Nowoczesne podejście do produkcji żywności o specjalnych właściwościach funkcjonalnych przeciwdziałających zmęczeniu

Współczesne tempo życia, presja zawodowa, niedobór snu i nieodpowiednia dieta to czynniki, które negatywnie wpływają na poziom energii zarówno fizycznej, jak i psychicznej. Zmęczenie, będące wynikiem tych obciążeń, wpływa na zdolność koncentracji, motywację oraz ogólną jakość życia. W odpowiedzi na te wyzwania, rosnące zainteresowanie budzą produkty spożywcze o specjalnych właściwościach funkcjonalnych, które mają na celu wspieranie zdrowia fizycznego i psychicznego. Innowacyjne kombinacje związków mikrobiologicznych, ekstraktów roślinnych oraz witamin i składników odżywczych stają się kluczem do tworzenia żywności wspomagającej poziom energii i poprawiającej ogólne samopoczucie (Jurek, 2022).

Witaminy i składniki mineralne – fundamenty energii

Nieodłącznym elementem w walce ze zmęczeniem są witaminy i składniki mineralne, a ich niedobór może prowadzić do uczucia zmęczenia, problemów z koncentracją oraz pogorszenia nastroju. Przykładowo, wtamina C wspiera produkcję kolagenu, co poprawia funkcjonowanie naczyń krwionośnych i transport tlenu, a także działa jako silny antyoksydant, chroniąc organizm przed stresem oksydacyjnym. Dodatkowo, witamina C może zmniejszać uczucie zmęczenia, poprawiając ogólną odporność i regenerację organizmu po wysiłku (Carr I wsp., 2014). Co istotne, wraz z żelazem, witamina C zwiększa transport tlenu do komórek, co poprawia funkcje energetyczne organizmu, zwłaszcza u osób z anemią (Pompano I Haas, 2019).

Z kolei, witaminy z grupy B są niezbędne do metabolizmu spożywanych pokarmów w energię. Na przykład, Witamina B1 (tiamina) wspomaga metabolizm węglowodanów, a Witamina B2 (ryboflawina) uczestniczy w procesach oksydacyjnych, przekształcając tłuszcze i białka. Niezwykle ważna jest także Witamina B6, która wspomaga metabolizm aminokwasów i produkcję neuroprzekaźników, które wpływają na nastrój, funkcje mózgu i koncentrację. Ostatecznie, Witamina B12 okazuje się być kluczowa dla produkcji czerwonych krwinek, które transportują tlen, co pomaga zapobiegać zmęczeniu (Bested I Marshall, 2015). Również, magnez aktywnie uczestniczy w regulacji funkcjonowania mięśni i układu nerwowego, a jego niedobór może prowadzić do osłabienia i zwiększonego uczucia zmęczenia zwłaszcza u osób aktywnych fizycznie (Brilla i Gunther, 1995). Mają na uwadze powyższe obseracje, włączenie do codziennej diety witamin i składników mineralnych zwłaszcza w formie porduktów spożywczych o dodatkowych właściwościach funkcjonalnych może przyczynić się do poprawy energii, lepszej koncentracji oraz większej zdolności do regeneracji (Jurek I Castro-Marrero, 2024).

Probiotyki, prebiotyki i ich wpływ na zdrowie psychiczne i fizyczne

W ostatnich latach wzrosło zainteresowanie probiotykami i prebiotykami jako składnikami wspierającymi zdrowie psychiczne i fizyczne. Szczepy bakterii, takie jak Lactobacillus czy Bifidobacterium, są szczególnie cenione za ich zdolność do poprawy funkcji jelitowych, co bezpośrednio wpływa na lepsze przyswajanie składników odżywczych. Jednak ich działanie wykracza poza zdrowie układu pokarmowego. Probiotyki wykazują zdolność do modulowania osi jelito-mózg, co może prowadzić do poprawy nastroju, redukcji objawów depresji oraz lęku, a także poprawy jakości snu i ogólnego samopoczucia (Jurek I Castro-Marrero, 2024).Przykładem skutecznego wykorzystania probiotyków w celu poprawy energii i zdrowia psychicznego są multi-składnikowe preparaty, które łączą różnorodne szczepy bakterii zwłaszcza w połączeniu z prebiotykami, gdyż mogą znacząco redukować zmęczenie, poprawiać nastrój oraz wspierać zdrowie psychiczne u osób zmagających się z przewlekłym stresem lub obniżonym poziomem energii. Przykładowo, korzyści w kontekście łagodzenia powikłań po przebytym COVID-19 związanie nie tylko z długoterminową utratą witalności i energii, ale także obecności tzw. „mgły mózgowej” można uzyskać po zastosowaniu funkcjonalnej mieszanki łączącej w sobie probiotyk wieloszczepowy składający się z bakterii probiotycznych w tym Streptococcus thermophilus, Bifidobacterium lactis, Bifidobacterium lactis, Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus helveticus, Lactobacillus paracasei, Lactobacillus plantarum i Lactobacillus brevis (Jurek I Castro-Marrero, 2024).

