Zmiany klimatu a polskie mleczarstwo – jak przeciwdziałać niekorzystnym zjawiskom i skutecznie odpowiadać na trendy?

Rosnący wpływ zmian klimatycznych na produkcję rolną, coraz większe zainteresowanie konsumentów produktami spożywczymi o możliwie małym wpływie na środowisko, rosnące ceny energii, czy wreszcie liczne zmiany, jakie spowoduje nowe ustawodawstwo unijne - wszystkie te czynniki niosą ze sobą duże wyzwania dla producentów żywności, w tym producentów i przetwórców mleka. By im sprostać, cała branża wymaga transformacji w kierunku bardziej zrównoważonej produkcji. Wychodząc naprzeciw tym potrzebom, ZPPM publikuje dwa, eksperckie raporty o stanie polskiego mleczarstwa.

Przyjęcie przez UE strategii „Zielony ład” oraz „Od pola do stołu” oznacza szereg zmian dla polskiego rolnictwa. Jest to związane m.in. z redukcją gazów cieplarnianych, odbudową bioróżnorodności, zapewnieniem efektywności energetycznej, dbaniem o dobrostan zwierząt, przeciwdziałanie „greenwashingowi”, raportowaniem danych dot. zrównoważonego rozwoju (ESG). Zebranie wyzwań, które stoją przed mleczarstwem, a następnie identyfikowanie skutecznych sposobów odpowiadania na nie, w takich obszarach jak zasady hodowli, procesy produkcji, ograniczanie emisji, odpowiedzialny marketing, czy przeciwdziałanie marnowaniu żywności ma kluczowe znaczenie z perspektywy gospodarczej, społecznej i ekologicznej.

Pionierska inicjatywa

Stworzenie trzech raportów o stanie polskiego mleczarstwa i rozwiązaniach, jakie mogą pozwolić na transformację branży mlecznej w kierunku bardziej zrównoważonej produkcji to pionierska inicjatywa w branży. Do projektu, prowadzonego przez ZPPM zaproszono naukowców, praktyków z zakładów przetwórczych, rolników-producentów mleka oraz aktywistów ekologicznych.

- Wraz z naszymi firmami członkowskimi uznaliśmy, że wobec licznych wyzwań, należy dostarczyć producentom i przetwórcom mleka informacji na temat  zmian wprowadzanych na poziomie europejskim, trendów konsumenckich, praktyk budujących przewagę konkurencyjną  i wskazać ścieżki transformacji mleczarstwa w XXI w. Chcemy, żeby ta inicjatywa miała realny wpływ na wdrażanie rozwiązań przyszłości, dlatego już w krótce przedstawimy konkretne propozycje rozwiązań systemowych na szczeblu krajowym – mówi Marcin Hydzik, Prezes Związku Polskich Przetwórców Mleka

W efekcie powstały trzy raporty zrealizowane w ramach sfinansowanego z Funduszu Promocji Mleka projektu „Produkcja i przetwórstwo mleka w kontekście wyzwań klimatycznych, środowiskowych i zdrowotnych”. Pierwsze dwa są już dostępne na stronie ZPPM (www.zppm.pl) i na naszych mediach społecznościowych.

Branża mleczna przed wyzwaniami

Pierwszy raport, przygotowany przez prof. Zbigniewa Karaczuna ze szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego i prof. Jacka Walczaka z Instytutu Zootechniki - Państwowego Instytutu Badawczego przedstawia sytuację mleczarstwa w Polsce w kontekście aktualnych wyzwań zdrowotnych i środowiskowych. Drugi z raportów, opracowany przez dr Karolinę Babuchowską z Uniwersytetu Warmińsko – Mazurskiego w Olsztynie, prezentuje wyzwania i kierunki rozwoju polskiego mleczarstwa do 2030 roku w kontekście zrównoważonego rozwoju.

