodzime przedsiębiorstwa odpowiadają za 13% wartości soków wytworzonych w Unii Europejskiej oraz za 20% wartości dodanej unijnego sektora. Co 4 zatrudniony przy produkcji soków w UE pracuje w Polsce. Perspektywy rozwoju polskiego sektora są więc kluczowe dla potencjału produkcji soków całej Unii Europejskiej.

Na koniec pierwszego dnia dr Dorota Ewa Kruczyńska z Instytut Ogrodnictwa – PIB w Skierniewicach omówiła technologiczne założenia produkcji jabłek w sadach sokowych. Produkowanie jabłek dla celów przetwórczych w sadach sokowych to temat, który jest coraz częściej poruszany i szeroko dyskutowany zarówno przez przetwórców, jak i sadowników. Zwolennicy powstawania tego typu sadów, jako główne argumenty podają obniżenie kosztów produkcji jabłek i nakładów pracy a zatem i wzrost opłacalności produkcji. Dodatkowym bodźcem do tworzenia sadów sokowych jest wzrost kosztów produkcji jabłek deserowych. Szacuje się, że znaczący procent tego typu owoców, które z różnych względów nie znajdują miejsca na rynku owoców świeżych, trafia do przerobu. W konsekwencji prowadzi to do obniżenia przychodów gospodarstwa.

Drugiego dnia 6 czerwca 2024 roku panel „Nowe wyzwania i perspektywy rozwoju branży” został rozpoczęty wystąpieniem Szymona Mordasiewicza z Panelu Gospodarstw Domowych GfK, który podsumował rok 2023 pod kątem polskiego konsumenta, negatywnych nastrojów związanych z postrzeganiem stanu swoich finansów i oczekiwaniami wobec przyszłości, gdzie widoczny był trend zmierzający do polepszenia nastrojów.  Największymi obawami roku 2023 były kwestie związane z domowym budżetem, bezpieczeństwem rodziny oraz obawy zdrowotne. Rok 2024 przynosi odmianę. Od stycznia nastroje są już na poziomie dodatnim – niskim – ale oznaczających pozytywny nastrój. Idzie to za poprawa wielu czynników ekonomicznych: spadek inflacji a więc zatrzymanie wzrostu cen, wzrost płac w gospodarce, stabilna inflacja, nieustająca oferta promocyjna w sklepach.

Z kolei dr Magdalena Wilgatek z Centrum Monitorowania Rynku Sp. z o.o. zaprezentowała kanały dystrybucji produktów sokowniczych, skupiając się na znaczeniu małego formatu sklepów w kategorii soków, które pokażemy również w holistycznym podejściu w szerszym spojrzeniu – napojów ogółem. Przedstawiono trend sprzedaży i dystrybucję w podziale na segmenty. Analizując zachowania zakupowe konsumentów nie sposób pominąć analizy koszykowej – współkupowania. Ten temat również podejmiemy przedstawiając średnią wartość koszyka, czas zakupu soków czy też współkupowanie pomiędzy kategoriami.

Trendy rynkowe i konsumenckie kształtujące przyszłość produkcji soków omówiła Katarzyna Sady z Tetra Pak Sp. z o.o. Producenci soków zmagają się z wyzwaniami, takimi jak spadek udziału soków w sektorze napojów bezalkoholowych czy obawy konsumentów dotyczące zawartości cukru, które wpływają na reputację soków.  W obliczu tych wyzwań, coraz bardziej widoczny jest trend dbałości konsumentów o podnoszenie odporności i poprawę kondycji, zwłaszcza po COVID-19, co wskazuje na zmianę zachowań konsumentów w kierunku proaktywnej troski o zdrowie. Aby rozwiać obawy konsumentów i utrzymać pozycję na konkurencyjnym rynku, producenci coraz częściej kierują uwagę na funkcjonalne aspekty soków, podkreślając ich wartość odżywczą. Nie bez znaczenia są też oczekiwania rynku i konsumentów dotyczące zrównoważonej środowiskowo produkcji.