Połączenie związków aktywnych pochodzenia mikrobiologicznego, ekstraktów roślinnych i multi-witamin – siła synergii

Pożywienie odgrywa kluczową rolę w dostarczaniu energii potrzebnej do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Dieta bogata w pełnowartościowe składniki odżywcze, witaminy i minerały wspiera zarówno energię fizyczną, jak i psychiczną, co przekłada się na poprawę zdrowia i witalności. Jednakże, najnowsze badania wskazują na ogromny potencjał synergicznego połączenia związków mikrobiologicznych (probiotyków i prebiotyków), ekstraktów roślinnych oraz kluczowych witamin w tworzeniu produktów spożywczych o dodatkowych funkcjach prozdrowotnych. Takie połączenia stają się szczególnie interesujące w kontekście walki ze zmęczeniem, które może mieć zarówno fizyczny, jak i psychiczny charakter. Fizyczne zmęczenie wynika z niskiego poziomu energii do wykonywania codziennych czynności, natomiast zmęczenie psychiczne wiąże się z brakiem motywacji i zaangażowania w działania. Obie te formy zmęczenia mają negatywny wpływ na nastrój, motywację i ogólną jakość życia. Połączenie roślinnych ekstraktów wraz z probiotykami i multi-witaminami może stworzyć wyjątkowo skuteczny produkt funkcjonalny. Badania pokazują, że takie kombinacje mogą znacząco obniżać poziom zmęczenia, poprawiać funkcje poznawcze oraz podnosić ogólną jakość życia (Jurek I Castro-Marrero, 2024). Co ciekawe, badania przeprowadzone w czasie pandemii, sugerują, że kombinacja zwłaszcza szczepów probiotycznych: Bacillus coagulans, Bacillus subtilis i Bacillus clausii wraz z bioaktywnymi związkami pełniących funckcję ważnych enzymów, jak serratiopeptydaza, bromelaina, amylaza, lizozym, peptydaza, katalaza, papaina, glukoamylaza i laktoferyna, po 14 dniach przyśpieszyła regenerację, jak również znacznie zmniejszyła całkowite uczucie zmęczenia fizycznego i psychicznego w porównaniu spowodowanego COVID-19 (Jurek I Castro-Marrero, 2024).

Podobne korzyści można uzyskać stosując mieszankę składającą się z połączenia synbiotyku zawierającego inulinę (prebiotyk) i szczepów probiotycznych bakterii, w tym Lactobacillus plantarum, Lactobacillus rhamnosus, Lactobacillus bulgaricus, Lactococcus lactis i Lactobacillus paracasei, oraz kilku ekstraktów roślinnych uzyskiwanych m.in. z Citrus Sinensis, rumianku (Matricaria) recutita L. flower), Curcuma Longa, Granat (Punica granatum L.) i resweratrolu pozyskiwanego z korzenia Polygonum cuspidatum. Co ciekawe, regularnie stosowanie takiej formulacji już po 4 tygodniach może pomóc 2-krotnie obniżyć średnie uczucie zmęczenia, a tym samym poprawić jakość życia i podnieść poziom ogólnego dobrostanu (Jurek I Castro-Marrero, 2024).

Wnioski na przyszłość dla producentów żywności

Wdrażanie nowoczesnych modyfikacji do produkcji żywności funkcjonalnej przeciwdziałającej zmęczeniu otwiera przed przemysłem spożywczym szerokie możliwości w tworzeniu innowacyjnych produktów, które odpowiedzą na rosnące potrzeby konsumentów. Korzyści płynące z synergicznego połączenia związków mikrobiologicznych, takich jak probiotyki i prebiotyki, z ekstraktami roślinnymi oraz witaminami, obejmują nie tylko poprawę energii fizycznej, ale także psychicznej, co ma bezpośredni wpływ na samopoczucie i jakość życia. Producenci mogą wykorzystać te składniki do opracowywania produktów, które nie tylko wspierają układ odpornościowy i zdrowie metaboliczne, ale także działają na oś jelito-mózg, poprawiając funkcje poznawcze, nastrój oraz odporność na stres. W przyszłości branża spożywcza powinna skupić się na dalszym rozwijaniu tej kategorii, inwestując w badania nad optymalnymi kombinacjami składników bioaktywnych, które w pełni wykorzystują potencjał synergii, a także na edukacji konsumentów w zakresie korzyści płynących z regularnego spożywania żywności funkcjonalnej.

