Czy opakowania produktów, które codziennie kupujemy nadają się do dalszego przetworzenia? Czasami niełatwo to stwierdzić. Spojrzenie producentów opakowań oraz firm zajmujących się ich recyklingiem pozwala rozwiać część mitów na ten temat.

O to które opakowania produktów, które codziennie kupujemy w sklepach nadają się do recyklingu, z czym się to wiąże i jakie trendy panują w tym zakresie, zapytaliśmy producentów opakowań i przedstawicieli branży recyklingowej zrzeszonych w Stowarzyszeniu Natureef.

Przydatność do recyklingu w Polsce jest określona bardzo ogólnie poprzez wytyczne znajdujące się w normie zharmonizowanej wydanej do dyrektywy opakowaniowej 94/62/WE, mającej odzwierciedlenie w ustawie o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi. Norma dotycząca recyklingu nie jest akredytowana, więc ocenę można przeprowadzić samemu lub powierzyć to instytutom badawczym (jak COBRO) lub innym komercyjnym podmiotom.

– Z punktu widzenia recyklingu najważniejsza cecha to jednorodność materiałowa opakowania. Często niestety jest to sprzeczne z potrzebami i naszymi oczekiwaniami względem barierowości, czyli potencjale przenikania przez opakowania różnych substancji – zwraca uwagę Marta Krawczyk z Organizacji Odzysku Opakowań Rekopol, założonej m.in. przez przedsiębiorców wprowadzających na polski rynek produkty w opakowaniach, producentów opakowań i przetwarzających odpady. Jej zdaniem nie da się sporządzić krótkiej listy materiałów zdatnych do recyklingu, bo wszystko zależy od tego, jak zostały wykorzystane. – Do recyklingu nadają się na przykład butelki na napoje PET, ale tylko transparentne, zatem zupełnie nieprzydatne na dzień dzisiejszy są butelki PET białe (jogurty), czerwone (ketchupy), srebrne (energetyki). Bardzo dobre do recyklingu są za to opakowania po jogurtach z PP i HDPE. Kolor jest tu bez znaczenia, ale najbardziej oczekiwane są białe. Odbiorców znajdują także opakowania na margaryny i jogurty z PP, PS, wiaderka i pojemniki z PP, HDPE. Co do folii, to ogólnie na małe folie po zużytych artykułach spożywczych jest marginalny popyt na rynku recyklingu. Żeby jednak nie utrudniać recyklingu tego materiału – zaleca się stosowanie opakowań mono-materiałowych. Jak widać – świadomy wybór opakowania które nadaje się do recyklingu nie jest łatwe!

Co do pozostałych materiałów, to jest tu zazwyczaj mniej komplikacji. Do recyklingu szkła nadaje się szkło sodowo-wapniowe, bezbarwne, brązowe i zielone. Warto wspomnieć, że należy unikać stosowania szkła mlecznobiałego, czy lakierowanego po całej powierzchni.

– Ceramika to dobry materiał na naczynia, ale nie na opakowania. Opakowania ceramiczne (np. na miody pitne) mieszają konsumentom w głowach, bo mylone są ze szkłem i wrzucane do zielonych pojemników, a to kolejny problem dla recyklera – wyjaśnia Marta Krawczyk.

Na sklepowych półkach coraz częściej spotkać można produkty z informacjami o tym, że ich opakowania powstały w całości lub częściowo z surowców pochodzących z recyklingu. Gotowość do dostarczania na rynek opakowań nadających się do recyklingu deklarują też wytwórcy z tej branży.

– Większość produkowanych przez nas materiałów opakowaniowych i opakowań spełnia wymagania przydatności do recyklingu, a niektóre z nich uzyskały stosowny certyfikat w tym zakresie. Rozwijamy opakowania w kierunku mono-materiałowych laminatów, czyli takich które zawierają powyżej 92 proc. jednego polimeru. Certyfikowanymi przykładami są laminaty oparte na polietylenie typu PE/PEi produkowane z nich doypaki z korkiem, przeznaczone do rozlewu np. mydeł, czy płynów do mycia i prania posiadają certyfikat dotyczący przydatności do ponownego przetwórstwa wydany przez COBRO, a także laminaty barierowe oparte na polipropylenie i powłoce Alox – certyfikowane przez niemiecką organizację Interseroh i wyróżnione tytułami „Made for Recycling” – mówi Małgorzata Szymczukiewicz, dyrektor ds. rozwoju KB Folie Polska Sp. z o.o.

