Pestycydy w żywności - najnowsze dane EFSA

W 2021 r. w Unii Europejskiej pobrano łącznie 87 863 próbek żywności. Z analizy wyników wynika, że 96,1% próbek mieściło się w prawnie dozwolonych poziomach. Wyniki programów monitorowania są cennym źródłem informacji do szacowania narażenia konsumentów UE na pozostałości pestycydów z dietą.

Skoordynowany przez UE program EU MACP analizuje próbki pobrane losowo z 12 produktów spożywczych. W 2021 roku były to bakłażany, banany, brokuły, grzyby uprawne, grejpfruty, melony, słodka papryka, winogrona stołowe, oliwa z oliwek z pierwszego tłoczenia, pszenica, tłuszcz wołowy i jaja kurze. W podzbiorze 13 845 przeanalizowanych próbek 97,9% mieściło się w granicach prawnych, a:

• 58,1% (8043 próbek) było wolnych od ilościowych pozostałości,
• 39,8% (5507) zawierało jedną lub więcej pozostałości w stężeniach niższych lub równych dozwolonym poziomom (znanym jako maksymalne poziomy pozostałości lub MRL),
• 2,1% (295) zawierało pozostałości przekraczające dozwolone poziomy.

Ten sam wybór produktów jest pobierany co trzy lata, co oznacza, że można zidentyfikować tendencje wzrostowe lub spadkowe.

Ogólny wskaźnik przekraczania NDP przez pozostałości pestycydów wzrósł z 1,4% w 2018 r. do 2,1% w 2021 r. Z wyłączeniem grejpfrutów średni wskaźnik przekroczenia NDP wyniósł 1,4% w 2021 r., tyle samo co w 2018 r. W 2021 r. państwa członkowskie zwróciły uwagę na wyższą obecność pozostałości pestycydów w grejpfrutach importowanych spoza UE i w tym samym roku Komisja Europejska zaostrzyła kontrole graniczne.

Oprócz zharmonizowanych i porównywalnych danych zebranych w ramach skoordynowanego programu UE (EU MACP), roczne sprawozdanie EFSA zawiera również dane zebrane w ramach krajowych działań kontrolnych prowadzonych przez poszczególne państwa członkowskie UE, Norwegię i Islandię.

Szczegółowe wyniki programów kontroli są dostępne na stronie internetowej EFSA w postaci wykresów, które można przeglądać, dzięki czemu dane są bardziej dostępne dla osób niebędących specjalistami.

 Polska - podsumowanie dotyczące analizy pozostałości pestycydów w 2021 r.

Główny Inspektorat Sanitarny opracował program kontroli pozostałości pestycydów w żywności pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, w tym w produktach przetworzonych i żywności dla niemowląt. Jest też odpowiedzialny za raportowanie wyników do EFSA.

W 2021 r. pobrano łącznie 3754 próbki, które zostały pobrane w ramach koordynowanego przez UE programu, krajowego monitoringu i urzędowej kontroli żywności oraz kontroli granicznych i poddane analizie. Spośród tych próbek 3514 pobrano w ramach strategii obiektywnego pobierania próbek, a 240 próbek pobrano w ramach strategii pobierania próbek podejrzanych. W przypadku pobierania próbek obiektywnych odsetek próbek niezgodnych wyniósł 3,4%, natomiast w przypadku pobierania próbek podejrzanych próbki niezgodne stanowiły 5,8%.

Pozostałości pestycydów stwierdzono w 57,9% wszystkich przebadanych próbek, z czego 77,2% próbek owoców, 58,8% próbek warzyw i 50,4% próbek zbóż zawierało pozostałości pestycydów. Wykryte pozostałości w tych próbkach były znacznie poniżej ustalonych poziomów MRL. Ogółem 5,9% wszystkich próbek zawierało pozostałości >MRL. Więcej niezgodnych próbek zaobserwowano w warzywach niż w owocach, jednak różnica była nieznaczna (6,7% vs 6,1%). Więcej przekroczeń NDP stwierdzono w próbkach produktów z krajów trzecich (9,8%) niż w próbkach krajowych i unijnych (5,5% i 4,8%). W próbkach nieznanego pochodzenia nie wykryto pozostałości powyżej MRL. Spośród 3754 próbek 136 (3,6%) było niezgodnych, w tym 71 próbek warzyw, 41 próbek owoców, 11 zbóż i produktów zbożowych, 5 próbek herbaty, 1 próbka pochodzenia zwierzęcego i 1 próbka produktu dla dzieci oraz 5 innych różnych produktów. Spośród 135 próbek niezgodnych z wymogami 41 pochodziło z krajów trzecich, a 93 z UE. Spośród 93 niezgodnych próbek z UE 83 pochodziły z Polski. 11 niezgodnych próbek zbóż i produktów zbożowych było pochodzenia polskiego i jedna ukraińskiego. 16 niezgodnych próbek zawierało więcej niż jeden związek na poziomach wyższych niż MRL, w tym rozszerzona niepewność pomiaru wynosząca 50%. 9 próbek pochodziło z krajów trzecich, a 6 z UE. Najwyższe zgłoszone przekroczenie dotyczyło buprofezyny w jarmużu kędzierzawym. MRL w próbce został przekroczony 19 000 razy. Wysokie przekroczenia odnotowano również dla ditiokarbaminianów w szpinaku (13 000 razy), tebukonazolu w Pak-choi (7500 razy), chloropiryfosu w brokułach (6600 razy), chloranów w chmielu, propargitu w jabłkach (5400 razy) i etefonu w słodkiej papryce (5000 razy).

