ECDC - Nowe wytyczne dotyczące procedur utrzymywania czystości w placówkach innych niż służba zdrowia narażonych na SARS-CoV-2 oraz wytyczne dla branży spożywczej opublikowane przez GIS

Sprawozdanie techniczne ECDC

ECDC - Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób opublikowało dokument techniczny, w którym prezentuje tymczasowe wytyczne dotyczące procedur sprzątania w placówkach innych niż zakłady służby zdrowia (np. biura, środki transportu publicznego, placówki oświatowe, urzędy), narażonych na działanie koronawirusa SARS-CoV-2 i w których mogły przebywać osoby, u których potwierdzono COVID-19 zanim dotarły do szpitali.

Niniejsze wskazówki opierają się na aktualnej wiedzy na temat SARS-CoV-2 i wiedzy i dowodach naukowych pochodzących z badań nad innymi koronawirusami.

COVID-19

Czynnik sprawczy związany z obecnymi ogniskami choroby koronawirusowej COVID-19, SARS-CoV-2 (rodzaj: Betacoronavirus), należy do rodziny Coronaviridae, posiadającej osłonkę oraz pojedynczą nić RNA o symetrii helikalnej i polarności dodatniej. Koronawirusy są przenoszone w większości przypadków drogą kropelkową i transmisją kontaktową, ale możliwe są również inne sposoby transmisji.

Czas przeżycia i warunki wpływające na żywotność SARS-CoV-2 w środowisku są obecnie nieznane. Według badań oceniających stabilność środowiskową innych koronawirusów - wywołujący ciężką, ostrą niewydolność oddechową koronawirus (SARS-CoV), wg szacunków w środowisku może przetrwać do kilku dni. Natomiast wywodzący się z Bliskiego Wschodu koronawirus związany z zespołem oddechowym (MERS-CoV) może przetrwać dłużej niż 48 godzin w pomieszczeniu o temperaturze (20°C) na różnych powierzchniach.

Procedury odnośnie utrzymywania czystości

Ze względu na możliwość przetrwania wirusa w środowisku przez kilka dni, pomieszczenia i obszary potencjalnie zanieczyszczone SARS-CoV-2 powinny być oczyszczone przed ich ponownym użyciem, przy zastosowaniu środków czystości o działaniu przeciwdrobnoustrojowym, o których wiadomo, że są skuteczne przeciwko koronawirusom. Chociaż brak jest konkretnych dowodów na ich skuteczność przeciwko SARS-CoV-2, czyszczenie wodą i detergentami z przeznaczeniem do użytku domowego oraz stosowanie zwykłych środków dezynfekujących powinno być wystarczające do ogólnego, zapobiegawczego czyszczenia.

Kilka środków przeciwdrobnoustrojowych zostało przebadanych pod kątem różnych koronawirusów (tabela 1). Niektóre składniki aktywne, np. podchloryn sodu (zawarty w wybielaczu domowym) i etanol są powszechnie dostępne w produktach nie przeznaczonych do stosowanych w ochronie zdrowia i laboratoryjnych.

W niedawno opublikowanych badaniach, w których porównywano różne środki bakteriobójcze stosowane w opiece zdrowotnej, stwierdzono, że te z 70% stężeniem etanolu miały silniejsze działanie na dwa różne koronawirusy (wirus zapalenia wątroby u myszy i wirus zakaźny zapalenia żołądka i jelit) po jednominutowym kontakcie na twardych powierzchniach w porównaniu do 0,06% roztworu podchlorynu sodu. Badania przeprowadzone odnośnie SARS-CoV wykazały, że podchloryn sodu jest skuteczny przy stężeniu 0,05 i 0,1% po pięciu minutach, gdy zostanie zmieszany z roztworem zawierającym SARS-CoV. Podobne wyniki uzyskano w przypadku detergentów domowych zawierających siarczan laurylowy eteru sodowego, poliglikozydy alkilowe i dietanoloaminę kokoamidu z oleju kokosowego.