Podsumowanie

W obliczu wyzwań współczesnego stylu życia, żywność o specjalnych właściwościach funkcjonalnych może stać się kluczowym elementem w poprawie zdrowia i jakości życia. Synergiczne połączenie związków mikrobiologicznych, ekstraktów roślinnych oraz witamin stanowi obiecujące rozwiązanie dla osób borykających się z przewlekłym zmęczeniem, zarówno fizycznym, jak i psychicznym. Nowoczesne produkty spożywcze, które łączą te składniki, mogą nie tylko wspierać zdrowie metaboliczne i immunologiczne, ale również poprawiać funkcje poznawcze, nastrój oraz ogólną witalność. Wprowadzenie takich produktów na rynek spożywczy to krok w stronę zaspokojenia rosnących potrzeb konsumentów poszukujących naturalnych i skutecznych sposobów na poprawę energii i samopoczucia. Dla producentów branży spożywczej stanowi to unikalną szansę na tworzenie innowacyjnych produktów, które odpowiadają na współczesne wyzwania zdrowotne.

Bibliografia naukowa artykułu

Jurek JM. Health Benefi ts of Functional Foods. Journal ISSN. 2022;2766:2276.

Carr A.C., Vissers M.C., Cook J.S. The effect of intravenous vitamin C on cancer- and chemotherapy-related fatigue and quality of life. Front. Oncol. 2014;4:283.  

Bested AC, Marshall LM. Review of Myalgic Encephalomyelitis/Chronic Fatigue Syndrome: an evidence-based approach to diagnosis and management by clinicians. Rev Environ Health. 2015;30(4):223-49. doi: 10.1515/reveh-2015-0026. PMID: 26613325.

Pompano LM, Haas JD. Increasing Iron Status through Dietary Supplementation in Iron-Depleted, Sedentary Women Increases Endurance Performance at Both Near-Maximal and Submaximal Exercise Intensities. J. Nutr. 2019;149:231–239. 

Brilla LR, Gunther KB. Effect of magnesium supplementation on exercise time to exhaustion. Med. Exerc. Nutr. Health. 1995;4:230. 

Jurek JM, Castro-Marrero J. A Narrative Review on Gut Microbiome Disturbances and Microbial Preparations in Myalgic Encephalomyelitis/Chronic Fatigue Syndrome: Implications for Long COVID. Nutrients. 2024 May 21;16(11):1545. doi: 10.3390/nu16111545. PMID: 38892479; PMCID: PMC11173566.

Autor: Joanna Michalina Jurek, PhD

Grup de Recerca GEMMAIR (AGAUR)-Medicina Aplicada (URV), Departament de Medicina i Cirurgia, Institut d'Investigació Sanitària Pere Virgili, Universitat Rovira i Virgili, 43005 Tarragona, Spain.

Artykuł został oparty o własne badania autorki wykonane podczas stażu podoktorskiego odbytego w
Unit of Research in Myalgic Encephalomyelitis/Chronic Fatigue Syndrome and Long COVID, Rheumatology Research Division, Vall d'Hebron Research Institute, Universitat Autònoma de Barcelona, 08035 Barcelona, Spain.

Jurek JM, Castro-Marrero J. A Narrative Review on Gut Microbiome Disturbances and Microbial Preparations in Myalgic Encephalomyelitis/Chronic Fatigue Syndrome: Implications for Long COVID. Nutrients. 2024 May 21;16(11):1545. doi: 10.3390/nu16111545. PMID: 38892479; PMCID: PMC11173566.

https://www.mdpi.com/2072-6643/16/11/1545

Badania zostały opublikowane w powyższym artykule naukowym i stanowią podstawę naukową do wydania książki – Dietoterapia w leczeniu chronicznego zmęczenia (PZWL, 2024).

Jak odróżnić zwykłe zmęczenie od zespołu chronicznego zmęczenia (CFS)? Jakie są jego przyczyny i objawy? Jaką rolę w CFS odgrywa mikrobiota? Jaki potencjał ma dieta i suplementacja w leczeniu i profilaktyce zespołu chronicznego zmęczenia? Jak wygląda holistyczna opieka nad pacjentem? Odpowiedzi na te i wiele innych pytań można znaleźć w książce Joanny Michaliny Jurek Dietoterapia w zespole chronicznego zmęczenia wydanej przez PZWL Wydawnictwo Lekarskie.