Porównywalność z wynikami z poprzedniego roku

Całkowita liczba próbek w 2021 r. była o ok. 16% wyższa niż w roku poprzednim i o ok. 43% wyższa w porównaniu z 2019 r. Nastąpił nieznaczny spadek odsetka próbek bez pozostałości z 45,9% w 2019 r., 46,5% w 2020 r. do 43,1% w 2021 r. Odsetek próbek niezgodnych w 2021 r. w porównaniu do 2020 i 2019 r. ukształtował się na podobnym poziomie, tj. odpowiednio 3,6%, 3,5% i 2,5%.

Liczba próbek pobranych i przebadanych w Polsce w 2021 r. była na tym samym poziomie co w 2020 r. i wyniosła odpowiednio 2174 i 2177. Odsetek niezgodności w próbkach krajowych w 2021 r., wynoszący 3,8 proc., był bardzo zbliżony do danych z 2020 r. (4,0 proc.) i 2019 r. (3,2 proc.). Liczba próbek kontroli granicznych, w których herbata stanowiła 32,1 proc., była nieco niższa w 2021 r. niż w 2020 r., odpowiednio 95 i 109. Liczba próbek herbaty niezgodnych z wymogami wzrosła z 3 w 2019 r. do 6 w 2020 r., a następnie spadła do 5 w 2021 r.

Możliwe przyczyny niezgodności próbek

W 2021 r. 220 (5,9%) próbek miało pozostałości przekraczające NDP określone w prawodawstwie UE. Przy rozszerzonej niepewności pomiaru 50% stwierdzono, że 135 próbek (3,6%) było niezgodnych. Produkty, które wykazały największą liczbę przekroczeń prowadzących do niezgodności, to: seler (11,1%), grejpfruty (7,4%), słodka papryka (7,4%), truskawki (6,7%), jarmuż (5,2%), ogórki ( 4,4%), kapusta pekińska (4,4%), kasza jaglana (3,7%), marchew (3,0%), seler (3,0%), pietruszka (3,0%). Wystąpiło bardzo duże zróżnicowanie próbek niezgodnych. W większości przypadków informacje o możliwych przyczynach niezgodności były niedostępne.

Eksperci z Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny przeprowadzili ocenę ryzyka dla 46 niezgodnych próbek. W 3 przypadkach poziom pozostałości stanowił potencjalne zagrożenie dla zdrowia konsumentów. Przypadki te dotyczyły pozostałości tebukonazolu w kapuście pekińskiej, cypermetryny w selerach naciowych i ditiokarbaminianów w selerach korzeniowych. W 15 przypadkach stwierdzono, że pozostałości mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia konsumentów. Były to tiofanat metylu w kapuście głowiastej, bromopropylat i propikonazol w grejpfrutach, propikonazol w pomarańczach, diflubenzuron w gruszkach, chlorotalonil w truskawkach, ditiokarbaminiany w jarmużu, ditiokarbaminiany w szpinaku, etefon w słodkiej papryce, karbendazym i benomyl w ogórkach. Przekroczenia ARfD stwierdzono dla cypermetryny w selerach (2918% dla dzieci, 1248% dla dorosłych), ditiokarbaminianów w jarmużu (1390% dla dzieci, 608% dla dorosłych) i ditiokarbaminianów w selerach (1134% dla dzieci, 485% dla dorosłych), wszystkie wyprodukowane w Polsce.

Wnioski ogólne z analizy EFSA

W ramach analizy wyników EFSA przeprowadził ocenę ryzyka żywieniowego. W tym roku po raz pierwszy wprowadzono również pilotażową ocenę probabilistyczną podzbioru substancji.

Z raportu wynika, że analizowane w 2021 r. artykuły spożywcze raczej nie będą stanowić zagrożenia dla zdrowia konsumentów. Sprawozdanie zawiera jednak szereg zaleceń dotyczących zwiększenia skuteczności europejskich systemów kontroli pozostałości pestycydów.

Pełna treść raportu: https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.2903/j.efsa.2023.7939

Źródła: https://www.efsa.europa.eu/en/news/pesticides-food-latest-data-published

https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.2903/sp.efsa.2023.EN-7901