Tabela 1. Środki przeciwdrobnoustrojowe skuteczne przeciwko różnym koronawirusom: koronawirus ludzki 229E (HCoV-229E), wirus zapalenia wątroby u myszy (MHV-2 i MHV-N), koronawirus psów (CCV), zakaźny wirus zapalenia żołądka i jelit (TGEV) oraz ciężki koronawirus układu oddechowego (SARS-CoV)¹

¹ Niniejszy wykaz opiera się na środkach przeciwdrobnoustrojowych, które są wymienione w analizowanej, recenzowanej literaturze naukowej przedstawionej w niniejszym dokumencie. Niekoniecznie jest to wyczerpujące, ani nie oznacza, że inne podobne środki przeciwdrobnoustrojowe są mniej skuteczne. ECDC nie promuje, ani nie zaleca stosowania żadnych konkretnych produktów komercyjnych

Podejścia do sprzątania i środki ochrony indywidualnej

Zastosowanie 0,1% podchlorynu sodu (rozcieńczenie 1:50 w przypadku domowego wybielacza o początkowym stężeniu 5%) po oczyszczeniu neutralnym detergentem sugeruje się do celów dekontaminacji, chociaż brak jest danych dotyczących dostępnej skuteczności przeciwko SARS-CoV-2. Dla powierzchni, które mogłyby zostać uszkodzone przez podchloryn sodu, do dekontaminacji po oczyszczeniu detergentem neutralnym potrzebne jest 70% stężenie etanolu. Czyszczenie należy przeprowadzać przy użyciu odpowiednich środków ochrony osobistej (PPE). Należy przestrzegać procedur zakładania i zdejmowania środków ochrony osobistej; dalsze informacje na temat procedur zakładania i zdejmowania środków ochrony osobistej można znaleźć w dokumencie „Safe use of personal protective equipment in the treatment of infectious diseases of high consequence”.

Środki ochrony indywidualnej jednorazowego użytku powinny być traktowane jako materiał potencjalnie zakaźny i usuwane zgodnie z przepisami krajowymi. Zaleca się stosowanie sprzętu czyszczącego jednorazowego użytku lub specjalnego sprzętu czyszczącego; sprzętem ochrony osobistej do wielorazowego użytku powinien zostać odkażony przy użyciu dostępnych produktów (np. 0,1% roztworem podchlorynu sodu lub 70% etanolem). Kiedy używane są inne produkty chemiczne, należy stosować się do zaleceń producenta. Przy stosowaniu środków chemicznych do czyszczenia, ważne jest, aby sprzątany obiekt był wentylowany (np. przez otwieranie okien) w celu ochrony zdrowia personelu sprzątającego. Do czyszczenia urządzeń, które mogą być skażone SARS-CoV-2, zaleca się stosowanie następujących środków ochrony osobistej:

- półmaski filtrujące do twarzy (FFP) klasy 2 lub 3 (FFP2 lub FFP3)

- gogle lub osłona twarzy

- odzież ochronna jednorazowa, wodoodporna z długimi rękawami

- rękawice jednorazowe.

Wszystkie często dotykane miejsca, takie jak dostępne powierzchnie ścian i okien, muszla klozetowa i powierzchniełazienkowe, powinny być również starannie czyszczone. Wszystkie tekstylia (np. pościel, zasłony, itp.) należy prać w temp. 90°C z dodatkiem detergentu do prania. Jeśli cykl ciepłej wody nie może być zastosowany ze względu na tkaninę, przy praniu wyrobów włókienniczych należy dodać specyficzne substancje chemiczne (np. wybielacz lub produkt zawierający podchloryn sodu, albo produkt odkażający do stosowania w wyrobach włókienniczych).

Wytyczne dla branży spożywczej opublikowane na stronie Państwowej Inspekcji Sanitarnej

Jakie działania może podjąć przedsiębiorca i pracownik branży spożywczej?

Dobre praktyki higieniczne, w tym właściwe mycie rąk mają na celu zapobieganie zanieczyszczeniu żywności potencjalnie chorobotwórczymi mikroorganizmami, których źródłem mogą być osoby mające kontakt z żywnością. Dotyczy to również SARS COV-2. Dlatego Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca, aby stosować standardowe praktyki w celu zredukowania ekspozycji i transmisji chorób, które obejmują:

• Właściwą higienę rąk
• Higienę kasłania/kichania
• Zasady bezpieczeństwa żywności
• Ograniczenie przez pracowników bliskiego kontaktu z każdą osobą, która ma objawy chorobowe ze strony układu oddechowego (kichanie, kaszel)
• Osoby chore wykazujące ww. objawy nie mogą pracować w zakładach spożywczych.