Ewa Grudowska, prezes spółki Plast-Farb podkreśla, że wszystkie wyroby firmy nadają się do recyklingu: – Wyeliminowaliśmy z produkcji materiały wielomateriałowe, które ciężko recyklingować (np. LDPE i PET w jednym opakowaniu). Wyjątkiem są wyroby biokompostowalne. Prezes Plast-Farb dostrzega rosnącą świadomość klienta w zakresie ekologiczności produktów: – W początkowym okresie zauważyliśmy to zjawisko tylko u klientów skandynawskich, natomiast w tej chwili jest to istotny temat dla właściwie każdego z naszych odbiorców. Rynek oczekuje przy tym potwierdzeń naszych wyrobów, więc posiadamy na nie szereg certyfikatów.

Również ostatnie inwestycje w park maszynowy Plast-Farb były nastawione na pozyskanie urządzeń dedykowanych głównie do przetwórstwa tego typu surowców: – Wiemy jak ważne jest środowisko naturalne i zdajemy sobie sprawę, że świadomość klienta rośnie i oczekuje on opakować ekologicznych, dlatego zleciliśmy badanie śladu emisji CO₂ w globalnym łańcuchu produkcji opakowań. Czekamy na wyniki – mówi Ewa Grudowska.

Z kolei Korporacja KGL opracowała technologię produkcji poliestrowej folii monomateriałowej z recyklatów. Zarówno folia, jak i wyprodukowane z niej opakowania są przeznaczone dla rynku spożywczego, są bezpieczne dla przechowywanych w nich produktów i w pełni recyklowalne.

Proekologiczna idea Zero Waste przyświeca firmie Rbeco, która dostarcza opakowania z papierów i kartonów.

– Wszystkie artykuły opakowaniowe, które produkujemy nadają się do recyklingu zarówno w Polsce, jak i w Europie. Są one również częściowo produkowane z papierów pochodzenia recyklingowego. Staramy się, aby zawsze działać w myśl proekologicznej zasady Zero Waste, a naszym hasłem przewodnim jest Recycling is just the begining! Recyling ich jest stosunkowo prosty, gdyż zużyte opakowanie czy wypełniacz ląduje w składzie makulatury, skąd jest dostarczany do papierni. Papiernie przerabiają całość w pulpę, którą wykorzystują później do produkcji kartonów. I tak koło się zamyka – tłumaczy Patrycja Bylak, dyrektor operacyjny Rbeco.

Ale globalny poziom recyklingu opakowań zależy nie tylko od technologii produkcji. W grę wchodzą też koszty, prawo i zainteresowanie rynku.

– W Europie przeważa recykling butelek PET i HDPE. Recykling sztywnych opakowań z tworzyw sztucznych, np. tacek PET stanowi znacznie mniejszą część. Dodatkowo surowce pochodzące z recyklingu tego typu tacek wykorzystywane są do wytwarzania wyrobów w innych sektorach niż opakowania spożywcze. W Polsce recykling opakowań innych niż butelki właściwie nie istnieje, mimo że wiele z nich, tak jak te produkowane w Korporacji KGL S.A., są w pełni recyklowalne. Opakowania te nawet jeśli zostały poddane selektywnej zbiórce nie są później wyodrębniane ze strumienia odpadów i przetwarzane na inne wyroby. Należy zatem poczynić istotne zmiany w przepisach dotyczących zasad obchodzenia się z odpadem opakowaniowym, który jest zdolny do pełnego recyklingu (np. tacki po mięsie) i w łatwy sposób umożliwić poszerzanie strumienia odpadów poddawanych recyklingowi o te materiały – ocenia Anita Frydrych, Dyrektor Działu Rozwoju Technologii Tworzyw Sztucznych i Funduszy Unijnych, Korporacja KGL S.A.

