W parze z ogromnym zainteresowaniem żywnością naturalną idzie trend przyjaznych dla środowiska opakowań do żywności. Z punktu widzenia prawa żywnościowego stanowią one tzw. materiały i wyroby przeznaczone do kontaktu z żywnością – FCM (z ang. FCM – food contact materials and articles). Są to wszelkie materiały i wyroby, które kontaktują się z żywnością, a zatem nie tylko opakowania, ale także części urządzeń w produkcji spożywczej oraz np. naczynia i sztućce. 

W związku z głośnymi zmianami w przepisach – m.in. tzw. dyrektywą „single - use plastic” – mającymi na celu ograniczenie wpływu plastiku na środowisko, stale poszukujemy nowych źródeł i surowców, którymi można zastąpić plastik. Coraz większą popularność zyskują wyroby papierowe lub wytworzone przy udziale surowców roślinnych, np. włókien bambusowych.

W ostatnim czasie w Komisji Europejskiej odbyła się w gronie ekspertów (Grupa Robocza) ważna i ciekawa dyskusja na temat materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością wykonanych przy udziale składników bambusowych. Chodzi m.in. o talerze, miski i kubki do napojów, stanowiące alternatywę dla typowych, melaminowych naczyń.

Jak wynika z doświadczeń przedstawicieli szeregu państw członkowskich tego rodzaju naczynia prezentowane są zwykle jako: „biodegradowalne”, „eco-friendly”, „organic” czy „naturalne”, a nawet „w 100% bambusowe”. Okazuje się jednak, że takie określenia nie oddają prawdziwej natury tych produktów, które w rzeczywistości zawierają także tworzywa sztuczne (tzw. bamboo-melamine). W konsekwencji konsumenci są wprowadzani w błąd i nie mają świadomości, że kupują naczynia zawierające plastik. Takie działanie jest sprzeczne z art. 3 ust. 2 rozporządzenia 1935/2004, który zakazuje wprowadzającego w błąd znakowania, prezentacji i reklamy FCM.

Czy naczynia z włóknami bambusa można legalnie wprowadzać na rynek?

W opinii Grupy Roboczej FCM zawierające tworzywa sztuczne i jednocześnie mielone włókna bambusowe lub podobne składniki użyte jako dodatki podlegają pod wymogi rozporządzenia 10/2011 (w sprawie FCM z tworzyw sztucznych). Oznacza to, że w takim FCM można stosować wyłącznie te dodatki, które przewiduje ww. rozporządzenie (dodatki nieujęte w stosowanym wykazie w rozporządzeniu 10/2011 wymagają autoryzacji). Aktualne podejście KE zakłada, że składniki bambusowe nie znajdują się na liście dozwolonych dodatków, czyli nie należy ich stosować w FCM.

Kwestia bezpieczeństwa

Tak jak w przypadku żywności, dodatki do FCM naturalnego pochodzenia mogą stanowić – zwłaszcza z perspektywy konsumentów - obiecującą alternatywę dla syntetycznych odpowiedników, jednak ich użycie jest w wielu przypadkach ograniczone przez przepisy prawa żywnościowego, a nawet może stwarzać ryzyko dla zdrowia konsumentów. Ryzyko to zależy od jakości dodatku, zawartości zanieczyszczeń oraz negatywnego wpływu na stabilność danego produktu, który może prowadzić do zwiększonej migracji substancji podlegających limitom. Efekt – produkt niespełniający wymogów i potencjalnie niebezpieczny.

Naczynia na bazie tworzyw sztucznych oraz bambusa były wielokrotnie zgłaszane w ramach systemu RASFF (System Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznej Żywności i Paszy) z uwagi na przekraczającą dozwolone poziomy migrację melaminy i formaldehydu.   

Znaczenie dla Firm

Warto pamiętać o sprawdzeniu, czy wprowadzane na rynek nowe opakowania spełniają wszystkie niezbędne wymogi (zwłaszcza, jeśli są importowane). Braki w dokumentacji od dostawców FCM lub niedokładna jej weryfikacja mogą powodować, że firma nie ma świadomości, że dany produkt zawiera tworzywa sztuczne i podlega dodatkowym szczegółowym wymogom. Efekt – wprowadzenie na rynek produktów nieprawidłowo znakowanych i – co gorsza – potencjalnie zagrażających zdrowiu. Skutek – konieczność wycofania produktu z rynku.