Iwo Moszczyński z GEA Process Engineering Sp. z o.o. zaprezentował zrównoważony rozwój w przemyśle napojowym. Działania GEA dla zrównoważonego rozwoju są głównym filarem strategii korporacyjnej. GEA stawia na redukcję emisji gazów cieplarnianych, materiały opakowaniowe zgodne z pięcioma R zrównoważonej gospodarki o obiegu zamkniętym. Po krótce zaprezentowanazostała idea oznakowania proekologicznego Add Better. Etykieta Add Better to sposób sygnalizowania GEA bardziej ekologicznych rozwiązań w konkretnych przypadkach. Moszczyński poinformował również słuchaczy o innowacyjnej technologii  Better Juice , mającej na celu usuwanie naturalnego cukru z soków owocowych i zagęszczonych soków owocowych. Rozwiązanie to redukuje naturalne cukry z soków i koncentratów, przekształcając je w związki niestrawne, takie jak włókna pokarmowe i cukry niestrawne.

Po przewie sokowej Izabela Tańska z IGI Food Law Sp. z o.o. poinformowała o nowych inicjatywach krajowej i unijnej legislacji mającej wpływ na funkcjonowanie branży sokowniczej. Większość planowanych inicjatyw legislacyjnych będzie wymagała od firm branży spożywczej wprowadzenia licznych zmian w zakresie pozyskiwania surowców, produkcji, dystrybucji czy komunikacji z konsumentem, a także odpowiedzialności firm w wielu obszarach. Co ważne, zarówno zakres zmian jak i czas na ich wdrożenie są bardzo ambitnie wyznaczane. Zmiany, które czekają producentów soków i napojów dotyczą m.in. odpadów i opakowań, przeciwdziałania marnowaniu żywności, komunikacji z konsumentem w tym oświadczeń środowiskowych, redukcji śladu węglowego czy zrównoważonych systemów żywnościowych.

System kaucyjny a nowe obowiązki producentów soków i napojów zaprezentował dr Dariusz Lizak z Krajowej Izby Gospodarczej Przemysł Rozlewniczy, podkreślając istotne obowiązki wprowadzających produkty w opakowaniach, wynikające z  dnia 13 lipca 2023 r. “o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw“. Przedstawił najbardziej aktualne informacje na temat podmiotów reprezentujących (Operatorów) i ich zaangażowania w budowę systemu kaucyjnego.

Magdalena Rohde-Krempa z Maspex Beverages przedstawiła zrównoważy rozwój w branży sokowniczej na przykładzie rozwiązań stosowanych przez Grupę Maspex. Zaprezentowane zostały działania w obszarach ekologii, zdrowego stylu życia, otoczenia biznesowego oraz środowiska pracy. Zrównoważony rozwój oparty został na głównych kierunkach wynikających z 17 celów ONZ – ochrona zasobów, nowe pokolenie i regulacje prawne. Grupa Maspex wspiera 13 z 17 celów zrównoważonego rozwoju m.in. 2 zero głodu, 3 dobre zdrowie i jakość życia, 6 czysta woda i warunki sanitarne oraz 13 działania w dziedzinie klimatu.

Popołudniowy panel „Nowa kategoria soków o obniżonej zawartości cukrów” otworzyła prezentacja dr inż. Barbary Groele ze Stowarzyszenia KUPS nt. nowelizacji dyrektywy sokowej. W dniu 12 kwietnia 2024 r. Parlament Europejski, a później 29 kwietnia 2024 r. Rada UE przyjęły wynegocjowaną treść zmian do dyrektyw śniadaniowych, w tym dyrektywy sokowej (dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/12/UE z dnia 19 kwietnia 2012 r. zmieniająca dyrektywę Rady 2001/112/WE odnoszącej się do soków owocowych i niektórych podobnych produktów przeznaczonych do spożycia przez ludzi). Najważniejsza zmiana dotyczy dodania definicji soków/soków odtworzonych z soku zagęszczonego/zagęszczonego soku z obniżoną zawartością cukrów oraz autoryzacji metod redukcji cukrów w sokach. Nowelizacja już została opublikowana w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Państwa członkowskie mają 18 miesięcy na transpozycję dyrektywy do prawodawstwa krajowego, a 24 miesiące do wdrożenia dyrektywy.