Pracownicy branży spożywczej muszą myć ręce:

• Przed rozpoczęciem pracy;
• Przed kontaktem z żywnością, która jest przeznaczona do bezpośredniego spożycia, ugotowana, upieczona, usmażona;
• Po obróbce lub kontakcie z żywnością surową, nieprzetworzoną;
• Po zajmowaniu się odpadami/śmieciami;
• Po zakończeniu procedur czyszczenia/dezynfekcji;
• Po skorzystaniu z toalety;
• Po kaszlu, kichaniu, wydmuchaniu nosa;
• Po jedzeniu, piciu, lub paleniu;
• Po kontakcie z pieniędzmi;

Przedsiębiorcy branży spożywczej:

mając na uwadze obowiązujące przepisy w zakresie bezpieczeństwa żywności wskazane jest, aby zarówno producenci żywności, jak również sklepy i hurtownie:

• Przypomnały pracownikom zasady higieny osobistej, mycia rąk, obowiązku informowania o złym stanie zdrowia, nie tylko osobom mającym bezpośredni kontakt z zakładem i żywnością, ale również pracownikom biurowym, kierowcom, dostawcom, współpracującym rolnikom, serwisantom itp.
• Wzmogły nadzór nad przestrzeganiem zasad higieny przez pracowników i ściśle je egzekwowali
• Przeanalizowały wewnętrzne procedury czyszczenia i dezynfekcji powierzchni roboczych, podłóg, maszyn, również w sklepach, tam gdzie klienci są potencjalnym źródłem zanieczyszczenia (koszyki sklepowe, kasy, taśmy przy kasach, poręcze, uchwyty) i jeśli to wymagane – zwiększyć częstotliwość wykonywanych zabiegów
• Dokonały weryfikacji dobrych praktyk higienicznych oraz procedur HACCP, aby wyeliminować ewentualne luki lub możliwe ścieżki zanieczyszczeń;
• Starały się ograniczać w miarę możliwości ekspozycję w sklepach żywności nieopakowanej, przeznaczonej do bezpośredniego spożycia szczególnie pieczywa, ciast, a tam gdzie żywność nieopakowana jest pakowana przez konsumenta - zwracać uwagę na właściwą higienę (nie kasłanie/kichanie w stronę innych osób i w stronę towaru, zwracanie uwagi przez obsługę, wywieszenie tabliczek ostrzegających);
• Ograniczyły podróże służbowe do minimum, jak również przestrzegały zasad dostępu do zakładu produkcji przez osoby zewnętrzne;
• W celu zapobiegnięcia niedoborom kadrowym - uświadomiły pracowników, że zarówno oni jak i ich rodziny powinny przestrzegać zasad higieny, stosować ograniczenia zalecane aktualnie przez władze. Kolejnym działaniem jest egzekwowanie podziału na strefy, szczególna dbałość o higienę miejsc wspólnych, takich jak szatnie, przebieralnie, łazienki, stołówki;
• Wzmożyły procedury mycia i czyszczenia toalet;
• Opracowały wewnętrzny plan zarządzania kryzysowego.

Jakie działania powinien podjąć świadomy  klient-konsument?

W sklepie:

Osoby, które przebywają w sklepach, supermarketach, centrach handlowych powinny zawsze pamiętać o tym, że są współodpowiedzialni za zdrowie swoje i innych osób. W miarę możliwości należy unikać przebywania w miejscach zatłoczonych, utrzymywać odstępy w kolejkach.

Dlatego należy pamiętać o higienie rąk oraz higienie kichania i kasłania, w szczególności przy pakowaniu żywności luzem, nieopakowanej tj. pieczywo, produkty cukiernicze, orzechy.

Ręce w sklepie mają kontakt z powierzchniami roboczymi, pieniędzmi. Do pakowania należy używać dostępnych rękawic foliowych oraz torebek. Niehigienicznym zachowaniem jest przebieranie i dotykanie  produktów, które są przeznaczone do spożycia bez mycia i obróbki termicznej (np. pieczywo, bułki, wyroby cukiernicze).

Należy zwracać też uwagę na właściwą higienę  układu oddechowego - nie kasłanie/kichanie w stronę innych osób, jak i towaru.

W domu:

Należy zachowywać właściwą higienę mycia i przygotowania żywności. Jest to priorytet nie tylko w przypadku koronawirusa, ale przede wszystkim typowych zanieczyszczeń mikrobiologicznych prowadzących do zatruć pokarmowych. Należy myć ręce, narzędzia kuchenne, blaty robocze, deski. Zawsze pamiętać o separacji produktów surowych i produktów już przygotowanych do spożycia w celu uniknięcia zanieczyszczeń krzyżowych w kuchniach.

WHO zaleca przestrzeganie zasad 5 Kroków Do Bezpiecznej Żywności

Źródło: https://www.ecdc.europa.eu/en/publications-data/interim-guidance-environmental-cleaning-non-healthcare-facilities-exposed-2019

https://gis.gov.pl/aktualnosci/qa-dotyczace-zywnosci-i-koronawirusa/