Stan sanitarny zakładów żywności, żywienia, materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością – raport GIS za 2019 r.

GIS opublikował swój coroczny raport „Stan sanitarny kraju w roku 2019”. Opracowanie powstało na podstawie informacji i materiałów nadesłanych przez państwowych, wojewódzkich, powiatowych i granicznych inspektorów sanitarnych i stanowi swego rodzaju kompendium wiedzy na temat działań organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej, zawiera dane statystyczne oraz analizy.

Poniżej prezentujemy najważniejsze wnioski płynące z raportu dotyczące bezpieczeństwa i jakości żywności w Polsce w 2019 r.

Zakres nadzoru sanitarnego i ocena obiektów żywności i żywienia

W roku 2019 organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej obejmowały nadzorem 521 513 obiektów żywności, żywienia, materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością oraz kosmetyków (w 2018 r. – 497 193), w tym: 121 140 zakładów produkcji żywności, w tym m.in.:

• 4804 piekarnie, 3695 ciastkarnie,
• 258 039 obiektów obrotu żywnością, w tym m.in.: 132 380 sklepów spożywczych, 13 700 kiosków spożywczych, 36 797 środków transportu żywności,
• 82 681 zakładów żywienia zbiorowego typu otwartego, w tym m.in.: 40 800 zakładów małej gastronomii, 48 686 zakładów żywienia zbiorowego typu zamkniętego, w tym m.in.: 1021 bloków żywienia w szpitalach, 118 kuchni niemowlęcych, 3154 stołówki w żłobkach i domach małego dziecka, 12 177 stołówek szkolnych, 13 769 stołówek w przedszkolach, 1700 zakładów usług cateringowych oraz 5100 innych zakładów żywienia,
• 6866 wytwórni oraz miejsc obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością,
• 4101 obiektów produkcji, konfekcjonowania i obrotu kosmetykami.

W nadzorowanych zakładach żywności, żywienia oraz materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością przeprowadzono 254 396 kontroli sanitarnych, w tym 27 029 kontroli interwencyjnych. Wydano 35 325 decyzji nakazujących usunięcie stwierdzonych uchybień, w tym 652 decyzje przerwania działalności całego lub części zakładu. Winnych zaniedbań sanitarnych ukarano 21 177 mandatami, na łączną kwotę 4 870 680 PLN.

Stan sanitarno-higieniczny obiektów żywności i żywienia, nadzorowanych przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej jest bardzo zróżnicowany. Działają zarówno obiekty nowoczesne, jak i stare (zwłaszcza w dużych miastach o zwartej zabudowie) oraz obiekty małe (sklepy w rejonach wiejskich) i bardzo duże (typu super i hipermarkety). W ostatnich 10 latach odsetek zakładów produkcji i obrotu żywnością o nieodpowiednim stanie sanitarnym znajdował się na niskim poziomie (ok. 2%). Jednak wobec roku 2018 należy odnotować poprawę obiektów, szczególnie: zakładów zbożowo-młynarskich, wytwórni tłuszczów roślinnych i mieszanin tłuszczów roślinnych ze zwierzęcymi, wytwórni wód butelkowanych oraz browarów i słodowni.

Natomiast pogorszenie stanu sanitarnego obiektów nastąpiło w: wytwórniach substancji dodatkowych, miejscach obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością, wytwórniach makaronów, lodów oraz suplementów diety.

Nadzór w sezonie letnim

W sezonie letnim 2019 r. organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej  nadzorowały 79 757 zakładów żywienia zbiorowego otwartego (tj. restauracji, kawiarni, itp.), w tym 40 601 zakładów małej gastronomii (tj. barów, fast food, itp.), skontrolowały 12 518 zakładów żywienia zbiorowego otwartego, w tym 6025 zakładów małej gastronomii, w zakładach żywienia zbiorowego otwartego ogółem przeprowadzono 13 887 kontroli sanitarnych, w tym 1099 kontroli interwencyjnych oraz 2310 rekontroli (tj. kontroli sprawdzających wykonanie zaleceń pokontrolnych lub obowiązków nałożonych decyzjami administracyjnymi), w zakładach małej gastronomii przeprowadzono 6693

kontrole sanitarne, w tym 402 kontrole interwencyjne oraz 894 rekontrole, nieprawidłowości stwierdzono w 3138 zakładach żywienia zbiorowego otwartego, w tym w 1337 zakładach małej gastronomii.

Nieprawidłowości najczęściej stwierdzane w trakcie kontroli to: brak zachowania czystości pomieszczeń i sprzętu roboczego; zły stan techniczny pomieszczeń i wyposażenia; środki spożywcze po upływie daty minimalnej trwałości/terminu przydatności do spożycia; nieprawidłowe warunki przechowywania środków spożywczych (brak ciągłości łańcucha chłodniczego, brak segregacji środków spożywczych); brak zachowania identyfikowalności przechowywanych środków spożywczych, brak orzeczeń lekarskich dla celów sanitarno-epidemiologicznych; nieprawidłowości dotyczące wdrożenia procedur GHP/GMP oraz systemu HACCP; niewłaściwe postępowanie przy gromadzeniu i usuwaniu odpadów.

Stan sanitarny środków transportu żywności

Skontrolowano 7440 środków transportu żywności, z których wszystkie spełniały wymagania higieniczno-sanitarne. Zakłady produkujące żywność posiadają na ogół własne środki transportu, na które uzyskały pozytywne decyzje organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Większość obiektów obrotu żywnością dysponuje odpowiednimi środkami transportu, dobrymi technicznie i przeznaczonymi wyłącznie do przewozu artykułów spożywczych. Niektóre zakłady korzystają z usług specjalistycznych firm transportowych.