Z kolei dodatki do żywności dla branży sokowniczej omówiła Joanna Gajda-Wyrębek z Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego Państwowy Zakład Higieny – PIB. Stosowanie substancji dodatkowych do żywności w Unii Europejskiej jest uregulowane Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1333/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie dodatków do żywności (Dz. U. L 354 z 31.12.2008 r.). W zapisach dla ww. kategorii  określono jakie substancje dodatkowe i w jakich dawkach mogą być stosowane  w sokach i nektarach owocowych oraz sokach i nektarach warzywnych.  Substancje dodatkowe dopuszczone do aromatów lub do składników odżywczych (witamin i składników mineralnych) są ujęte w załączniku III do rozporządzenia (WE) nr 1333/2008. Substancje dodatkowe dopuszczone do aromatów i składników odżywczych zazwyczaj nie pełnią funkcji technologicznej w finalnym produkcie (soku lub nektarze) i nie muszą być wymieniane w wykazie składników produktu.

Mgr Magdalena Cywińska-Antonik (współautorstwo prof. dr hab. inż. Krystian Marszałek) z Instytutu Biotechnologii Przemysłu Rolno – Spożywczego im. prof. Wacława Dąbrowskiego – PIB zaprezentowała wykorzystanie reakcji enzymatycznych do obniżania zawartości cukrów w sokach owocowych. Celem badań było obniżenie stężenia sacharozy w sokach jabłkowych – klarownym i mętnym (nfc) w wyniku zastosowania enzymu o aktywności transfruktozylacyjnej. Jako źródło fruktozylotransferazy użyto preparatu enzymatycznego Pectinex^® ultra sp-l. W trakcie badań, do próbek soku o pH podwyższonym do 5.5 dodawano enzymy (aktywność: 125 u) i poddawano je inkubacji w łaźni wodnej w temperaturze od 30 do 50°c przez 6 godzin. Wybrane soki zostały poddane ocenie sensorycznej, a także określono wpływ procesu na ich jakość fizykochemiczną, w tym profil cukrów, parametry barwy, indeks brązowienia, zawartość kwasów organicznych, polifenoli czy liczbę formolową. Obliczono także wartość energetyczną produktów w przypadku soku mętnego.

Podsumowaniem panelu była dyskusja „Nowa kategoria soków w ocenie ekspertów. Wyzwanie i szansa dla branży sokowniczej”, którą moderowała prof. dr hab. Krystyna Gutkowska z Instytutu Nauk o Żywieniu Człowieka, SGGW. Uczestnikami panelu byli również dr inż. Katarzyna Stoś z  Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH – PIB, prof. dr hab. inż. Krystian Marszałek z Instytutu Biotechnologii Przemysłu Rolno-Spożywczego im. prof. Wacława Dąbrowskiego – PIB oraz prof. dr hab. n. med. i n. o zdr. Mariusz Panczyk z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

Uczestnicy wymienili wiele cennych spostrzeżeń na temat wyzwań i możliwości związanych z wprowadzeniem soków o obniżonej zawartości cukrów, co wprowadza nowelizacja dyrektywy sokowej. W dyskusji podkreślano konieczność innowacji i dostosowania technologii produkcji soków i napojów do zmieniających się oczekiwań konsumentów, a także zapewnienia rzetelnej i odpowiedniej komunikacji i edukacji w zakresie produktów sokowniczych.

Portal FoodFakty był patronem medialnym Sympozjum KUPS.

Źródło: KUPS