- Przykładamy dużą wagę do kwestii klimatycznych i dlatego angażujemy się w promowanie zrównoważonego podejścia w rolnictwie oraz wszelkich inicjatyw, które zmieniają sposób w jaki produkowana jest żywność. Uważamy, że transformacja produkcji mleka i jego przetworów w kierunku zrównoważonych systemów żywnościowych to główne wyzwanie stojące przed naszą branżą. – dodaje Marcin Hydzik

W toku prac nad raportami stało się jasne, że Europejski Zielony Ład (EZŁ) oraz strategia „Od pola do stołu”(F2F) będą kształtować wszystkie sektory gospodarki i finansów (a więc także mleczarstwo) przez następne kilka dekad i na stałe zmienią charakter produkcji rolniczej. Jednocześnie niewystarczające rozwiązania w zakresie wewnętrznej polityki rolnej, zmuszają sektor mleczarstwa do kreowania własnych inicjatyw w zakresie implementacji EZŁ i F2F, a także do uczestnictwa w tym zakresie w pozarządowych, międzynarodowych programach i platformach wspieranych przez UE.

Wnioski ekspertów

Realizacja wymogów prawnych związanych z wdrażaniem EZŁ do krajowego prawodawstwa zmusi gospodarstwa i przetwórstwo mleka do zmian w technologiach produkcji, głównie pod kątem uciążliwości dla środowiska i klimatu, co przełoży się na wzrost kosztów inwestycyjnych i jednostkowych produkcji. I to właśnie rosnące koszty produkcji postrzegane są w kategorii największych wyzwań stojących przed producentami mleka (70,3% respondentów naszych badań przypisało temu wyzwaniu bardzo duże znaczenie). Z kolei ekspertyza Wageningen University wskazuje, że niektóre gospodarstwa stracą na wprowadzanych zmianach, ale inne zwiększą dochodowość. Tak ma być między innymi w przypadku hodowców bydła mlecznego na Podlasiu i Mazowszu, którzy według tych szacunków zwiększą wpływy o 33%.

EZŁ oczekuje od biznesu większej odpowiedzialności społecznej za realizowaną działalność, co wpływa nie tylko na kwestie wizerunkowe firm, ale również wymaga nowego charakteru działań pozaprodukcyjnych. Z kolei w obliczu zmian klimatycznych rolnicy-producenci mleka zarządzając gospodarstwami będą zmuszeni do wprowadzania zasad zrównoważonego rozwoju, które obejmują głównie zapewnienie dobrostanu zwierząt, zmianowanie upraw, zabiegi przyczyniające się do zwiększania zawartości próchnicy w glebie (ograniczenie o 50 % utraty składników odżywczych doprowadzi do ograniczenia stosowania nawozów o co najmniej 20 %)  oraz optymalne zarządzanie odpadami. Już obecnie rolnicy coraz częściej wykorzystują odnawialne źródła energii, w tym głównie energię słoneczną, ale wciąż rzadkością w gospodarstwach rolnych jest produkcja biogazu.

Kierunki działania w przyszłości

Rolnicy i przetwórcy potrzebują mądrego i skutecznego wsparcia, by móc systematycznie zmieniać sposoby swojego działania w kierunku bardziej zrównoważonych. Raporty opracowane przez ekspertów mają za zadanie nie tylko rozwiać wątpliwości, które już teraz towarzyszą producentom mleka, ale także wskazać możliwości rozwoju wynikające z nowych rozwiązań prawnych. Temu będzie służyć trzeci, końcowy raport.  Stanowi on podsumowanie przebiegu i ustaleń sesji dialogowej, w której wzięli udział eksperci z administracji rządowej, przetwórcy mleka, rolnicy, influencerzy i naukowcy. Sesja ta była doskonałą okazją do wielowymiarowego spojrzenia na  zagadnienia,  poruszone w dwóch pierwszych raportach.  Konkluzje płynące z tych dokumentów oraz wizja strategicznych kierunków w produkcji rolnej, zostaną zaprezentowane podczas konferencji z udziałem ekspertów, w dniu 28 listopada br.

Szczegóły konferencji: Konferencja pt. „Produkcja i przetwórstwo mleka w kontekście wyzwań klimatycznych, środowiskowych i zdrowotnych – prezentacja raportów” 

Marcin Hydzik
Prezes Zarządu ZPPM