Niezbędna jest większa autonomia i dywersyfikacja źródeł pasz dla zwierząt w UE

Mieszkańcy UE każdego roku spożywają miliony ton mięsa, ryb, jaj i produktów mlecznych. Produkty pochodzenia zwierzęcego, które wielu uważa za niezbędne dla zrównoważonej i pożywnej diety, stanowią ponad jedną trzecią całkowitej produkcji rolnej UE i są integralną częścią bogatej i różnorodnej kultury gastronomicznej Europy. Zaspokojenie wysokiego popytu na pożywne i przystępne cenowo produkty pochodzenia zwierzęcego jest kluczowym zadaniem unijnego sektora rolnego, który zatrudnia miliony ludzi we wszystkich państwach członkowskich. Jednak wyzwania związane z pandemią COVID-19, zmianą klimatu i wojną Rosji z Ukrainą oznaczają, że wyżywienie europejskiego inwentarza staje się coraz trudniejsze.

Dzięki wspólnej polityce rolnej UE nie stoi w obliczu kryzysu dostępności żywności. Niemniej jednak, pasze stanowią największy wkład producenta, a rosnące koszty dla rolników przekładają się na wyższe ceny podstawowych towarów, takich jak mięso, jaja i mleko.

Stopy inflacji żywności – najwyższe po wskaźnikach inflacji – osiągnęły 13,8 % w grudniu 2022 r. i pozostają głównym zmartwieniem obywateli UE, zwłaszcza gospodarstw domowych o niższych dochodach. Parlament Europejski wielokrotnie wzywał do dywersyfikacji źródeł żywienia zwierząt. Przywódcy UE wyrazili swoje zaangażowanie na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego UE i przeciwdziałania rosnącym cenom żywności poprzez zmniejszenie zależności UE od kluczowych importowanych produktów rolnych i środków produkcji, w szczególności białek roślinnych na pasze dla zwierząt.

Niezbędna jest większa autonomia i dywersyfikacja źródeł pasz dla zwierząt

Potrzeba większej autonomii i dywersyfikacji źródeł pasz dla zwierząt oraz rosnący nacisk na zrównoważony rozwój rolniczych łańcuchów dostaw i obieg zamknięty zachęcają do innowacji w żywieniu zwierząt.

Przemysł paszowy

Zapewnienie milionom zwierząt w sektorze hodowlanym UE zdrowej i pożywnej diety wymaga ok. 450 mln ton pasz rocznie. Pasza dla zwierząt ma nie tylko decydujące znaczenie dla jakości i produktywności sektora hodowlanego UE; generuje również najwyższe koszty produkcji dla rolników. Według federacji europejskich producentów pasz (FEFAC), w 2020 r. koszty wyżywienia stanowiły do 55% kosztów dla drobiu, 32% dla trzody chlewnej i 14% dla bydła. Koszty te ostatecznie wpływają na dostępność i przystępność cenową mięsa, jaj i produktów mlecznych dla konsumentów z UE.

Według szacunków branży, w 2019 r. ok. 2/3 paszy dla zwierząt spożywanej w UE pochodziłyo z pasz objętościowych z gospodarstw rolnych (tj. roślin lub części roślin zjadanych przez zwierzęta gospodarskie), z dodatkiem 9% zbóż uprawianych w gospodarstwie pochodzenia. Pozostałe pasze wymagane do spełnienia popytu były to mieszanki paszowe przemysłowe (21 %) lub materiały paszowe zakupione w celu uzupełnienia produkcja własna gospodarstwa.

Dywersyfikacja pasz

Rosnący globalny popyt na efektywne kosztowo produkty pochodzenia zwierzęcego wraz z działaniami sektora na rzecz zmniejszenia jego wpływu na środowisko, doprowadziły do zwiększonej koncentracji przemysłu na optymalizację i zrównoważony rozwój poprzez nowe rodzaje paszy i większy odzysk składników odżywczych.

Potrzeby żywieniowe zwierząt gospodarskich różnią się w zależności od gatunku i etapu rozwoju. Jak sama nazwa wskazuje, „mieszanki” paszowe powstają z połączenia różnych produktów i dodatków w celu osiągnięcia wymaganej równowagi składników odżywczych. Zboża (głównie pszenica i kukurydza) stanowią ok. połowy produktów stosowanych w mieszankach paszowych, następnie są makuchy i mączki (powstałych z rozdrabniania nasion oleistych) na poziomie 24%. Coraz większą rolę odgrywają produkty uboczne, które pokrywają 12% potrzeb przemysłu dzięki ich potencjałowi redukcji emisji i odpadów, zwiększania obiegu zamkniętego gospodarki oraz przyczynianiu się do ogólnej stabilności przemysłu rolno-spożywczego.