Jakość zdrowotna środków spożywczych

W porównaniu do roku poprzedniego, w 2019 r. jakość zdrowotna środków spożywczych wprowadzanych do obrotu w kraju uległa poprawie 0,48%. W 2019 r. laboratoria Państwowej Inspekcji Sanitarnej, działające w zintegrowanym systemie badania żywności, zbadały ogółem 82 513 próbek środków spożywczych, z których 2,55% nie spełniało obowiązujących wymagań jakości zdrowotnej (w 2018 r. – 3,03%), w tym ze zbadanych 69 810 próbek żywności krajowej 2,62% nie spełniało przepisów prawa (w 2018 r. – 3,17%), z 6226 próbek żywności importowanej - 2,22% (w 2018 r. – 2,12 %), a z 6477 zbadanych próbek żywności wyprodukowanej w UE - 2,30 % nie spełniało przepisów prawa (w 2018 r. – 2,38%).

Niestety w niektórych asortymentach żywności stwierdzono zwiększenie odsetka zdyskwalifikowanych próbek. Dotyczy to produktów z grup: mięso, podroby i przetwory mięsne; ziarno zbóż i przetwory zbożowo-mączne; grzyby; tłuszcze roślinne; ziarna roślin oleistych; majonezy, musztardy, sosy; zioła i przyprawy; środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz inne środki spożywcze.

Znakowanie środków spożywczych

Prawidłowe znakowanie zawierające obowiązkowe informacje na temat żywności, w tym dotyczące substancji lub produktów powodujących alergie lub reakcje nietolerancji służy ochronie zdrowia konsumentów poprzez zapewnienie podstaw do dokonywania świadomych wyborów oraz bezpiecznego stosowania żywności. Dlatego próbki pobierane do badań laboratoryjnych oceniane są m.in. w kierunku zgodności znakowania z obowiązującymi przepisami. W 2019 r. na 40 189 ocenionych próbek - zakwestionowano 871, co stanowi 2,17% (w 2018 r. – 1,54%).

System RASFF

W okresie od 01/01/2019 do 31/12/2019 KPK RASFF w GIS zgłosił 203 powiadomienia do systemu RASFF, w tym: alarmowe – 48, informacyjne – 73 oraz o odrzuceniu na granicy – 82. Z całkowitej liczby 203 powiadomień zgłoszonych do RASFF przez Polskę - 163 powiadomienia dotyczyły żywności, 11 powiadomień dotyczyło wyrobów do kontaktu z żywnością, a 29 powiadomień dotyczyło paszy.

Najczęstsze przyczyny zgłoszenia powiadomień do RASFF przez Polskę w 2019 r. to wykryte w żywności i paszach pałeczki Salmonella (82 powiadomienia, w tym 17 o odrzuceniu na granicy), pleśń (20 powiadomień, w tym 19 o odrzuceniu na granicy), pozostałość leków weterynaryjnych (12 powiadomień, w tym 10 o odrzuceniu na granicy) oraz przekroczenia maksymalnych dopuszczalnych poziomów mikotoksyn (ochratoksyna A i aflatoksyny) w żywności – 21 powiadomień (w tym 18 o odrzuceniu na granicy).

Szczegóły dotyczące zgłoszonych produktów dostępne w Raporcie GIS oraz w raportach kwartalnych FoodFakty, a by być na bieżąco z z analizą trendów ryzyka bezpieczeństwa produktów żywnościowych zapraszamy tu. 

Badanie żywności w kierunku obecności GMO

W 2019 r. zbadano 658 próbek żywności w kierunku obecności organizmów genetycznie zmodyfikowanych. Spośród powyższych zdyskwalifikowano 1 próbkę tofu naturalnego z udziałem soi, ze względu na błędne oznakowanie, tj. brak informacji o zawartości genetycznie zmodyfikowanej soi.

Nadzór nad bezpieczeństwem suplementów diety

W 2019 r. organy Inspekcji skontrolowały: 191 obiektów, tj. 75,2% wytwórców funkcjonujących na terenie kraju; 287 obiektów obrotu hurtowego, tj. 35,78% ogółu obiektów obrotu hurtowego suplementów diety. Największy odsetek próbek zdyskwalifikowanych stanowiły produkty oceniane pod względem znakowania (80,37%). Nieprawidłowości w tym zakresie wykazano w 131 przypadkach badanych próbek (27 spoza UE, 32 z krajów UE, 72 produkty krajowe).

Jakość zdrowotna żywności dla określonych grup

Spośród wszystkich 6335 przebadanych próbek żywności dla określonych grup największy odsetek (80,5%) stanowiły próbki produktów krajowych – 5097 próbek. Zbadano 1200 próbek produktów z Unii Europejskiej (co stanowiło 18,9% wszystkich badanych próbek) oraz 38 próbek produktów z importu spoza UE (0,6% wszystkich zbadanych próbek). Ogółem zdyskwalifikowano (uznano za niespełniające wymagań ustalonych w przepisach) 93 próbki produktów, co stanowi 1,5% wszystkich zbadanych próbek żywności dla określonych grup.

Jakość zdrowotna materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością

W 2019 r. na podstawie badań laboratoryjnych zakwestionowano łącznie 1,14% próbek materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością (w 2018 r. – 1,85%), w tym produkcji krajowej – 0,74% (w 2018 r. – 1,63%), wyprodukowanych w UE – 1,45% (w 2018 r. – 0,65%) oraz z importu – 1,26% (w 2018 r. – 2,22%).

Pełny raport dostępny tutaj: https://www.gov.pl/web/gis/raport-stan-sanitarny-kraju-w-roku-2019