Piotr Świąć, dyrektor sprzedaży Mflex Sp. z o.o. zwraca uwagę na aspekt skuteczności opakowań nadających się do recyklingu oraz globalny bilans korzyści i strat: – Rynek mocno reaguje na stosowanie folii, które nadają się do recyklingu, ponieważ przepisy UE zaczynają na producentach żywności (i nie tylko) wymuszać zastosowanie takich właśnie materiałów opakowaniowych. Jednak połączenie w produkcji opakowań surowców, które można recyklingować, nie w każdym przypadku zapewni odpowiednie bezpieczeństwo produktu. A przecież większą stratą jest marnowanie żywności, bądź skracanie jej terminu przydatności poprzez zastosowanie folii, która nadaje się do recyklingu niż zastosowanie np. wysokobarierowej folii, która zapewni trwałość i świeżość produktu.

Patrycja Bylak z Rbeco przypomina, że od 3 lipca 2021 r. mają zostać spełnione wymagania Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2019/904 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko. Zgodnie z jej zapisami państwa wspólnoty powinny zakazać wprowadzania na rynek jednorazowych produktów z tworzyw sztucznych. Zostały one konkretnie określone: są to m.in. patyczki higieniczne, sztućce, talerze, słomki, mieszadełka do napojów, patyczki mocowane do balonów, czy styropianowe opakowania na żywność i napoje.

– Z pewnością Unia Europejska będzie nadal sukcesywnie wprowadzała nowe akty prawne, które w rezultacie spowodują zmniejszenie odpadów poprzez ponowne wykorzystanie materiału, również w zmienionej formie. Rynek dostosowując się do wchodzących wytycznych poszukuje ekologicznych alternatyw, które mimo wszystko są nieco droższe od powszechnych tworzyw sztucznych. Producenci nie muszą jednak obawiać się, że wzrost ceny ich produktu z powodu ekologicznych komponentów do jego zapakowania zmniejszy popyt konsumencki. Wręcz przeciwnie. Kurczowe trzymanie się jak najtańszego opakowania, które nie spełnia eko-norm może już w niedługim czasie znacznie obniżyć sprzedaż ich produktów. Sprzedawcy ze wszystkich sektorów, chcąc zwiększyć sprzedaż wysyłkową, obowiązkowo muszą nadążyć za eko-trendem. W przeciwnym razie mogą zderzyć się z falą negatywnych komentarzy w Internecie, które przełożą się na ich zyski. To, co najbardziej cieszy to przede wszystkim coraz większa świadomość samych klientów i wręcz wymuszanie zmian w trosce o środowisko – uważa Patrycja Bylak.

– Do mitów zaliczyłbym stwierdzenia, jakoby opakowania przydatne do recyklingu były droższe, niż opakowania standardowe odpowiednie do danego produktu. Opakowania monomateriałowe wykorzystujące PP mogą być wręcz tańsze od nierecyklingowalnych odpowiedników łączących PET i PE – uważa Małgorzata Szymczukiewicz. – Mitem jest również to, że trudno jest zaprojektować opakowanie przydatne do ponownego przetwórstwa. A także stwierdzenie, że popularność danego produktu nie jest zależna od opakowania, a konsumentowi jest obojętne czy opakowanie będzie przydatne do recyklingu czy nie. Fakty są takie, że mamy problem z ilością odpadów sztucznych i ich segregacją. Prawdą jest też, że materiały opakowaniowe przydatne do recyklingu rozwinęły się na tyle, aby w pełni zastąpić opakowania nieprzydatne do ponownego przetwórstwa.

Marta Krawczyk z organizacji Rekopol przypomina, że rozmawiając o recyklingu w szerszej skali, należy zawsze brać pod uwagę możliwości zbiórki danego opakowania w powszechnym systemie pięciu frakcji oraz możliwości technologiczne sortowni: – Na przykład małe elementy w minimalnym stopniu mają możliwość trafienia do recyklingu, ponieważ sortery nie potrafią ich wyłapać. Na to wszystko nakłada się dodatkowo czynnik ekonomiczny – przy niskich cenach granulatów produkowanych pierwotnie, regranulaty nie są atrakcyjnym towarem, stąd do recyklingu trafia tak naprawdę odpad najwyższej jakości, który zapewnia zbyt ostatecznego produktu.

Zdaniem Ewy Grudowskiej z Plast-Farbu używanie regranulatów w produkcji opakowań powinno być wspierane poprzez zwolnienia z opłat czy podatków – wtedy wszystkim opłacało by się wykorzystywać ponownie wyroby z tworzyw sztucznych.