Produkty uboczne w paszach dla zwierząt

Produkty uboczne są na ogół wynikiem procesów przemysłowych, takich jak produkcja żywności i napojów, tekstyliów czy biopaliw. Chociaż nie nadają się do spożycia przez ludzi, materiały te nadal zachowują wartości odżywcze dla sektora hodowlanego. Są ważnym elementem np. mieszanek paszowych dla przeżuwaczy, ze względu na zdolności trawienne tych zwierząt. Przemysł mieszanek paszowych wykorzystuje wiele produktów ubocznych, w tym:

• Mielone ziarna. Jeden z najstarszych rodzajów pasz. Powstały w wyniku mielenia pszenicy i ryżu do produkcji mąki lub białego ryżu, materiały te są bogate w błonnik, białka, witaminy i minerały.
• Produkty uboczne browarnictwa. W 2021 r. ok. 8500 browarów w całej UE wykorzystywało miliony ton zboża do produkcji 33,1 mld litrów piwa. Pozostałe po procesie warzenia piwa ziarna i drożdże są bogate białko, witaminy i aminokwasy, dzięki czemu doskonale nadają się do żywienia zwierząt, zwłaszcza bydła i drobiu.
• Pulpa z cytrusów. Pozostałość uzyskana po wyciskaniu na sok pomarańczy, cytryn i grejpfrutów (skórki, nasiona i tkanki) stanowią ponad 50% pierwotnej masy owocu. Miąższ ten jest bogaty w błonnik i wysoce strawny, dzięki czemu mieszanka paszowa jest smaczniejsza dla zwierząt.
• Produkty uboczne przetwórstwa cukru. Trzcina cukrowa, a w szczególności burak cukrowy (których UE jest największym światowym producentem), ma dużą wartość dla sektorów hodowlanego i mleczarskiego, dzięki zawartości energii i błonnika w ich pulpie oraz ich udziałowi w zwiększaniu wydajności i zawartości tłuszczu w mleku.
• Śruta z nasion oleistych. Po wytłoczeniu oleju z nasion soi, rzepaku i słonecznika oraz lnu, wytłoki są bogatym źródłem białka roślinnego dla zwierząt gospodarskich i akwakultury. Głównym źródłem jest soja, która pochodzi z importu dla sektora paszowego, dzięki czemu jego krajowa alternatywa, rzepak, jest bardzo ważny dla autonomii paszowej UE.
• Pasze pochodzenia zwierzęcego. Niektóre produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego nieprzeznaczone dla konsumpcji przez ludzi są ważnymi składnikami dla przemysłu paszowego (tłuszcz, mleko, kości, rozbite jaja i suszone rozpyłowo osocze krwi) są bogate w składniki odżywcze i zwiększają obieg zamknięty sektora.

Wyzwania dla autonomii paszowej UE

W ostatnich latach seria kryzysów wpłynęła na dostępność pasz dla zwierząt, wprowadzając dodatkową presję na sektor, w którym koszty produkcji rosły szybciej niż ceny producentów w ostatnich dwóch dekadach. Podczas gdy niektóre wyzwania dla sektora pasz mają charakter strukturalny (takie jak deficyt UE w białku roślinnym), inne są bezpośrednią konsekwencją globalnej pandemii COVID-19, zakłóceniami spowodowanymi ekstremalnymi warunkami pogodowymi i wojną w Ukrainie.

Skumulowany wpływ tych czynników miał również negatywne reperkusje dla konsumentów w UE. W grudniu 2022 r. inflacja żywności (w tym tytoniu i alkoholu) w strefie euro sięgnęła 13,8%, co oznacza wzrost z 3,2% w analogicznym okresie poprzedniego roku, oraz przewyższyła energię jako główny czynnik napędzający inflację. Według ostatniego badania Eurobarometru przeprowadzonego przez Parlament Europejski dramatyczny wzrost kosztów życia jest największym zmartwieniem ludzi w UE (93% respondentów), a następnie „ubóstwo i wykluczenie społeczne” (82%). Podstawowe artykuły spożywcze, takie jak chleb, mięso, oleje jadalne i produkty mleczne to produkty najbardziej dotknięte presją inflacyjną (wykres). Sprostanie wyzwaniom związanym z zaopatrzeniem w pasze pomogłoby zapewnić dostępność i przystępność cenową produktów pochodzenia zwierzęcego, ograniczając w ten sposób inflację.

Deficyt białka w UE

Białka pochodzenia roślinnego, bogate w aminokwasy, stanowią kluczowy element w żywieniu zwierząt, głównie jest to soja. Podczas gdy inne produkty, takie jak rośliny strączkowe i nasiona oleiste, są również ważnym źródłem białka pochodzenia roślinnego, brakuje im profilu żywieniowego, który zapewnia soja tak ważne dla przemysłu paszowego. Z powodu deficytu w 2018 r. ponad 75% białka roślinnego w UE musiało być importowane z krajów trzecich, zwłaszcza Argentyny, Brazylii i Stanów Zjednoczonych.

Rzepak stanowi w UE główną alternatywę dla soi i jest również wykorzystywany do produkcji biopaliw. Uprawa rzepaku znacznie wzrosła w ostatnich latach dzięki zachętom oferowanym przez dyrektywę w sprawie odnawialnych źródeł energii z 2009 r., dzięki czemu produkty uboczne z rzepaku mają większy udział w mieszankach paszowych UE. Pomimo możliwości zamknięcia obecnego deficytu, rzepak ma niższą zawartość białka w porównaniu z nasionami soi oraz obecność niektórych elementów antyodżywczych przyczyniły się do ciągłego uzależnienia UE od importu nasion soi.

Ostatecznie deficyt białka roślinnego w UE i wyższe koszty nakładów wynikające z importu zewnętrznego, wpływają na ceny konsumpcyjne, szkodząc w ten sposób długoterminowej konkurencyjności inwentarza żywego w rynku UE i przystępności cenowej produktów pochodzenia zwierzęcego dla gospodarstw domowych o niskich dochodach.

Źródło: https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2023/739328/EPRS_BRI(2023)739328_EN.pdf